Bijdrage Van Raan aan debat over finan­ciële markten

Voorzitter,

Onze economie is gericht op co2-uitstoot gedreven groei, in plaats van op klimaat neutrale bloei, en op fossiel in plaats van duurzaam.

En financiële markten alleen gaan dit niet veranderen. Anders hadden ze het immers allang gedaan, gezien de noodtoestand waar de planeet zich in bevindt.

Sterker nog, vijftig jaar na ‘De grenzen aan de groei’ van de Club van Rome en wat OESO-richtlijnen, UN Guiding Principles, sectorconvenanten, klimaatcommitments, biodiversiteitsstrategieën en een groene taxonomie later, dragen onze financiële instellingen nog steeds vooral bij aan een onduurzame, onhoudbare economie. (ING en Abn Amro, rond 70% van energieleningen fossielCarbon tracker schat 600 miljard strandde assets, eerlijke bankwijzer)

En dat is nog logisch ook binnen het huidige systeem.

Onze financiële instellingen hebben winstoogmerk, voelen druk van aandeelhouders, zijn onzeker over hun rol, weten vaak niet wat er allemaal nodig is voor duurzaam beleid, hebben onvoldoende inzicht in productieketens, richtlijnen zijn onduidelijk en multi-interpretabel, en hun toezichthouders beschikken nauwelijks over sanctiemogelijkheden.

Het kabinet zelf geeft niet het goede voorbeeld maar blijft fossiele subsidies verstrekken en zwengelt nu zelfs schaamteloos de vraag naar fossiele financiering aan.

Middenin de klimaatcrisis is ‘meer kolen en meer gas’ het nieuwe credo. En dus blijven banken investeren in de klimaatcrisis. In plaats van dat ze zich eruit investeren.

In haar brief over duurzame financiering schrijft de minister:

“Het kabinet werkt aan heldere en voorspelbare transitiepaden voor de reële economie. […] Dit schept duidelijkheid over waar bijvoorbeeld een pensioenfonds wel en niet in zou moeten investeren.”

Maar dat is precies niet wat het kabinet aan het doen is. Met het onvoldoende klimaatbeleid van dit kabinet is er onvoldoende perspectief voor duurzame investeringen.

En wie onvoldoende perspectief ervaart, moet zien te behouden wat ie heeft.

The best and the brightest people werken bij onze financiele instellingen.

Maar het is gebleken dat het naïef is om te denken dat de financiële instellingen destructieve bedrijven uit zichzelf wel zullen stoppen.

De minister overschat nog steeds het zelfregulerend vermogen van financiële instellingen en maakt daarmee een tragische vergissing.

In haar brief over duurzame financiering schrijft ze: “De overheid, financiële sector en het bedrijfsleven moeten samenwerken om de duurzaamheidsdoelstellingen te behalen.”

Er zitten helaas teveel rotte appels tussen, de Stuart Kirks van de HSBC’s. Is de minister bereid om voor dit soort bestuurders grenzen te stellen? Immers, ook de duurzame draai van Nederlandse grootbanken, verzekeraars en pensioenfondsen gaat veel trager dan gewenst.

En is ze bereid nu eindelijk meer normerend op te gaan treden, zoals ze aankondigt in haar brief. De resultaten zijn er naar?

Maak je vervuiling en grondstoffen duurder, dan gaat duurzame financiering vanzelf beter renderen. Is de minister bereid om er bij de staatssecretaris op aan te dringen om echt een significante grondslagverschuiving te maken in het belastingstelsel van arbeid en inkomen naar vervuiling en vermogen? Dan maak je ook de belastingopbrengst meteen minder afhankelijk van economische groei.

Is ze bereid om, samen met de staatssecretaris van Financiën, te onderzoek hoe een CO2-belasting voor financiële instellingen mogelijk zou zijn? Met de opbrengst daarvan zou een fonds gevuld kunnen worden waarmee de lastige risicovollere duurzame leningen om startups door de gevaarlijke ‘scale up’ fase te financieren, zeg maar onrendabele top daarvan te financieren

Zodat het voor financiële instellingen en hun klanten aantrekkelijker wordt om juist daaraan bij te dragen.

Dan het risico voor de stabiliteit, dat ECB geldpers veroorzaakt door het schulden opkoopprogramma. Het maakt de ongelijkheid nodeloos nóg groter.

Ten eerste komt dit geld niet in de economie terecht, dus niet bij het mkb en de burger. Multinationals gebruiken het om de aandeelhouders te pleasen, of om hun aandelen goedkoper terug te kopen, waarna die nog meer waard worden. Het geld blijft hangen in de financiële markten en komt helemaal niet in de reeële economie.

De ECB is dus tevergeefs geld door de financiële markten rond aan het pompen met een structuur van ongelijkheid. En dat zorgt alleen maar voor meer ongelijkheid. En ook dat is niet houdbaar. Welke rol ziet de minister weggelegd voor onze financiele instellingen in het verkleinen van de ongelijkheid? En welke rol ziet zij op dit punt voor zichzelf weggelegd? Wat zijn de plannen van de minister om de financiele instellingen op dit gebied bij te sturen?

Voorzitter, onze financiële instellingen zijn onbedoeld en ongewenst in de loop der jaren ‘weapons of mass destruction’ geworden met een vernietigingskracht die reikt tot ver buiten onze polders. Ook hier is een systeemverandering nodig. Ziet de minister dat? Graag een reactie.

Dank.