Bijdrage Van Raan aan debat over fit-for-55 ETS en CBAM

Dank u wel, voorzitter. Het is fijn dat we nu naar de nitty-gritty gaan van het "Fit for 55"-programma. Ik heb twee hoofdonderwerpen, namelijk het ETS en het CBAM. De ETS-prijzen zijn gestegen tot bijna negen ton per 1 december. Tegelijkertijd is de vraag naar uitstootrechten wel hoog gebleven. Blijkbaar zou je dus kunnen zeggen dat het emissiehandelssysteem en ander klimaatbeleid tot nu toe weinig aanleiding hebben gevormd om te verduurzamen en te besparen. Anders zou je namelijk verwachten dat die vraag wel naar beneden was gegaan. In de lichaamstaal van de minister herken ik al van verre dat hij het eens is met deze analyse, althans ik zag hem knikken. Dan is de vraag natuurlijk: wat gaat hij daaraan doen?

Voorzitter. De minister pleit voor een verdere uitbreiding van ETS. Neem ik dan terecht aan dat hij ook bereid is om de nationale CO₂-heffing, die nu alleen voor bepaalde ETS-bedrijven in de industrie geldt, evenredig uit te breiden naar die sectoren?

Voorzitter. Dan een aantal problemen in het handelssysteem. De Partij voor de Dieren constateert een vrijstelling voor houtige biomassa. Als biogrondstoffen voldoen aan de aangescherpte duurzaamheidsvoorwaarden, dan telt de uitstoot die bij de inzet daarvan vrijkomt, niet mee. Dan hoeven er ook geen rechten voor te worden gekocht. Is de minister het ermee eens dat dit dus eigenlijk het risico bevordert van het gebruik van houtige biomassa, terwijl de inzet die in het coalitieakkoord staat, juist is dat het wordt afgebouwd? Hoe staat hij daartegenover? Wat gaat hij daaraan doen?

Voorzitter. De luchtvaart kwam al even aan de orde. In tegenstelling tot het onderbrengen van de luchtvaart in het ETS — daar pleiten de heer Grinwis en mevrouw Kröger voor — zien wij eigenlijk blijvend meer in een CO₂-plafond en verplichte reductiedoelen. Hoe staat de minister daartegenover?

Voorzitter. Dan over CBAM. In 2019 diende mijn partij een motie in om het initiatief te nemen voor een Europese CO₂-grensheffing, dus op Europees niveau. D66, VVD en CDA — dat zijn dus de partijen die nu heel hard schreeuwen dat we niet langer kunnen wachten — stemden daar toen tegen. We hebben dus eigenlijk drie, vier kostbare jaren verspild om dit in te voeren. Maar goed, het is goed om te constateren dat het er nu komt. Klopt het dus dat er nu ook meer ruimte vrijkomt voor deze minister om de klimaatmaatregelen voor bedrijven in Nederland aan te scherpen en om bijvoorbeeld een klimaatplicht in te voeren?

Voorzitter. Ik heb begrepen dat het grootste CO₂-weglekrisico door de invoer van CBAM bij bedrijven ligt die ten behoeve van de productie importeren en vervolgens exporteren naar buiten de EU, omdat zij door internationale concurrentie de kosten van CBAM niet kunnen doorberekenen. In welke sectoren wordt dit verwacht? Klopt het dat de raffinage-, basismetalen-, ijzer- en staalindustrie de sectoren zijn die daarvoor het gevoeligst zijn, net als bepaalde subsectoren in de chemie, dus bijvoorbeeld de kunstmestindustrie? Klopt het dat deze bedrijven vooral de niet-Nederlandse markt bedienen? Ik begrijp dat Nederland hierbij denkt aan een correctiemechanisme in de vorm van een exportsubsidie. Dat is eigenlijk een fossiele exportsubsidie op een moment dat Nederland fossiele subsidies moet afbouwen. Onderschrijft de minister dat?

Voorzitter. Ik zie dat de tijd weer voortschrijdt en snel gaat. Ik sluit af met twee dingen. Eén. De voorzitter heeft een eigenmiddelenbesluit van de Commissie. De opbrengsten van ETS en CBAM gaan dan naar de Europese Commissie. Eigenlijk zou je willen dat die naar de eigen lidstaten gaan. Is de minister bereid daarvoor te pleiten?

Tot slot, voorzitter. Mevrouw Kröger maakte er al gewag van. Dank daarvoor. De motie om de effecten voor de brede welvaart mee te nemen, komt er erg bekaaid af. Dan druk ik me voorzichtig en diplomatiek uit. Is de minister bereid zich er toch wat meer voor in te spannen om die aangenomen motie meer gestalte te geven?

Voorzitter, dank u wel.