Bijdrage Van Raan aan debat over het elek­tri­ci­teitsnet, energie-infra­structuur en RES

Voorzitter. Onze fossiele verslaving is niet alleen vernietigend, maar nu ook onbetaalbaar. De urgentie van de energietransitie is nog nooit zo groot geweest. Eenieder die beweert dat er geen crisissituatie is, zit er pijnlijk en historisch naast. Daarom is het ook zo fnuikend dat het kabinet de energietransitie nog steeds aanvliegt vanuit de vraag, met name de industriële vraag naar energie, als gegeven. Dat is echt een verkeerde aanpak. Erkent de minister dat onze totale vraag naar energie, zoals die nu in de plannen staat, naar beneden moet, en dat het verstandiger is om te bekijken welk aanbod na maximale besparing duurzaam gerealiseerd kan worden en om van daaruit de industrie aan te passen?

Ik noem de namen van bedrijven. De heer Boucke had het over clusters. Als je die clusters bekijkt, zie je toch dat het met name een paar bedrijven zijn. We moeten een fundamentele discussie hebben over de vraag of die bedrijven hier nog wel thuishoren. Op 9 november spreken we er verder over. Erkent de minister dat die discussie cruciaal is, en dat niet alleen de vraagkant moet worden bekeken? Zo ja, is de minister dan bereid om de energiestrategieën van de industrie, de CES, op dit punt kritisch tegen het licht te houden?

Voorzitter. Het kabinet wil extra wind op zee, mits het past in het ecosysteem. Het kabinet werpt hiermee eigenlijk een valse tegenstelling op. Of we wel of niet een duurzame industrie gaan hebben, hangt niet af van de keuze: klimaat of natuur. In werkelijkheid moet het kabinet natuurlijk kiezen tussen veel meer: klimaat, natuur, scheepvaart, visserij, olie, gaswinning, CO₂-opslag, winning van zand en schelpen en Defensie. De pijnlijke waarheid is dat het kabinet steeds kiest voor exploitatie en uitbuiting, en ons daarna een vals dilemma voorschotelt. Ik zou wensen dat de minister uit die fuik stapt. Vervolgens wordt er namelijk niet gekozen voor natuur, niet gekozen voor klimaat, maar schiet het kabinet in een fossiele reflex, zoals mevrouw Kröger zou zeggen.

Voorzitter. Wat het er ook niet beter op maakt, is de dubbelzinnigheid ten aanzien van het ecologische risico. Enerzijds moet de ecologische draagkracht gerespecteerd worden en anderzijds worden er steeds kabelroutes, bijvoorbeeld in het Waddengebied, onderzocht. Enerzijds moet het UNESCO-erfgoed gerespecteerd worden, anderzijds wordt er, als het aan het kabinet ligt, naar nieuw gas geboord in het Waddengebied. Vervolgens wordt er dagelijks 93.000 liter vervuild boorwater geloosd. Enerzijds moet er met alle Noordzeegebruikers rekening worden gehouden, maar anderzijds is de ecologische norm met betrekking tot bijvoorbeeld jan-van-genten en zilvermeeuwen allang overschreden. Kan de minister nou eindelijk beloven dat er geen onherstelbare en slechts minimale schade aan de natuur of aan biodiversiteit zal plaatsvinden bij de uitrol van wind op zee? En waarom zijn die natuurbelangen niet minstens zo goed beschermd als de risico's voor de fossiele mede-Noordzeegebruikers zijn afgedekt?

Voorzitter. De kavels in windenergiegebied Lagelander -- we zoomen even wat in -- zullen niet benut worden vanwege gaswinning en CCS. Zo heb ik het begrepen. Het is eigenlijk niet meer goed uit te leggen dat windparken moeten wijken om ons nog langer fossielverslaafd te houden. Wij moeten dan genoegen nemen met mitigerende maatregelen voor de natuur. Oftewel, dat is pleisters plakken achteraf, pleisters die niets met ecologische inpasbaarheid te maken hebben.

Over de aanbesteding van windparkkavels gesproken: zullen kavels worden geveild aan de ontwikkelaar die het meeste geld biedt of wordt er voor ontwikkelaars gekozen die de beste ecologische draagkracht weten te borgen? Is de minister bereid om te kiezen voor een natuurinclusieve tender? Gebruik van de best beschikbare technieken is immers al tot norm verheven, of zie ik dat verkeerd? Zwarte wieken voor windmolens zijn bijvoorbeeld ook al tot norm verworden.

Voorzitter, ik ga afronden. De netcapaciteit aan de wal. Congestie wordt nu gebruikt als excuus om extra windenergie die op zee gegenereerd wordt puur en alleen in te zetten voor de industrie, omdat, zo begrijp ik, de extra energie niet zomaar het net in kan worden gevoed. We moeten het dan hebben over wat andere partijen ook al zeiden. We moeten namelijk kijken hoe we netbeheerders als TenneT beter kunnen equiperen om die opslag te faciliteren. Er lijken goede mogelijkheden te zijn om deze beperking te verkleinen. Is de minister bereid daarnaar te kijken?

Tot slot, voorzitter. Erkent hij dat de financiële voordelen voor de grootverbruikers, zoals de voordelige nettarieven, de druk eigenlijk alleen maar verhogen? Want de besparingen daarin komen dan niet op gang. Grootverbruikers profiteren meer van een laag nettarief. Huishoudens betalen relatief meer. Hoeveel precies is dat nou? Is de minister bereid om dit meer recht te doen? Want de tijd van fossiele, goedkope energie als verdienmodel ligt al een tijd achter ons. Is de minister het daarmee eens?

Dank u wel.