Bijdrage Van Raan aan debat over het Pakket Belas­tingplan 2022

1e termijn

Voorzitter, dank u wel. Twee onderwerpen: de fossiele subsidies en de toeslagenaffaire. Op dit moment is de klimaattop in Glasgow gaande en daar blijkt het kabinet eigenlijk net zo volatiel als de gasmarkt. Gisteren bracht de staatssecretaris per brief het juiste nieuws naar buiten, namelijk dat Nederland zich alsnog aansluit bij de kopgroep die wil stoppen met de fossiele subsidies.

Voorzitter, ik leg u nou een dilemma voor. Moet ik nu blij zijn dat het kabinet heeft ingezien dat het fout zat; beter ten halve gekeerd dan ten hele gedwaald? Of moet ik vaststellen dat het kabinet eindelijk het juiste doet, wat het al jaren nalaat? Met andere woorden: beloon je nou de partner die nalaat zijn andere partner te slaan? Een dilemma, voorzitter. Hoe het ook zij: het laatste woord is hierover nog niet gezegd. Maar we zullen er in het commissiedebat Exportkredietverzekeringen verder over praten. Ik heb in ieder geval zelden zo snel een brief van het kabinet daarover gelezen, dus daarvoor in ieder geval mijn complimenten.

Voorzitter. In Glasgow ging het over de fossiele subsidies in het buitenland. Vandaag in de Kamer wil ik het hebben over de fossiele subsidies in het binnenland. Jaarlijks gaat er nog steeds meer naar antiklimaatmaatregelen dan naar klimaatmaatregelen. Schattingen lopen uiteen van 8,3 tot 17,5 miljard. Zet dat tegenover de 6,8 miljard voor het klimaat. Dat is ook nog exclusief de miljardensteun voor KLM en de 3,2 miljard die het kabinet nu uittrekt om huishoudens en bedrijven te compenseren. Door de manier waarop het kabinet de hogegasprijzensubsidie heeft vormgegeven, lijkt het ook kenmerken te krijgen van een fossiele subsidie.

Voorzitter. Waarom ondersteunt de staatssecretaris nog steeds olie en gas met Nederlands belastinggeld? Het was in de jaren vijftig een goed idee om die industrie te stimuleren, maar nu is ermee stoppen een van de krachtigste manieren om te handelen voor het klimaat. Ik zie heel goed dat Europa hier een knellende rol in speelt, maar is de staatssecretaris het ermee eens dat we die maatregelen die we in Nederland kunnen nemen voor het klimaat, in ieder geval moeten nemen?

Vorig jaar heeft de staatssecretaris een groot aantal rapporten naar de Kamer gestuurd met bouwstenen voor een beter belastingstelsel. Een van die rapporten gaat over de fiscale vergroening en de grondslagerosie. Waarom zien we daar zo weinig van terug? Het argument "we zijn demissionair" is nauwelijks geldig, omdat we weten dat waarschijnlijk precies hetzelfde kabinet aantreedt. Maar sowieso, toen de staatssecretaris nog missionair was, was hij al begonnen met die fiscale vergroening. Dus waarom zet hij die lijn van het missionaire kabinet niet voort? Waarom blijft hij van-de-hak-op-de-takbeleid voeren, terwijl ook de Raad van State aangeeft dat dat niet effectief is?

Voorzitter. Waarom is de Klimaat- en Energieverkenning niet geïntegreerd in het Belastingplan? Waarom krijgen we alleen een overzicht van de budgettaire effecten van het Belastingplan? Dat is eigenlijk raar als je bezig bent met fiscale vergroening. Dan wil je eigenlijk weten wat de verwachte resultaten zijn in termen van CO₂. Dus als ik het Belastingplan krijg aangeboden, wil ik eigenlijk weten hoeveel CO₂ het Belastingplan oplevert. Kennelijk kan de staatssecretaris er wel een antwoord op geven. Dat bleek namelijk uit de schriftelijke beantwoording van de vragen. Hij schrijft namelijk dat de nationale CO₂-heffing en de SDE++ voor een trendbreuk gaan zorgen in het industriebeleid en dat de verwachte reductie tussen de 9 en 16 megaton CO₂ ligt. Dus het is wel degelijk mogelijk om daar schattingen van te maken.

Voorzitter. Even doorgaand op die heffingen en belastingmaatregelen die het wel degelijk mogelijk maken om die CO₂-reductie aan te geven. Er is nu een motie aangenomen waardoor het kabinet nu met de werkelijke uitstoot van het verbranden van houtige biomassa moet rekenen. Voor zover ik weet, wordt die motie nog niet uitgevoerd, terwijl er wel bij benadering een schatting gemaakt zou kunnen worden. Is de staatssecretaris bereid om een nieuw overzicht te sturen van de jaarlijks verwachte CO₂-reductie waar dit Belastingplan toe leidt en waar ook de uitstoot van de verbrande biomassa in wordt meegenomen?

Voorzitter. Er is nog een interessante relatie tussen de SDE++ en de CO₂-heffing. Terwijl houtige biomassa volop gesubsidieerd wordt, valt de CO₂-uitstoot die vrijkomt bij het verbranden van houtige biomassa niet onder de CO₂-heffing. Is de staatssecretaris het ermee eens dat het voor het klimaat geen verschil maakt waar de uitstoot vandaan komt? Daarom hebben we ook een amendement voorbereid om de uitstoot van houtige biomassa wel degelijk onder de CO₂-heffing te brengen.

Voorzitter. Dan het compensatiepakket voor de energieprijzen. Het kabinet trekt 3,2 miljard uit om huishoudens en bedrijven te compenseren, via de energierekening. Met de vierde nota van wijziging wordt nu 125 miljoen van de rijkste huishoudens verschoven naar het energie-intensieve mkb. Dat is een keuze. Wij hebben als Kamer ook gevraagd om meer te differentiëren, maar klopt het dat in dit geval de zuivelindustrie en de papierindustrie ongeveer 1.000% extra krijgen ten opzichte van wat eerst bedacht was? Graag een reactie.

Voorzitter. Wij vragen ons ernstig af of er ook besparings- en/of verduurzamingsvoorwaarden aan verbonden kunnen worden. Ik wacht wel even. Dat is geen probleem. Ik wacht liever even tot de staatssecretaris luistert, dan … We gaan nu het mkb extra steunen. Dat lijkt op zich een goed idee. Daar willen we best naar kijken, maar dan is het toch wel weer van belang dat datzelfde mkb aan voorwaarden voldoet, bijvoorbeeld aan de besparings- en verduurzamingsvoorwaarden. Zitten er bijvoorbeeld bedrijven tussen die de afgelopen jaren niet aan de besparingsplicht hebben voldaan? Waarom zouden we die nu dan gaan subsidiëren? Is er een mogelijkheid om dat type bedrijven uit te sluiten? Ik overweeg een motie op dat punt.

Voorzitter. In plaats van fiscale vergroening lijkt het erop dat er steeds meer fossiele subsidies zijn bij gekomen, zowel in omvang als in getal. Kan de staatssecretaris dat bevestigen? Zo niet, kan hij dan op z'n minst een overzicht geven waaruit blijkt dat dat niet het geval is? Nederland had natuurlijk allang moeten stoppen met fossiele subsidies. Het is niet in lijn met Parijs, het is niet in lijn met de aanbevelingen van de OESO en het is zelfs niet in lijn met de wensen van de Kamer. Ik heb daarom een aantal amendementen om in ieder geval een aantal fossiele subsidies te schrappen die het ministerie van EZK zelf ook als een fossiele subsidie aanmerkt.

Voorzitter. Fiscale vergroening gaat niet alleen over het stoppen met fossiele subsidies, maar ook over het stoppen met gedrag dat niet houdbaar is en de biodiversiteit schaadt. In 1975 is het btw-tarief op sierteeltproducten, zoals bloembollen, bloemen en planten, verlaagd van 21% naar 9%. We hebben hier al eerder vragen over gesteld. Het kabinet erkent dat dit gedaan is om deze producten betaalbaar te maken en om omzet en werkgelegenheid in de tuinbouw te stimuleren. Ik wil benadrukken dat de inzichten over sierteeltproducten zijn veranderd. Voor deze luxeproducten wordt zeer veel landbouwgif gebruikt en de bodem wordt uitgeput. Bovendien gaat de stimulering van sierteelt ten koste van de ruimte voor voedingstuinbouw. Ik hoor graag wat de staatssecretaris denkt van een terugplaatsing van de sierteelt in het algemene btw-tarief van 21%.

Voorzitter. Tot slot de toeslagenaffaire. Met de delegatiebepalingen tegemoetkoming schrijnende gevallen lijkt er een grond voor een royale schaderegeling bij te zijn gekomen voor mensen die onheus zijn bejegend door een inspecteur. Het betreft de Algemene wet inzake rijksbelastingen en de Invorderingswet 1990. Ik begrijp dus die inzet, maar de vraag moet altijd zijn: is dit nou dé manier om gedupeerde ouders van de toeslagenramp te helpen? Voor een deel is dat waarschijnlijk wel zo. Maar hoe vaak valt dit soort schade nu precies binnen deze regeling? En wat is de kans dat schade door deze goedbedoelde differentiatie juist precies tussen wal en schip valt? En leiden verwachtingen die niet uitkomen niet tot meer schade? Wat als er nou wel onredelijk handelen is - dat komt veel voor zoals we allemaal weten - maar diegene toevallig niet een zakelijke relatie had met een belastinginspecteur? Denk aan een kind of een partner. Kortom, is het toch niet beter om een algemene regeling te treffen, zoals de Raad van State ook schrijft? Misschien is het beter om terug te gaan naar de tekentafel. Of zegt de staatssecretaris: voor de brede toepassing passen we andere wetten aan? En, zo ja, welke wetten zouden dat dan zijn? Graag een antwoord.

Voorzitter, dank u wel.

Interrupties

Staatssecretaris:

[…]

Nu komt er één: het amendement op stuk nr. 41 over het aanscherpen van de raffinaderijvrijstelling. O, die had ik al verkocht aan de heer Van Raan, geloof ik. Ik dacht dat ik die oordeel Kamer gaf. Er staat hier "ontraden", maar het was oordeel Kamer. Foutje, ik had dit amendement al gedaan.

Ik hoor meneer Aartsen vragen wat het oordeel over het vorige amendement was. Dat was oordeel Kamer. Ik had dat amendement al een keer oordeel Kamer gegeven, maar de administratie was niet oké.

Het amendement op stuk nr. 42 van de heer Van Raan over de CO₂-heffing industrie op biomassa ontraad ik.

Het amendement op stuk nr. 43 van de heer Van Raan over het afschaffen van de vrijstelling voor het duaal gebruik van kolen ontraad ik.

Het amendement op stuk nr. 44, ook van de heer Van Raan, over het afschaffen van de teruggaveregeling voor energie-intensieve bedrijven in het convenant, zou ik graag oordeel Kamer willen geven.

Het amendement op stuk nr. 45 van de heer Van Raan over het afschaffen van de vrijstelling voor energie-intensieve processen ontraad ik.

Het amendement op stuk nr. 46 van de heer Van Raan over het afschaffen van de vrijstelling voor kolenverbruik voor elektriciteitsopwekking ontraad ik ook.

Het amendement op stuk nr. 47 van de heer Van Raan over het afschaffen van de vrijstelling voor aardgasverbruik voor elektriciteitsopwekking ontraad ik.

Dan ben ik bij de verhoging van de tabaksaccijns. Dit amendement zit ook weer in de categorie: er valt best iets voor te zeggen, maar ik kan het nu niet oordeel Kamer geven. Ik moet dit amendement op stuk nr. 49 van mevrouw Gündoğan dus ontraden.

Ik stop even. De heer Van Raan.

De heer Van Raan (PvdD):
Dank voor de appreciatie oordeel Kamer op de amendementen die de staatssecretaris noemde. Net zo graag als ik daarbij zou willen weten waarom hij die oordeel Kamer geeft, zou ik ook graag willen weten waarom hij amendementen ontraadt. Dat mag ook wel in een brief of bij wat hij morgen gaat laten weten. Het zijn namelijk allemaal amendementen die voortkomen uit de bouwstenennotitie van het ministerie zelf. Het zijn allemaal amendementen die kunnen. Ze zijn niet gereguleerd door Europese wetgeving of anderszins. Ze alleen ontraden, vind ik een beetje mager. Nogmaals dank voor het oordeel Kamer op de andere amendementen.

Staatssecretaris Vijlbrief:
Ik probeer een beetje tempo in het debat te houden. Ik zal het in de brief toelichten, maar ik zal één voorbeeld noemen. Het afschaffen van de vrijstelling voor aardgasgebruik voor het opwekken van elektriciteit kan technisch, maar dat levert risico's op voor de leveringszekerheid van elektriciteit in Nederland.

Hier was ik al bang voor: een reactie. Dat krijg je dan.

De heer Van Raan (PvdD):
Die reden klopt niet, want de leveringszekerheid is niet in gevaar. Het kan zijn dat het iets duurder wordt. Het kan zijn dat andere marktpartijen erop springen. Het kan zijn dat de verduurzaming sneller gaat. Maar als de leveringszekerheid ook maar een moment in gevaar zou komen door amendementen van de Partij voor de Dieren, zouden we die natuurlijk niet indienen. Dat argument klopt dus niet.

Staatssecratris:

[…]

Dan de kleine velden, zoals dat zo mooi heet in Economische Zakentermen. Die zijn van belang voor de leveringszekerheid van aardgas. Dat gaat de heer Van Raan nu bestrijden, denk ik. Het betreft hier de motie op stuk nr. 75 en die ontraad ik.

De voorzitter:
De heer Van Raan, kort en puntig.

De heer Van Raan (PvdD):
Dat is best bijzonder, want deze investeringsaftrek is in het leven geroepen door een demissionair kabinet. Daarna zijn er allerlei oproepen geweest om te stoppen met het boren naar nieuwe gasvelden. Er is ook weer een COP26-pledge geweest om dat niet te doen. Dan kun je op z'n minst de investeringsaftrek laten vallen. Ook hier begrijp ik de onwil van de staatssecretaris om mee te werken aan de afbouw van fossiele subsidies weer niet. Hij heeft zelf gezegd dat hij daarvoor is.

Staatssecretaris Vijlbrief:
Het leven bestaat uit afwegingen. Dat gold ook rond de exportkredietverzekering. Daar is de afweging uiteindelijk de ene kant uit gevallen. Hier valt ze de andere kant uit. Dat is omdat leveringszekerheid ook belangrijk wordt geacht.

De voorzitter:
Dan de motie op stuk nr. 76. Nee, laten we niet tot sint-juttemis doorgaan.

De heer Van Raan (PvdD):
De staatssecretaris doet het nu weer. Hij zegt dat de leveringszekerheid in gevaar is. Dat is gewoon niet aan de orde.

De voorzitter:
Oké. Helder.

De heer Van Raan (PvdD):
Ik zou hem dus willen verzoeken om dat óf niet meer te zeggen, óf duidelijk te maken op welke manier de leveringszekerheid in gevaar is. Daar kan ik dan van leren. Dan zal ik die moties en amendementen niet meer indienen.

Staatssecretaris Vijlbrief:
De heer Van Raan verleidt mij nu. Hij krijgt morgen in de brief een uitgebreide tekst over waarom de leveringszekerheid door deze motie wordt bedreigd.