Bijdrage Van Raan aan debat over Staats­deel­ne­mingen

Voorzitter,

Het is eerste punt dat ik wil brengen is dat het jaarverslag Staatsdeelnemingen gaat over staatsdeelnemingen en beleidsdeelnemingen. Er wordt gesproken over MVO, maar meer in termen van doelen, en niet zo zeer of over die doelen nu bereikt, behaald zijn en waar heeft het aan geschort? Dat is de eerste vraag, of de minister daar wat over kan zeggen. En wellicht in de volgende rapportage dan ook dat kan rapporteren in termen van brede welvaart, want dat hebben wij omarmd met z’n allen.

Voorzitter, ik wil twee deelnemingen uitlichten, de ene gaat over Bonaire, de energievoorziening daar, en de andere gaat over KLM. En dan heb ik hopelijk ook nog een slotopmerking.

In de schriftelijke ronde van dit debat riepen wij het kabinet op om te stoppen met het oprichten van nieuwe fossiele staats- en beleidsdeelnemingen. Maar onder Rutte III is toch nog snel het fossiele investeringsvehikel Bonaire Brandstof Terminals B.V. erdoor gedrukt, wat ons betreft onder valse voorwendselen. Deze beleidsdeelneming moet compleet nieuwe olie-infrastructuur aanleggen op Bonaire, zodat Bonaire voor de komende 30 tot 40 jaar vastzit aan fossiel. En maakt hoogstwaarschijnlijk de energiearmoede ook nog eens groter dan die al is.

Is de nieuwe minister het met mij eens dat van de gekke is om de leveringszekerheid als een excuus op de korte termijn te gebruiken voor een structurele fossiele lock-in? Terwijl Bonaire – als het nou ergens kan, zo’n energietransitie – dan is het daar wel, met wind en zon voorhanden. Het zou nog niet zo raar zijn als het nou echt een panieksituatie, een noodsituatie was en als er nog geen plan lag. Maar het Water en Energie Bedrijf op Bonaire heeft nota bene verschillende keren bij het kabinet aangeklopt met een verduurzamingsplan. Maar het kabinet is hier niet op ingegaan. Wat er wel is gebeurd, is dat die fossiele beleidsdeelneming, BBT, heeft dankzij D66, een verduurzamingparagraaf erbij gekregen en er komt 10 miljoen bij. Maar daar heeft de minister van gezegd: dat is nu wel genoeg, want het verduurzamen van die energievoorziening staat eigenlijk de business case van die fossiele beleidsdeelneming in de weg. En dat is een hele rare constructie. Irrationeel gedrag. Graag een reactie.

Dan KLM. Dat is eigenlijk het uitbreiden van staatsbelangen in het maatschappelijk onverantwoord ondernemen. In ruil voor de miljardensteun zou KLM niet meer meewerken aan belastingontwijking door piloten. Nou, het tegendeel wordt gerapporteerd door de staatsagent. De minister zei dat ze dit ook onwenselijk vindt en daar ben ik het roerend mee eens. Dus de vraag is: wat gaat ze doen?

Voorzitter, de staatsagent verdient ook een heel groot compliment. Hij is de eerste die vanuit de overheid klip en klaar stelt dat de veranderende kijk op de luchtvaart in verband met klimaatverandering, KLM noopt tot heroverweging van haar bedrijfsmodel. En eigenlijk maakt hij daarmee een einde aan honderd jaar groei die buiten kijf staat. En dat maakt ook de weg vrij voor een luchtvaart die krimpt en binnen de grenzen van klimaat, leefomgeving en veiligheid gaat passen. En dat is een hele belangrijke constatering. En dat verdient gewoon een groot compliment.

Dan de slotopmerking. De minister zegt dat ze bezig is op nationaal niveau met verplichting en verankering van van wettelijke bevoegdheden om MVO-beleid direct af te dwingen bij staatdeelnemingen en beleidsdeelnemingen. Hoe staat het ermee en wanneer kunnen we daarvan de resultaten zien?