Bijdrage Van Raan aan debat over toekomst Belas­ting­dienst

Voorzitter,

Gisteren hebben de minister en de minister-president een gesprek gehad met gedupeerden van de toeslagenaffaire. De premier heeft bij de bijeenkomst het verhaal kunnen horen van een medewerker van defensie die door toedoen van de Belastingdienst opeens een schuld had van dertigduizend euro. De consequentie voor deze medewerker? Hij zou daarmee volgens zijn werkgever chantabel zijn en werd op non-actief gezet.

En zo zijn er heel veel verhalen. De premier was zichtbaar geroerd en –zoals hijzelf zei- hoe had hij dat niet kunnen zijn? De vraag is: wat gaat zijn ploeg doen? De minister heeft aangegeven dat het afhandelen nog een jaar kan duren. Dat is veel te lang. Ziet de minister mogelijkheden om alvast een voorschot uit te keren? En zo nee, waarom niet?

En is de minister bereid om bij de compensatieregeling ook alle redelijkerwijs gemaakte kosten mee te nemen die mensen gemaakt hebben voor juridische bijstand en de kosten die ze anderszins gemaakt hebben door toedoen van de Belastingdienst? Graag een reactie op beide vragen.

De toeslagenaffaire legt bloot hoe je als individu vermalen kan worden in het toeslagen- en invorderingssysteem van de overheid. Het legt bloot wat er gebeurt als je schuldig wordt bevonden totdat jij zelf het tegendeel bewijst. Het legt bloot hoe klokkenluiders en anderen die aan de noodrem probeerden te trekken zelf slachtoffer werden. Maar het legt ook bloot dat we in een maatschappij leven waarbij voor veel mensen een normale baan kennelijk niet genoeg inkomen oplevert om van te leven.

Mensen met een inkomen dat dicht tegen het minimum aanzit, hebben huurtoeslag, zorgtoeslag en andere toeslagen nodig om te overleven. Voorzitter, kan deze minister-president eens een toelichting geven op het dieperliggende probleem dat we met de toeslagen hebben proberen te maskeren: het dieperliggende probleem dat normale mensen niet meer in staat zijn om met een inkomen in het dagelijks levensonderhoud voor een gezin te voorzien. Graag een reactie.

We bevinden ons in een vreemd vacuüm, waarbij de huidige minister ad-interim bezig is te reorganiseren… Terwijl we ook kunnen vooruitkijken. De Kamer heeft uitgesproken dat Nederland misschien wel beter af is zonder toeslagensysteem. Want zijn de toeslagen niet verworden tot het nutteloos en bureaucratisch rondpompen van geld? Moeten we, zo vraag ik de minister, daar -in principe- niet van af, omdat de toeslagenaffaire heeft aangetoond dat het grote risico’s voor individuele burgers van dit land oplevert?

Het gevaar om onterecht voor fraudeur uitgemaakt te worden, zal ook bij de radicale en noodzakelijke cultuuromslag bij de Belastingdienst, blijven bestaan zolang er veel toeslagen zijn. Zou dan een duidelijker belastinggrondslag, dat toeslagen drastisch verminderen kan, niet beter zijn. Met een directe belasting op wat ons welzijn schaadt, zoals vliegtickets, vliegtuigbrandstof en vlees en een directe belastingverlaging op wat ons welzijn ten goede komt zoals groenten, fruit en de kosten van de dierenarts.

Is het kabinet bereid om wat gewenst en ongewenst is tot uitdrukking te brengen in het beprijzen van externaliteiten, ongewenste neveneffecten van economisch handelen die het collectieve welzijn benadelen en ten onrechte te laste komen van ons allen? Kan de minister in dat opzicht commentaar op het feit dat elk huishouden gedwongen 500,= bijdraagt aan subsidie voor agrarische bedrijven volgens onderzoek van Wageningen Economic Research? Graag een reactie.

Dank u wel.