Bijdrage Van Raan aan hoofd­lij­nen­debat Digitale Zaken

Voorzitter,

De digitale revolutie verandert onze maatschappij in hoog tempo maar hoe dat precies verloopt blijft grotendeels verborgen achter de mooi vormgegeven apps die we gebruiken.
Maar principes blijven net zo belangrijk: het recht op privacy, om beschermd te worden tegen het recht van de sterkste.
En zoals het boek ‘Het Internet is stuk’ van Marleen Stikker haarfijn laat zien hebben we de revolutie grotendeels overgelaten aan de markt. De digitalisering verloren aan de markt. Alsof de A2 van Apple is dat bepaalt wie erop mag en wie voorrang heeft.

Er is dus een duidelijke rol voor de overheid om de weggegeven macht terug te nemen. Om te sturen op toegevoegde waarde voor de maatschappij en te voorkomen dat er ontwikkelingen doorbreken die de maatschappij schaden.
De brief van begin maart bevat daar mooie woorden over maar hoe krijgt dat verder vorm? Vooral als het gaat om het terugdringen van de machtspositie van grote bedrijven.
En wat is de visie van de bewindspersonen als het aankomt op het sturen op het grootste maatschappelijke nut? Hoe doen we dat? Hoe zorgt de regering ervoor dat privacy het bijvoorbeeld in de afweging niet steeds aflegt tegen economische belangen?

En zijn we voldoende voorbereid op veranderende omstandigheden? Want het lijkt misschien tof dat vrouwen hun cyclus makkelijk kunnen bijhouden met een app. Maar Amerika toont nu het gevaar ervan. Na 1 gerechtelijke uitspraak kunnen bedrijven daar mogelijk gedagvaard worden om hun data te delen want daarin is zichtbaar wie er – nu illegaal - een abortus heeft gehad.

En hoe ziet de staatssecretaris het risico om de inzet zo sterk aan de EU te verbinden? De EU beweegt namelijk in het tempo van de langzaamste en dit is vele malen langzamer dan de ontwikkelingen.
En wat als in de EU principiële andere afwegingen gemaakt worden die we niet willen steunen? Bijvoorbeeld met het voorstel van Commissaris Johansson dat effectief de end-to-end encryptie van Signal of Whatsapp onmogelijk maakt.

Het beleid moet de privacy waarborgen. Niet dwarszitten.
Dat betekent ook dat het kabinet, als ze de woorden uit de hoofdlijnenbrief meent, een wet zoals de Wet Gegevensverwerking door Samenwerkingsverbanden die in de Eerste Kamer ligt met[1] een moet intrekken. Ik vraag waarom dat nog niet gebeurd is.

Overigens kan ook goedbedoeld beleid om het individu regie te geven de privacy dwarsbomen. Want van een individu valt toch niet te verwachten dat die de complexiteit van datahandel kan overzien. Dus waarom gaan we nog altijd uit van het waanbeeld dat het aanklikken van een cookievraag ook echt instemming betekent?
En plaatsen we met de focus op regie bij het individu het individu niet teveel tegenover de techgigant? Hoe kijkt de staatsecretaris daar naar?

Dan het klimaataspect van digitalisering. Daarover lees ik nog veel te weinig. Een witte vlek.
En digitalisering kan gigantisch veel CO₂ besparen. Als we niet meer vliegen voor werkoverleg maar gewoon videobellen. Of als mensen met VR bril op reis gaan in plaats van fysiek. Maar digitalisering veroorzaakt ook veel CO₂.
Alles wat we online doen zorgt dat er servers moeten draaien. 4 gram CO₂ per e-mail, 330 miljard mails per dag..

Wereldwijd al meer uitstoot als de luchtvaart. Bitcoins alleen al 40x Borsele wereldwijd.[1]

Dat brengt mij bij mijn vraag; hoe zorgt het kabinet dat die CO2 impact zo klein mogelijk wordt? Dat digitalisering niet bij de al gigantische uitstoot komt, maar de netto uitstoot naar beneden brengt? Staat ze open voor onderzoek naar een bit belasting? Een effectieve methode om de klimaatschade die het veroorzaakt te belasten en een prikkel te geven om de uitstoot te verlagen.

Met hyperscale datacenters lijken we nog net op tijd de koers bij te stellen, maar wat is de kijk van het kabinet op het aantrekken van minder grote, maar nog net zo energie-intensieve datacenters naar Nederland aangezien Nederland nog altijd zo’n gigantisch tekort heeft aan duurzame energie? En wat zijn de consequenties voor het Rijksbeleid nu ook gemeente Hollandse Kroon zich lijkt te verzetten tegen nog meer datacenters?[2]
Is ze bereid haar uitvoeringsagenda en nieuwe opkomende technologieën te voorzien van een duurzaamheidsimpact analyse?

Dank u wel.

[1] Tesla stopt met bitcoin om hoge CO2-uitstoot, koers onderuit | RTL Nieuws
[2] https://nos.nl/artikel/2434458-een-van-de-twee-gemeenten-voor-megadatacenters-stribbelt-tegen