Bijdrage Van Raan aan nota­overleg nationaal groei­fonds

Voorzitter,

Het “groeifonds” gaat al fout bij de titel. De groeidoctrine van het oude abnormaal druipt er vanaf. Het kabinet kwam na kritiek met wat aanpassingen, maar die lijken vooralsnog op window dressing. Volgens deze ministers moeten we eerst het “verdienvermogen” vergroten en daarna pas de klimaatcrisis te beteugelen. Een cruciale denkfout.

Dankzij het blinde najagen van economische groei hebben we juist alle planetaire grenzen overschreden. Op een uitgeputte aarde is er helemaal geen “verdienmodel” Als Nederland op dit tempo blijft doormodderen, dan zullen de kosten van de escalerende klimaatcrisis bovendien veel hoger zijn dan wanneer we nu onze uitstoot zo snel mogelijk terugdringen. Je verwacht dus dat dit een expliciet doel is van dit fonds. Maar dat is het niet.

In de brief die gister naar de Kamer werd gestuurd lezen we wat holle frasen over “efficiënte CO2-prijzen” en “MKBA’s”. Dat is weinig geruststellend. Zo lossen we de klimaatcrisis niet op. Waar zijn de harde doelstellingen? Hoeveel megaton gaan we met dit fonds reduceren? Wat mij betreft kan die 20 miljard binnen de Rijksbegroting voor de klimaatopgave worden ingezet.

Maar het is ook nog niet te laat om alsnog aanvullende voorwaarden te stellen aan dit fonds. Hoe gaan de ministers een aantal aangenomen moties van de Partij voor de Dieren gebruiken om voorwaarden te stellen aan dit fonds: geen fossiele lock-in, naar voren halen van duurzame investeringen en het versnellen van klimaatactie? Hoe gaat dit fonds de brede welvaart dienen? Zijn de ministers bereid om harde waarborgen in te bouwen die hierop toezien? Bijvoorbeeld door de brede welvaartsindicatoren binnen het toetsingskader te brengen? De Monitors Brede Welvaart kunnen hier bij helpen.

Kunnen de ministers uitsluiten dat geld via dit fonds uiteindelijk toch haar weg zal vinden naar de fossiele industrie, bio-industrie, biomassa, wegenbouw, luchtvaart of andere vervuiling? Ja of nee?

De klimaat- en biodiversiteitcrisis zijn zo ernstig dat iedere volgende euro die wordt uitgegeven een positief effect moet hebben op het klimaat en de biodiversiteit. Hoe is dat geborgd in dit fonds?

Het kan. Een écht groen herstel zal bovendien meer banen opleveren dan wat de oude economie te bieden had.

Het brengt me op de Raad van de Toekomst. Klinkt goed natuurlijk. Maar wat gaat deze raad nu precies doen? Tot nu toe zijn alle klimaatplannen van dit kabinet echter vooral VERraad aan de toekomst. Ik zie geen enkel bewijs dat dit fonds verstandig zal worden uitgegeven. En dat brengt me op de volgende vraag: Kunnen we als politiek straks vooraf nog iets zeggen over de specifieke projecten waar dit geld aan wordt uitgegeven? Of moeten we er maar op vertrouwen dat alles vanzelf goed gaat en achteraf onze conclusies trekken? Dat lijkt me niet de juiste volgorde.

Het kabinet schuift het beoordelen van plannen grotendeels af op de polder. Zijn de ministers het met de Partij voor de Dieren eens dat dit een taak van de politiek moet zijn?

Er wordt een zogenaamd onafhankelijke commissie opgetuigd, waarin iedereen zo haar belangen heeft. En die weten op dit moment kennelijk al meer dan wij! Kunnen de ministers de Kamer zo snel mogelijk informeren over de projecten die daar nu op tafel liggen? Kunt u uitsluiten dat de Rekenkamer achteraf zal concluderen dat de uitgaven uit dit fonds onrechtmatig waren? Voor zover we nu kunnen overzien, wordt het budgetrecht van de Kamer met deze constructie nog steeds geschonden. Graag een reactie.

Mijn verzoek aan de ministers is dus: leg die beoordelende taak terug bij de politiek. Ik overweeg een motie op dit punt. In plaats van nog meer groeien, zullen diverse sectoren juist flink moeten krimpen: luchtvaart, fossiele industrie en bio-industrie.

Om het kabinet tegemoet te komen heeft de Partij voor de Dieren eerder al een doorgerekend plan voor een krimpfonds gepresenteerd. Laat het gigantische aantal dieren in de veehouderij krimpen. Het is vaker gezegd: 650 miljoen dieren per jaar. 40 dieren per Nederlander en per week een badkuip vol met mest. Een onhoudbare situatie. Het bracht ook de stikstofcrisis; mogelijk nog een obstakel voor de projecten in dit fonds. Hoe wordt dat meegenomen in dit fonds?

Ook investeringen in het openbaar vervoer zien we zeker zitten. Maar waarom krijgt dat niet gewoon voorrang in de begroting I&W? Daarin worden vele miljarden verspild aan asfalt en luchtvaart. Zonet zat ik nog in het debat over de vliegtaks, uitgekleed door dit kabinet.En vorige week liet deze Kamer het na om die peperdure verbreding van de A27 te schrappen, ten koste van de natuur.Pure geldverspilling aan hobbyprojecten van de VVD.

Het oude abnormaal, waar dit fonds afstand van zou moeten nemen.

Dank u wel.