Bijdrage Van Raan aan verzamel-CD BES

Voorzitter, dank u wel

Ik vervang vandaag mijn collega Frank Wassenberg.

Deze bijdrage doe ik ook namens BIJ1.

We sluiten ons uiteraard aan bij hetgeen mevrouw Kuiken en de heer Ceder reeds hebben aangekaart met betrekking tot armoede. Daarbij willen we nogmaals benadrukken dat het uitermate zorgelijk is dat het nieuwe ijkpunt sociaal minimum wordt vastgesteld op basis van een situatie die verre van de realiteit staat. Dat ijkpunt gaat er al vanuit dat de energieprijzen zijn verlaagd, dat toeslagen al beschikbaar zijn, dat kinderopvang gesubsidieerd is en dat water weer betaalbaar is geworden. Van een structurele verlaging van die levenskosten is echter nog geen sprake. Mensen werken zich te pletter, vaak met meerdere banen, alleen maar om in armoede te blijven leven.

Bij uitstek op zon- en windovergoten Bonaire, Statia en Saba is het verduurzamen van de energievoorziening een effectief armoedebestrijdingsinstrument. Dus als de nieuwe staatssecretaris zegt: armoedebestrijding heeft mijn prioriteit, is zij dan ook bereid om alsnog af te zien van de nieuwe olie-infrastructuur voor Bonaire? Zo niet, dan hoor ik graag hoe volgens haar de volatiele prijzen voor fossiele brandstoffen gaan helpen bij armoedebestrijding op dit eiland.

Voorzitter, mij bekruipt het gevoel dat als het kabinet nog steeds krampachtig de hand op de knip houdt als het gaat om Bonaire, Statia en Saba.

Bijvoorbeeld. BBT kreeg 10 miljoen om te verduurzamen, maar we weten allemaal dat het Waterleiding en Energie Bedrijf voor de verduurzaming van 80 procent van de energiebehoefte ongeveer 60 miljoen nodig heeft, voor 8 relatief kleine windmolens. Hoe kan dit?

Ik lees ook dat er een klimaatfonds wordt ingesteld, “waar vanuit het principe van comply or explain wordt verkend hoe Caribisch Nederland hierin kan meelopen.” Is dit hetzelfde Klimaatfonds als de 35 miljard voor Europees Nederland? Uit deze pot haalt het kabinet nu 1,7 miljard voor meer windmolens in de Noordzee. Is de staatssecretaris bereid om zich in te zetten om die financiering te realiseren die nodig is om ook in het Caribische gedeelte van dit Koninkrijk de energietransitie verder te brengen? Groot geluk, kleine moeite, zou je zeggen. In de afronding zou ze het niet eens merken.

Behoedzaam wordt de SDE++ opengesteld voor aanvragen vanuit het hele Koninkrijk. Wat voor maatwerk gaat hier toegepast worden? Ik zou me namelijk misleid voelen als volgend jaar blijkt dat er vanwege ‘ kosteneffectiviteitsoverwegingen’ of iets dergelijks geen aanvragen uit Caribisch Nederland zijn gehonoreerd.

Voor Bonaire, Statia en Saba gelden in de wet- en regelgeving ‘BES’, ook vaak lagere normen. Is de staatssecretaris, met het oog op gelijke behandeling binnen het Koninkrijk, bereid om de verschillen inzichtelijk te maken en te kijken waar de wet- en regelgeving geharmoniseerd kan worden?

De staatssecretaris wil de komende jaren de brede welvaart vergroten op Bonaire, Statia en Saba. Is ze bereid om de kwaliteit van de monitoring op te hogen?

Voorzitter, dan de unieke natuur. Ik neem Bonaire weer als voorbeeld. Ondanks het Chogogo-incident vindt de minister dat het huidige vergunningensysteem werkt om het koraal van Bonaire te beschermen. Ondertussen staat de natuur onder druk door menselijke activiteiten, klimaatverandering, en door het kabinet. Wat vindt de staatssecretaris ervan om door onafhankelijke experts te laten onderzoeken wat het rechtmatig doorlopen en vergeven van vergunningen in de weg staat? Kan de staatssecretaris ervoor zorgen dat een versterkte inzet op handhaving en toezicht onderdeel wordt van het aanstaande ontwikkelingsprogramma? Kan de staatssecretaris ook toezeggen om bufferzones expliciet op te nemen en om bijvoorbeeld zones op stranden aan te wijzen waar het licht uit moet tijdens de nesteltijd van zeeschildpadden? Juist natuurbescherming helpt tegen klimaatverandering, waar juist Bonaire, Statia en Saba tegen beschermd moeten worden. Is de staatssecretaris het ermee eens dat menselijke activiteiten natuurpositief en natuurinclusief dienen te worden uitgevoerd?

Wat vindt staatssecretaris ervan om met sensitivity mapping in beeld te brengen welke locaties wel en welke niet geschikt zijn voor ruimtelijke ontwikkeling? En is ze bereid om de aanpak van de lozing van afvalwater te versnellen, zodat de eilanden rond 2030 op Nederlands niveau zijn?

Daarnaast wil ik de staatssecretaris oproepen om de eilanden met spoed te helpen in hun gevecht tegen het sargassumwier. Dit verstikt mangrovebossen, die heel belangrijk zijn voor het beschermen van de kusten. Is ze bereid om additionele hulp te sturen?

Wij vangen verder signalen op dat de lokale bevolking en de precaire bestaanszekerheid, vooral op Bonaire, door gentrificatie, steeds verder in de verdrukking komen, onder meer door investeerders en zonzoekers uit Europees Nederland. Is de staatssecretaris hiervan op de hoogte en kan zij hier achteraan gaan samen met de minister van Volkshuisvesting? En hoe staat het eigenlijk met het realiseren van BSN-nummers voor studenten die van Bonaire, Statia of Saba naar Nederalnd komen en de actieve begeleiding zodra ze hier in Nederland aankomen?

Tot slot, wat BIJ1 en de Partij voor de Dieren betreft sluiten het vermogen om zelf te kunnen besturen én de behoefte om daarin gesterkt, ondersteund en gefaciliteerd te worden, elkaar niet uit. Hoe staat deze staatssecrataris tegenover het proces om Statia zo snel mogelijk het eilandelijk bestuur terug te geven?