Bijdrage Van Raan AO Export­kre­diet­ver­ze­ke­ringen

Voorzitter, dank u wel. Het is inderdaad een hele tijd geleden; tien jaar. ik was er toen niet bij, maar nu wel. Ik heb een paar algemene opmerkingen en een paar specifieke.

In reactie op mijn voorgangster het volgende. Het is eigenlijk heel raar: exportkredietverzekeringen die door de Staat worden gegarandeerd. Zeker in het licht van wat de VVD hierover zegt, is dat raar. Als de markt iets niet wil verzekeren, stap je naar de overheid om het alsnog te regelen, hoewel je de marktideologie aanhangt. Dat is raar. We zien uit allerlei studies wat er dan gebeurt en welke ravage exportkredietverzekeringen kunnen aanrichten. Ik denk aan de jaren tachtig met de exportkredietverzekeringen en dictators in Afrika. Iedereen krijgt z'n geld, de dictator z'n wapens. De dictator valt, de wapenleverancier is uitbetaald vanuit de kredietverzekering en het land blijft achter met een grote schuld. Zo zijn er veel meer voorbeelden te noemen. Ik wil even wijzen op het prachtige rapport dat is verschenen over het verzekeren van dierentransporten die de markt niet wil verzekeren.

Ik wil in het algemeen opmerken dat de opmerking dat je niet roomser moet zijn dan de paus [I], eigenlijk heel raar is. Want als je gelooft in het systeem dat er een paus is en dat het rooms-katholieke geloofssysteem waarde heeft, wil je juist roomser zijn dan de paus, want dat vindt de paus heel fijn. Dat argument klopt dus niet. Er is in dat systeem niets mis mee om roomser te zijn dan de paus.

Voorzitter, ik wil vier punten aansnijden...

Mevrouw Lodders (VVD):
De collega van de Partij voor de Dieren daagt mij uit tot een interruptie. De voorzitter begon dit algemeen overleg met de opmerking dat het tien jaar geleden is dat we hierover spraken. Ik stel voor en ik stel vast dat het belangrijk is dat we hierover vaker spreken met elkaar, want de afgelopen tien jaar is er best veel gebeurd als het gaat om exportkredietverzekeringen. De overheid stapt niet voor niets in het gat dat op de private markt onverzekerbaar is. Dat doen we overigens ook op andere terreinen, bijvoorbeeld in de zorg of bij pensioenen. Ik heb een feit gepresenteerd: uit de CBS-rapportage blijkt dat de exportkredietverzekeringen goed zijn voor 20.000 banen in vier jaar. Betekent dat ook iets voor de Partij voor de Dieren?

De heer Van Raan (PvdD):
Ik ben heel blij met deze vraag. Hopelijk binnenkort gaan we in deze Kamer een debat voeren over de waarde van onze welvaart en de kwetsbaarheid daarvan. De premier was eergisteren weer heel trots op het feit dat Nederland de vijfde economie is in Europa, maar hij vergeet daarbij te vermelden dat dit wel 2,7 wereldbollen vereist. Dat is dus op geen enkele manier vol te houden. De exportkredietverzekeringen die worden verstrekt gaan naar industrieën — dat is onderzocht, dat zijn feiten — die voor 40% tot 60% niet duurzaam zijn. Denk aan de fossiele industrie, dierlijke producten, baggeren in gebieden waar je eigenlijk niet moet baggeren. Dat is op geen enkele manier vol te houden. Het is best bijzonder, het lijkt wel alsof de VVD in een soort eeuwig nu leeft, geen lessen uit het verleden wil trekken en ook niet naar de toekomst kijkt, maar alleen kijkt naar de cijfers, die nu inderdaad even gunstig zijn maar op geen enkele manier duurzaam. Dus dat debat gaan we graag aan.

Mevrouw Lodders (VVD):
Dat debat wil de VVD heel graag aangaan met de heer Van Raan en zijn partij. Maar mijn vraag was: wat betekenen die 20.000 banen? Ik ben heel blij dat de VVD misschien eeuwig in het nu leeft. Ik kijk naar de bedrijven die zich bezighouden met de export van kapitaalgoederen, duurzaamheid en innovatie, bijvoorbeeld in de dierhouderij, waterbeheer en het op peil houden van de voedselvoorziening in andere landen. Ik kan tig voorbeelden noemen. Ik zou de heer Van Raan dan ook willen aanraden om eens in de praktijk te gaan kijken welke innovaties wereldwijd verspreid worden. Vervolgens zou ik willen weten of hij nog steeds van mening is dat we dit niet meer moeten doen. Dat gaat ten koste van 20.000 banen in vier jaar. Ik ben ervan overtuigd dat dit aantal met de inzet om de kredietverzekeringen nog breder onder de aandacht te brengen, alleen maar kan toenemen. Of is de heer Van Raan van mening dat het voor al die mensen die hiermee hun boterham verdienen, een kwestie is van "jammer, pech, helaas"? Dat is wat ik hem hoor zeggen.

De heer Van Raan (PvdD):
Wat kan mevrouw Lodders slecht luisteren. Dat is niet wat ik zeg. De vraag was: hoe kijkt de heer Van Raan aan tegen 20.000 banen? Nou, heel positief en optimistisch, maar tegelijkertijd in het besef dat we mede dankzij het instrument exportkredietverzekering iets hebben opgetuigd wat niet duurzaam is. We staan voor een geweldige uitdaging — misschien kunnen we elkaar daarin vinden — om dat te kantelen, opdat die 20.000 banen behouden blijven. De manier waarop we het nu hebben ingericht, is niet vol te houden. Dat is niet alleen de mening van de Partij van de Dieren, daar zijn ook de geleerden het over eens. Misschien kan ik in de rest van mijn betoog aangeven hoe wij denken dat wij het kunnen kantelen en misschien kunnen we elkaar daarin vinden.

Het gaat om vier punten, zoals ik zei. Uit de beleidsdoorlichting is gebleken dat er op het gebied van mvo inderdaad een gebrek is. Bij punt 4 noem ik straks een paar voorbeelden. Mijn vraag is hoe we dat gaan veranderen.

Het tweede punt is de OESO-richtlijn. Die zegt dat bij de verstrekking van een verzekering moet worden gekeken naar aspecten van belastingontwijking of -ontduiking. Het lijkt erop dat dit niet echt gebeurt, dat daar niet op gescreend wordt, hoewel de OESO daarover wel een richtlijn heeft. In de beantwoording van de vragen die we destijds gesteld hebben — ik verwijs naar vraag 17 — staat dat er sprake is van een consultatieronde ter plekke. Ik ben zelf niet ter plekke geweest, maar ik weet van anderen die wel ter plekke zijn geweest dat dit niet gebeurd is. Er zit dus een kleine discrepantie tussen wat er geschreven is in antwoord op vraag 17 — ik zal zo de details geven — en het ooggetuigenverslag ter plekke.

Dan wil ik drie voorbeelden aanhalen van exportkredietverzekeringen die verstrekt zijn en die de tekortkoming laten zien van hoe er gecontroleerd wordt. Ik zal er omwille van de tijd twee noemen, grote jongens. Allereerst het prachtige bedrijf Marel Red Meat Slaughtering. Dat krijgt van Atradius een exposure van 31 miljoen en een mvo-beoordeling B. Dat is niet best. Dan wil je als samenleving eigenlijk niet meewerken met zo'n club. In Mexico zelf is ook veel verzet tegen het bedrijf, op allerlei manieren. Maar wat doet Nederland omwille van die kortdurende, niet-duurzame banen? De welvaart hier en de welvaart daar negeren. Dat is niet best, daar moet je niet aan mee willen werken. Graag een reflectie daarop.
En dan heb ik daar nóg een voorbeeld van: Kazachstan, uitrusting voor het kweken van slachtkuikens. Mvo-beoordeling? Niet, helemaal niet gedaan. Dat is toch op zijn minst bijzonder te noemen.
Een derde voorbeeld: GEA Refrigeration Netherlands. Ook een exposure van 14 miljoen voor Atradius. Mvo-beoordeling B. Dat is een hoog risico. Dus wel geld verdienen, maar niet zo veel oog willen hebben voor de maatschappelijke gevolgen. Daar moet je als beschaafd land niet aan mee willen werken. Hoe gaan wij dat instrument, dat misschien best wel van waarde kan zijn, omzetten, sterk ombouwen om het in te zetten voor de uitdagingen waar wij voor staan? Dat is niet een niet-duurzame economie in de lucht houden. Dat is dus de vraag.

Dank u wel.

[I] Betreft reactie op voorafgaande bijdrage van Kamerlid Lodders (VVD): "Een punt waar mijn fractie kritisch op is, is de wijze waarop het mvo-beleid wordt uitgevoerd, het maatschappelijk verantwoord ondernemen. Wij vinden het allemaal belangrijk dat we oog hebben voor de verduurzaming van onze economie. We staan immers voor een aantal belangrijke opgaven. Het Nederlandse bedrijfsleven heeft met innovatieve oplossingen een sleutel in handen om zich wereldwijd te onderscheiden. Dan helpt het niet als Nederland strengere eisen stelt aan of een zwaardere beoordeling toepast op de aanvraag dan andere landen. Hoe kijkt de staatssecretaris hiertegen aan? Zijn wij niet roomser dan de paus? De VVD is geen voorstander van Nederlandse koppen op de mvo-regels."