Bijdrage Van Raan AO Mili­euraad 19 juni 2017 (ETS)

Voorzitter. De Partij voor de Dieren pleit voor afschaffing van het handelssysteem in de CO2-uitstoot, oftewel het emissiehandelssysteem ETS (Emissions Trading System). Dit zal geen geheim zijn. Het staat in ons verkiezingsprogramma. We willen dat Europa van het idee afstapt dat bedrijven rechten hebben om te vervuilen. Bovendien werkt het systeem klaarblijkelijk niet. Uit de gegevens blijkt dat bedrijven onvoldoende worden gestimuleerd om hun CO2-uitstoot te verminderen. De herziening van het ETS lijkt hier onvoldoende verandering in te brengen. Er zijn naar onze mening nog steeds te veel gratis rechten. De prijs per ton CO2 is zo laag dat er onvoldoende prikkel van uitgaat voor bedrijven. Kortom, naar onze mening geeft het ETS ook na herziening onvoldoende sturing om de Nederlandse industrie aan de besparing te krijgen die nodig is voor de Parijse klimaatdoelstelling. Maar wellicht denkt de staatssecretaris van wel. Ik kom daar zo op terug. Voor nu stelt de PvdD de invoering voor van bindende reductiedoelstellingen. Ik hoor graag een reactie hierop.

Onderschrijft de staatssecretaris de stelling dat de kans dat we de Parijse doelstellingen halen met de huidige emissiedoelen, zowel voor ETS als non-ETS, onder de 60% blijft, zoals is weergegeven in een publicatie van de Carbon Countdown? Misschien kent de staatssecretaris die publicatie. Naar onze mening halen we het simpelweg niet met de huidige doelstellingen en al helemaal niet nu de VS zich hebben teruggetrokken. Deelt de staatssecretaris de mening dat de ambities per vandaag omhoog moeten? Gaat zij daarvoor pleiten in de Raad? Wanneer zijn de onderhandelingen over wat er in de non-ETS-sectoren moet gebeuren klaar? De staatssecretaris zei eerder dat hieruit stevige nationale maatregelen zouden volgen, onder andere voor landbouw en veehouderij. Daar zijn we uiteraard razend benieuwd naar. Graag hoor ik een reactie hierop. Is de staatssecretaris bereid om eventueel met gelijkgestemde landen zelfstandig stappen te zetten die nodig zijn voor het behalen van de Parijs-doelstellingen, namelijk de temperatuurstijging onder de 1,5°C houden?

Ik heb nog een kort punt over de Vogel- en Habitatrichtlijn. Op de agenda staat het actieplan. Er lijken stappen gezet te worden om dat te verbeteren, maar met name groene organisaties hebben kritiek. We wachten nog steeds op de schriftelijke reactie van de staatssecretaris op deze kritiek, op verzoek van mijn collega Ouwehand, gedaan tijdens de LNV-raad van 9 mei. Graag hoor ik een reactie hierop.

Interrupties andere partijen

De heer Van Raan (PvdD):
De VVD deelt kennelijk niet de mening van de Partij voor de Dieren dat het ETS niet leidt tot het halen van de doelstellingen. Misschien kan de VDD het voor mij nog een keer duidelijk uitleggen. Denkt de VVD dat met de invoering van wat zij "eerlijke en verstandige prijzen voor ETS" noemt de Parijs-doelstellingen van minder dan 1,5°C wel gehaald worden? Laten we zeggen met een kans van waarmee je ook in een vliegtuig stapt, dus 99,9%?

De heer Remco Dijkstra (VVD):
Het European Union Emissions Trading System (EU ETS) werkt. Het plafond wordt jaarlijks verlaagd en de uitstoot blijft onder het plafond, dus in die zin is het goed. Het is ook goed dat het op een goedkope manier kan. We zien echter dat de gewenste innovatie nog niet loskomt, en dat willen we wel graag. Voor transitie en energie is een hogere CO2-prijs nodig, dus daar moet aan worden gewerkt. Nederland heeft daarvoor een aantal maatregelen genomen, maar die moeten met name in Europa hun beslag krijgen, zodat uitstoot een hogere, eerlijke prijs krijgt waardoor de echte vervuiler gaat betalen. Dan worden de doelen gehaald.

De heer Van Raan (PvdD):
Nog even voor mijn begrip: zegt de VVD dat we met het ETS, met een hele hoop clausules, de doelen halen, namelijk beneden 1,5°C temperatuurstijging blijven?

De heer Remco Dijkstra (VVD):
De doelstelling is niet beneden 1,5°C blijven. De doelstelling die in Parijs is afgesproken, is om de uitstoot zo veel mogelijk terug te dringen. Elk land heeft daar zijn eigen contributie voor geleverd. Nederland doet het gezamenlijk in Europees verband. Ik hecht eraan om dit te benadrukken. Het heeft immers geen zin om hier rigoureuze maatregelen te nemen terwijl de uitstoot ergens anders in Europa stijgt. De afspraak die gemaakt is, is om "well below 2 degrees" te blijven. Het Intergovernmental Panel on Climate Change (IPCC) doet onderzoek naar die 1,5°C. De resultaten daarvan komen in 2018 en dan kijken we verder. Ook met de huidige ingediende NDC's (Nationally Determined Contributions), de huidige bijdragen van landen, zitten we nog lang niet aan die 2°C. De emissiehandel is echter het systeem bij uitstek om kosteneffectief — dat is belangrijk — de klimaatdoelen te halen, als het op een eerlijke, zorgvuldige, goede manier wordt gedaan, zoals we eerder hebben aangetoond. Voor Europa staan de klimaatdoelen, de meest ambitieuze ter wereld, op 40% reductie in 2030 en 80% tot 95% reductie van CO2 in 2050. Dat zijn onze doelen, niet de doelen die de Partij voor de Dieren er zelf van maakt.

(…)

De heer Van Raan (PvdD):
Klopt mijn aanname dat het CDA het ETS een heel goed middel vindt — misschien nog niet in de huidige vorm, maar in principe een heel goed middel — om de CO2-uitstoot te beperken? Zo ja, dan heb ik een vervolgvraag.

Mevrouw Agnes Mulder (CDA):
Die aanname klopt zeker. Ik kan mij grotendeels aansluiten bij de uitleg die de VVD-collega zojuist heeft gegeven.

De heer Van Raan (PvdD):
Dan is mijn vervolgvraag: wil het CDA steunen dat transport en de vee-industrie ook onder het ETS worden gebracht?

Mevrouw Agnes Mulder (CDA):
Die sectoren vallen allemaal al onder het non-ETS. We hebben daar ook in deze stukken Europese afspraken over gemaakt. We moeten goed kijken naar de flexibiliteit, zoals de collega van de VVD ook noemde. Er moet kosteneffectief worden bekeken op welke manier we dat gaan doen. Waar uiteindelijk misschien nog een groot verschil tussen het CDA en de VVD zit, is het draagvlak. Het CDA zou ervoor kiezen dat bij het nemen van maatregelen ook de inwoners goed worden meegenomen. Er kunnen heel kosteneffectieve maatregelen worden genomen, maar uiteindelijk moet er achter de voordeur ook winst te behalen zijn voor onze inwoners. Een en ander is nog relatief duur, maar het is een belangrijk punt voor het CDA.

De voorzitter:
In principe zijn de interrupties altijd in tweeën, mijnheer Van Raan, maar u had een heel korte vraag, dus u mag van mij nog een heel korte vervolgvraag stellen.

De heer Van Raan (PvdD):
Het is een verduidelijkende vraag. Zo ken ik het CDA inderdaad ook vanuit de verkiezingen, dat er wel draagvlak voor moet zijn. Maar heb ik het goed begrepen dat het CDA dus in principe, met alle mitsen en maren en als er draagvlak voor is, ervoor is dat de transportindustrie en gebouwde omgeving binnen het ETS worden gebracht?

Mevrouw Agnes Mulder (CDA):
Die blijven wat ons betreft binnen het non-ETS.

Beantwoording staatssecretaris

De heer Van Raan (PvdD):
Dank aan de staatssecretaris voor de beantwoording. Ik heb niet zozeer een interruptie als wel een verduidelijkende vraag. Hoorde ik de staatssecretaris zeggen dat het ETS werkt, omdat de tot nu toe in Europa gerealiseerde CO2-reductie daaraan toe te schrijven is? Heb ik dat goed beluisterd, of niet?

Staatssecretaris Dijksma:
Nee, het systeem is nog net een slag complexer. We hebben de ETS- sectoren. We gaan het zo meteen nog een heel blok over de non-ETS-sectoren hebben, want ook daar wordt uiteraard reductie van de CO2-uitstoot gehaald. Voor ETS geldt dat het een koppeling is aan de doelstellingen die Europa eerder heeft afgesproken, ik meen in oktober 2014. Op zichzelf zit het systeem zo in elkaar dat de koppeling klopt. De discussie gaat over de vraag of daarin versneld kan worden, want dat levert op een gegeven moment heel veel meer andere voordelen op, zoals een versnelde omslag naar duurzame energie et cetera. Daar gaat de discussie over. Het is niet zo dat het ETS als het om de percentages gaat zijn werk niet doet. De prijs die nu is georganiseerd, past niet bij datgene wat er in de markt eigenlijk voor betaald moet worden. Dat is een belangrijk probleem. Een ander probleem is dat er nog te veel gratis rechten zijn. Die worden voor een deel in stappen eruit gehaald.

De heer Van Raan (PvdD):
Dan begrijp ik het toch niet goed. De staatssecretaris zegt dat we de werking van het ETS halen, gekoppeld aan de doelen die daarvoor gesteld zijn. Dat hoor ik de staatssecretaris zeggen. Dan werkt het systeem dus. Dat is de conclusie. Tegelijkertijd zegt ze dat de prijs nog te laag is en dat het systeem daarom niet werkt. Dat begrijp ik niet goed.

Staatssecretaris Dijksma:
De hogere prijs kan ook zijn effect hebben op bijvoorbeeld het bewerkstelligen van innovatie. De heer Dijkstra heeft dat goed gezegd.

De voorzitter:
Gezien de tijd moet ik helaas door naar mevrouw Kröger.

De heer Van Raan (PvdD):
Ik stel vast dat de staatssecretaris de dualiteit laat bestaan. Dat is prima. Dan komen we daar op een later tijdstip nog op terug.

De voorzitter:
Dat lijkt mij een goed moment.

(…)

Staatssecretaris Dijksma:

De heer Van Raan vroeg of de kans dat we met deze doelen onder de 2?C blijven minder dan 60% is en of ik ga aandringen op aanscherping. Mevrouw Van Veldhoven vroeg daar ook naar. Inderdaad, de bijdragen van alle landen bij elkaar zijn niet groot genoeg om beneden de 2?C te blijven. Als we alle INDC's (Intended Nationally Determined Contributions) optellen, komen we uit rond de 2,7?C. Daar zit overigens de INDC van de VS bij, zeg ik maar even als winstwaarschuwing. Het is sowieso nodig om volgend jaar te bekijken wat nodig is om het doel te halen. Dat is voor de Europese Unie het moment om nog eens naar de doelen te kijken. Volgens het ambitiemechanisme van het klimaatakkoord bekijken we iedere vijf jaar of de ambitie omhoog kan. Het is overigens waar dat Europa met haar doelstelling wereldwijd heel ambitieus is in vergelijking met wat andere landen doen.

(…)

De heer Van Raan (PvdD):
Ik begrijp uit de beantwoording dat er doelen worden gesteld en stevige maatregelen met betrekking tot het non-ETS worden genomen. Komen die stevige maatregelen, die ook werden aangekondigd in het CO2-debat, vanuit de staatssecretaris zelf, zoals ze had aangekondigd? Wanneer komen ze en hoe verhouden ze zich met de voortgangsrapportage? Dat is mij niet helemaal duidelijk. Misschien heb ik het verkeerd begrepen.

Staatssecretaris Dijksma:
Het systeem is zo dat we eerst op Europees niveau onze doelstelling moeten uitonderhandelen. We hebben van de Commissie opdracht gekregen voor een reductie van 36%. We mogen zelf kiezen binnen welke sectoren we die willen halen. Aan die uitwerking wordt nu gewerkt, maar die treedt pas in werking als we binnen de Europese Unie een akkoord hebben over de vraag wie wat moet doen. Als dat akkoord er niet komt, kan dat potentieel tot een verschuiving van percentages leiden. Daar ben ik niet op uit, want ik vind dat het Europees voorstel dat er nu ligt gesteund moet worden. We zijn met 27 andere landen aan het onderhandelen en niet iedereen is al zover. En dan druk ik mij zachtjes uit. De Belgen zijn weer terug op het transitiepad, want de premier heeft gisteren vrij duidelijk gemaakt wat hij er echt van vindt. We moeten wachten tot het akkoord er is. Vervolgens voldoen we door de nationale maatregelen aan wat we Europees hebben afgesproken. Is het zo duidelijk? Het is inderdaad een hondsingewikkeld systeem.

De heer Van Raan (PvdD):
Ik weet dat de staatssecretaris geen wat-alsvragen beantwoordt, maar met zo'n antwoord kun je natuurlijk helemaal niks. De vraag is wanneer de staatssecretaris met stevige nationale maatregelen komt. Ze zegt dat die komen als er Europese overeenstemming is. Dat kan wel in 2040 zijn. Stel dat alles goed loopt, wanneer komen er dan stevige concrete nationale maatregelen?

Staatssecretaris Dijksma:
Die kunnen niet pas in 2040 komen. We hebben deze doelstellingen immers nodig om 2030 en 2050 te halen. Laat ik het anders zeggen: waar houden we in het optimistische scenario, waar we voor gaan, rekening mee? Dat is dat we dit najaar met de transitiepaden komen waaruit de nationale voorstellen over maatregelen voortkomen. Daarna leggen we de voorstellen voor aan de Kamer en kan zij zeggen wat zij een goed of een minder goed idee vindt. Ik weet niet of ik die discussie met de Kamer nog ga meemaken. Je weet maar nooit, zeg ik tegenwoordig. Mijn advies is dan: als je iets eruit haalt, moet je iets inleveren en iets anders in de pot doen. Anders komen we in de problemen met het percentage. Het wordt een ragfijn weefsel van allerlei voorstellen over de sectoren heen waarmee we in zijn totaliteit aan de doelstelling moeten voldoen. Als je daar iets uithaalt, moet je ook bereid zijn om ergens anders iets terug te doen. Zo gaat het vermoedelijk werken, onder het voorbehoud dat er heel snel een akkoord komt.

De voorzitter:
We zullen zien in welke hoedanigheid u daaraan deelneemt. Het Kamerlidmaatschap is ook een prachtig vak.

Staatssecretaris Dijksma:
Ik zal mijn opvolger niet voor de voeten lopen. Dat is een ongeschreven regel. Ik weet niet of iedereen zich daar altijd aan houdt, maar ik wel.