Bijdrage Van Raan: Debat over besluit Ameri­kaanse president terug te trekken uit het Klimaat­ak­koord

Voorzitter. Trump heeft gekozen, gekozen om de VS uit het klimaatverdrag te laten stappen. Dat is zijn goed recht, maar een grote vergissing. Het is een schending van internationale afspraken. Het is goed nieuws dat het kabinet nogmaals bevestigt dat de Parijse doelstellingen wel gehaald dienen te worden. Maar de adviseurs van het kabinet, de WRR en de Raad van State, bevestigen nogmaals dat wij het met het huidige beleid niet gaan halen. Dat is een heel rare tegenspraak.

Laten wij niet ons eigen inspanning vertragen of verminderen door naar anderen te wijzen, maar juist vermeerderen. Dat is alleen al omdat Europese landen niet veel beter lijken te zijn dan Amerika. Ook Europa komt de klimaatafspraken niet na. Kijk onze eigen Europese inspanningen voor het terugbrengen van de extra reductie van 77 miljoen ton CO2 in 2030 er maar op na. Het gaat naar 7,7 miljoen ton. Laten wij dus vooral kijken naar wat wij als Nederland wel kunnen doen. Nederland heeft als grootverbruiker van energie en grondstoffen een belangrijke voortrekkersrol te nemen in de strijd tegen klimaatverandering. Maar wat zien we? Onze overheid ondersteunt nog steeds de fossiele en zwaarvervuilende industrie, hetzij door lage btw-tarieven, hetzij door grootverbruikerskortingen voor energie hetzij door directe subsidies die bestaan uit het niet in rekening gebracht zijn van externe kosten. Dit alles ingegeven door economische kortetermijnbelangen. Nederland moet zelf aan de bak, maar dat is geen bedreiging voor onze economie. Integendeel, het rondetafelgesprek circulaire economie gaf aan dat er voldoende mogelijkheden zijn. De transitie van dierlijke naar plantaardige eiwitten biedt een geweldige kans. Nederland is koploper solar energy volgens TU Delft.

Voorzitter. Het klimaat is meer dan alleen CO2-besparing en energiebeleid. Klimaatbeleid dient onze aarde leefbaar te houden en gaat daarom ook over herstel van biodiversiteit, natuur, zorgvuldig omgaan met onze grondstoffen, recycling en onze consumptie. We kunnen dus niet langer heilige huisjes overeind houden. Ik kom daar zo meteen op terug.

Laten we dus meer doen en de VS laten merken dat uitstappen gevolgen heeft. Als de VS gaan produceren zonder Parijse uitgangspunten in de prijs van hun producten te verrekenen, hebben Amerikaanse producenten de facto immers een enorm kostenvoordeel en dus een concurrentievoordeel. Dat kan niet de bedoeling zijn: én vervuilender zijn én goedkoper. We kunnen dus bekijken of we de Amerikaanse producten kunnen belasten met een klimaatheffing via border adjustment taxes. Dat is een instrument van de WTO, de World Trade Organization. Ironisch genoeg — misschien is dat wel een stimulans — is het ook het instrument dat Trump wil inzetten tegen bijvoorbeeld Mexico. Met dit instrument van de WTO kunnen we heel gericht tarieven heffen over vervuilende producten uit de VS om het speelveld zo weer gelijk te maken. "Good taxes" noemen republikeinen dat.

Het uitstappen van de VS maakt nog één ding heel duidelijk. Doordat de VS zichzelf een vrijbrief verschaffen om door te gaan met destructieve fossiele industrieën, blijkt eens te meer dat het internationale recht hoognodig versterkt dient te worden. Een van de manieren om dat te doen, is grootschalige vernietiging van de leefomgeving strafbaar stellen als misdaad tegen de mensheid, kortweg "ecocide" genaamd.

Ik rond af. Wij willen de staatssecretaris drie dingen vragen. Ten eerste: is zij bereid om te onderzoeken hoe Nederland border adjustment taxes kan inzetten om het gelijke speelveld, dat nu duidelijk op de tocht staat, te behouden? Ten tweede: is zij bereid te onderzoeken hoe Nederland kan helpen om ecocide in een juridisch kader te zetten? Mijn partij heeft daar eerder moties over ingediend. Tot slot heeft het PBL een rapport gepubliceerd genaamd "Wat betekent het Parijsakkoord voor het Nederlands langetermijn-klimaatbeleid?" Is de staatssecretaris bereid het planbureau ook te laten bekijken wat we nu concreet moeten doen in de komende 12 en 24 maanden en dan een rapport te publiceren genaamd "Wat betekent het Parijsakkoord voor het Nederlands kortetermijn-klimaatbeleid?" We overwegen moties in te dienen op deze drie punten.

Interrupties andere partijen

De heer Van Raan (PvdD):
Is de VVD het met de Partij voor de Dieren eens dat landen die niet meedoen aan het klimaatverdrag van Parijs, mogelijk een oneerlijk concurrentievoordeel hebben ten opzichte van landen die daar wel aan meedoen, omdat bedrijven zich niet hoeven te houden aan allerlei reductiedoelstellingen, waardoor ze goedkoper kunnen produceren?

De heer Remco Dijkstra (VVD):
Het Parijse akkoord is een soort grabbelton geweest waarin iedereen zijn eigen bijdrage als land, of in ons geval als Europa, heeft ingediend. Die bijdrages zijn helaas, ook al zouden we het willen, heel slecht vergelijkbaar. Er zullen dus altijd verschillen zijn tussen partijen die daarvan profiteren en partijen die dat niet doen. De VVD wil graag dat we de milieuwinst en de welvaartswinst hand in hand laten gaan. We moeten dus heel goed bekijken dat onze bedrijven en onze inwoners daar geen schade van ondervinden. Als er verschillen zijn, moeten we goed gaan bekijken hoe we daarmee omgaan. Het liefst doen we dat natuurlijk in Europees verband.

De heer Van Raan (PvdD):
Ik constateer dat u het dus niet uitsluit.

De heer Remco Dijkstra (VVD):
Ik heb in uw bijdrage gehoord over allerlei adjustment taxes. U hebt de vraag ook aan de staatssecretaris gesteld. Je ziet nu dat de staten en bedrijven in Amerika zeggen: wij willen een CO2-prijs en wij gaan door met innovatie en vernieuwing, omdat wij gewoon op een mondiaal speelveld moeten concurreren. Wat schieten die bedrijven en goedwillende partijen in Amerika ermee op als wij hen extra gaan belasten? Dan pakken we hen dubbel en dat is ook niet helemaal fair.

Beantwoording staatssecretaris

Staatssecretaris Dijksma:

Over de importheffingen is in een eerder debat al uitgebreid gesproken. Volgens mij had ik het daar toen met mevrouw Kröger over en nu met de heer Van Raan. Ik ben daar huiverig voor. Even los van hoe technisch ingewikkeld dat is: je wilt ook niet de verkeerde treffen. De heer Dijkstra gaf dat heel terecht aan. Er zijn staten en bedrijven die volop gecommitteerd zijn en blijven aan Parijs. Je wilt juist die bedrijven en staten niet met zo'n maatregel raken. De heer Dijkstra heeft er gelijk in dat ze dan twee keer een klap krijgen, namelijk van hun eigen overheid die ze niet steunt en van Europa, waarvan ze dachten dat het hun vriend was.

Dan is nog gevraagd of ik bereid ben om te onderzoeken hoe grootschalige …

De voorzitter:
Pardon, de heer Van Raan wil nog interrumperen op dit punt.

De heer Van Raan (PvdD):
Ik heb nog twee interrupties, die ik dan maar meteen zal plaatsen. De eerste gaat specifiek over de beantwoording van de vraag over het instrument. De staatssecretaris zei: je moet het eigenlijk niet doen, want misschien raak je daarmee de goeden wel. Mutatis mutandis betekent dit dat zij accepteert dat het ook een instrument is waarmee je juist de slechten kunt raken. Erkent de staatssecretaris dat dit instrument wel degelijk effectief kan zijn, als je het maar nauwkeurig genoeg kunt richten? Ik ben het met haar eens dat een instrument dat niet goed gericht kan worden, geen goed instrument is.

Staatssecretaris Dijksma:
Ik betwijfel dus of het binnen de Europese Unie mogelijk is om op zo'n niveau, bijna tot op het product aan toe, dit type afspraak te maken. Als ik mijn energie — die is altijd schaars — ergens voor mag inzetten, richt ik die liever op de positieve kant en het steunen van de positieve krachten, omdat ik denk dat dat op de korte termijn veel effectiever is.

De heer Van Raan (PvdD):
Ik zal de staatssecretaris daarover graag bijpraten, om haar daarvan te overtuigen.

Mag ik een tweede vraag stellen?

De voorzitter:
Ja, een korte vervolgvraag mag.

De heer Van Raan (PvdD):
De staatssecretaris noemde wat Trump gedaan heeft een "historische vergissing", namens het kabinet. Dat zijn wij met haar eens. Zowel de wetenschap als het bedrijfsleven zegt dat het eigenlijk veel sneller moet. De politiek is de laatst overgebleven grote speler die niet snel genoeg gaat. De staatssecretaris loopt al veel langer mee dan ik in dit huis. Kan zij benoemen welke partijen de vertragers van het proces zijn en wat wetenschap, maatschappelijke organisaties en het bedrijfsleven vinden? Wat zijn de versnellende en vertragende partijen in de Kamer?

Staatssecretaris Dijksma:
Weet u wat? Ik ben hier altijd degene die door de Kamer wordt beoordeeld, en niet andersom. Ik kan het ook niet helpen. Dat zijn gewoon de verhoudingen.

Tweede termijn

De heer Van Raan (PvdD):
Voorzitter. Het spijt ons dat wij niet de staatssecretaris hebben kunnen overtuigen van het feit dat een onderzoek naar ecocide in het belang is ook van de staatssecretaris zelf en van regeringen. Daarom de volgende motie:

De Kamer,

gehoord de beraadslaging,

verzoekt de regering om te onderzoeken hoe zij kan bijdragen, ecocide toe te voegen aan het Statuut van Rome,

en gaat over tot de orde van de dag.

De voorzitter:
Deze motie is voorgesteld door de leden Van Raan en Beckerman. Naar mij blijkt, wordt de indiening ervan voldoende ondersteund.

Zij krijgt nr. 168 (31793).

De heer Van Raan (PvdD):
Mijn tweede motie:

De Kamer,

gehoord de beraadslaging,

overwegende dat door de opzegging van Amerika van het klimaatakkoord van Parijs Amerikaanse bedrijven voor sommige producten een oneerlijk concurrentievoordeel krijgen;

overwegende dat hierdoor het level playing field ernstig verstoord kan raken;

constaterende dat binnen de WTO-richtlijnen een instrument bestaat dat op zeer selectieve wijze heffingen kan opleggen, de zogeheten Border Adjustment Tax;

verzoekt de regering om te onderzoeken hoe — binnen de WTO-richtlijnen — via het instrument van de Border Adjustment Tax deze onbalans kan worden opgeheven,

en gaat over tot de orde van de dag.

De voorzitter:
Deze motie is voorgesteld door het lid Van Raan. Naar mij blijkt, wordt de indiening ervan voldoende ondersteund.

Zij krijgt nr. 169 (31793).

Staatssecretaris Dijksma:

De motie op stuk nr. 168 van Van Raan en Beckerman vraagt om het strafbaar stellen van ecocide. Deze motie moet ik ontraden. Klimaatverandering is een complexe opgave waar een breed pakket aan instrumenten voor nodig is. Als er wetteloze vervuiling plaatsvindt, moeten we dat absoluut straffen, maar gebruik van fossiele energie is diepgeworteld in de economie en de samenleving. Daar moeten we inderdaad vanaf, maar dat kun je niet via het strafrecht bewerkstelligen. Dat gaat op een andere wijze. Ik moet de motie dus ontraden.

De motie op stuk nr. 169 vraagt mij om border adjustment taxes te onderzoeken. In het debat bleek al dat dit niet het pad is dat ik wil volgen, want dit is technisch, praktisch en juridisch zeer complex. Ik zou me liever richten op positieve energie. Om die reden ontraad ik de motie.

In de motie op stuk nr. 171 van de leden Beckerman en Van Raan wordt verzocht om te komen tot een actieplan aanpak energiearmoede. Ik kan mij vergissen, maar ik meen dat de Kamer heel recentelijk een uitgebreid debat over dit hele onderwerp heeft gehad. Ik had verwacht dat deze motie daar misschien ingediend had kunnen worden, maar dat kan aan mij liggen, hoor; ik ben heel ouderwets daarin. In ieder geval ga ik deze motie wel ontraden, omdat de SER al door het kabinet gevraagd is om met een advies te komen over de effecten van het klimaat- en energiebeleid, ook voor bijvoorbeeld werkgelegenheid. Nu al een actieplan lijkt mij dan eerlijk gezegd te vroeg, want we kunnen beter eerst bekijken waar de SER mee komt.