Bijdrage Vestering aan debat over het advies van Remkes naar aanleiding van de gesprekken over de aanpak van het stik­stof­pro­bleem

Dank u wel, voorzitter. Waarom zouden we die natuur nou moeten beschermen? Is dat omdat het moet van Europa of is het omdat we inzien dat we onderdeel uitmaken van de natuur en we daar niet boven staan? De natuur kan prima zonder de mens, maar wij kunnen niet zonder de natuur. Er zijn landen waar de natuur rechten heeft gekregen — bossen, meren en rivieren — maar in Nederland niet. In Nederland hebben bedrijven rechten. De natuur moet het doen met de Habitatrichtlijn, waarin wij 30 jaar geleden hebben afgesproken dat de natuur niet verder mag verslechteren. Dat lijkt me toch wel het absolute minimum voor waar we ons aan zouden moeten houden. Toch zijn we al jarenlang in overtreding. Al jarenlang gaat de natuur steeds verder achteruit. Sinds dat verslechteringsverbod, dertig jaar geleden, is 75% van het aantal insecten in Nederland verdwenen. Waar insecten verdwijnen, verdwijnen vogels, verdwijnen zoogdieren en ga zo maar door.

Meer dan 25% van de Nederlandse beschermde natuurgebieden staat zodanig onder druk dat ze binnen drie jaar op omvallen staan. Maar dit kabinet en de zeven vorige kabinetten, onder leiding van de VVD en het CDA, blijken de natuur niet uit zichzelf te willen beschermen. De schade is zo uit de hand gelopen dat dappere natuurbeschermers naar de rechter stappen en gelijk krijgen, waardoor natuurvergunningverlening en vergunningverlening steeds opnieuw stil worden gelegd. Pas dan, door die economische pijn, komen de kabinetten-Rutte in beweging. Er geldt in Nederland kennelijk geen verslechteringsverbod voor de natuur. Er geldt een verslechteringsverbod voor de economie.

Wat deze kabinetten doen, is niet regeren, maar negeren van de grote maatschappelijke problemen en eerdere rechterlijke uitspraken. Want natuurlijk wist het ministerie van Landbouw en Natuur al lang dat de bouwvrijstelling niet houdbaar was en dat er een steviger plan moest komen, moest zijn zelfs, waarmee de stikstofuitstoot met zekerheid fors naar beneden zou gaan. Nu eindelijk, eindelijk, door de minister voor Stikstof en Natuur gezegd wordt dat we niet anders kunnen en dat de natuur achteruit holt, zijn er twee ministers met slappe knieën: minister Adema en minister Hoekstra. Zij zeggen beiden dat die 2030 helemaal niet vaststaat, na alle moeite om iedereen weer aan tafel te krijgen, waarbij mensen vragen om duidelijkheid en een eerlijk kabinet. Ik vraag de minister van LNV dan ook of hij bereid is om zijn excuses te maken en zijn woorden terug te nemen.

De Raad van State is duidelijk. We moeten maatregelen nemen waarvan de effecten met zekerheid vaststaan. Wat zijn deze maatregelen? Dat zijn een forse krimp van de lucht- en de zeevaart en de industrie en niet langer jaarlijks die 600 miljoen dieren fokken voor hun vlees, hun melk en hun eieren.

Voorzitter. Dit kabinet moet toewerken naar een landbouw met veel meer dieren. Veel meer dieren: meer vlinders, meer bijen, vogels en heel veel wormen in de bodem. De knopen over welke vormen van landbouw wel en welke geen toekomst hebben in ons land, moeten we nu eindelijk een keertje gaan doorhakken. Zoals Remkes ook zei: verder uitstel van maatregelen leidt eerder tot minder dan tot meer perspectief.

Hoe komen we daar? Dat is allereerst door duidelijkheid te geven. Erkennen de ministers dat er vanwege stikstof, de klimaatcrisis, het mestoverschot, de volksgezondheid, stank en dierenwelzijn geen ruimte meer is voor de intensieve vee-industrie? Kunnen de ministers aangeven of het zoneringskaartje van Remkes nu van tafel is? Het lijkt mij namelijk echt niet verstandig om de intensieve veehouderij naar andere plekken in het land te gaan verplaatsen. Neem de regie terug van de provincies. Laat de veehouders die zullen moeten stoppen dit zo snel mogelijk weten, zodat ze uit die eindeloze onzekerheid komen. Kunnen de ministers aangeven dat hierbij ook natuurvergunningen ingetrokken zullen worden? De Habitatrichtlijn schrijft dit namelijk voor wanneer dit nodig is om een natuurgebied te herstellen. Bovendien is dit een veel snellere procedure dan onteigening. Graag een reactie.

Maak de problemen niet nog groter dan ze al zijn. Stop met het vergunnen van nieuwe wegverbredingen en nieuwe stallen. We zien nu al dat de ene veehouder zich vrijwillig laat uitkopen, terwijl aan de overkant van de weg een collega mag uitbreiden. Waar zijn we dan mee bezig? Graag een reactie.

De natuur kan niet wachten, en zij is niet alleen. De dieren hebben het allermeeste te verliezen bij deze kabinetsplannen. De dieren, die in de afgelopen 40 jaar steeds verder zijn doorgefokt op hoge productie. Die met steeds meer soortgenoten op elkaar gepropt werden in potdichte stallen. Die uitglijden op die glibberige tovervloeren. Van wie hun krulstaartjes worden afgeknipt, horens worden afgezaagd en tenen worden afgeknipt. Dieren die pijn lijden aan ontstekingen door permanent te moeten leven in ammoniakdampen, stikstof. Die massaal worden vergast bij het uitbreken van dierziekten. Zij worden nog altijd vergeten in deze discussie. Als je begint vanaf het perspectief van het dier, zal je zien hoeveel problemen je kunt oplossen. Dat is integraliteit. Ik wil heel graag een reflectie van de ministers hierop.