Bijdrage Wassenberg aan commis­sie­debat over de Wadden van 25 januari 2022

Dank, voorzitter.

Ik neem dit debat over van mijn collega Van Esch, die hier om agendatechnische redenen niet bij kan zijn.

Ik heet allereerst de vier nieuwe bewindslieden van harte welkom. Sommigen ken ik al – eentje nog niet – maar zij hebben net weer een andere pet op dan normaal, dus het zal even wennen zijn voor mij, en misschien ook voor uzelf.

Voorzitter. We hebben het vandaag over de Wadden, een uniek natuurgebied. Nergens in de wereld zien we zo’n uitgebreid getijdengebied. Maar de Wadden worden bedreigd, door menselijk handelen en door klimaatverandering, wat ook een gevolg is van menselijk handelen. En het wordt misschien nog veel erger, want naast alle bestaande activiteiten wordt er door dit kabinet besloten over nieuwe gasboringen bij Ternaard. Op 6 december, een week voor de presentatie van het coalitieakkoord, spraken Kamerleden van D66, onder anderen de heer De Groot, zich op Twitter duidelijk uit tegen gaswinning bij Ternaard. Er werd gesteld dat de Minister de natuurvergunning moet tegenhouden. Bij het debat over het eindverslag van de informateurs reageerde D66-partijleider Kaag op een vraag over Ternaard van mijn collega Ouwehand heel helder. Ze zei: er komen geen nieuwe vergunningen. Ik vraag aan de Minister van EZK: kan hij garanderen dat er geen nieuwe vergunning voor gaswinning bij Ternaard komt om in of onder de Waddenzee gas te winnen? Graag een reactie daarop.

Voorzitter. De Waddenacademie – daar zitten, zoals ik net al zei, vooraanstaande juristen in – concludeerde eerder dat er voldoende grond is om de natuurvergunning voor gaswinning op basis van de Wet natuurbescherming te weigeren. De natuur trekt zich namelijk weinig aan van woordenspelletjes zoals «we boren er niet in, maar we boren eronder». De bodemverzakking is hetzelfde en de gevolgen voor de natuur ook. Het is alsof je een bankoverval pleegt door een tunnel te graven; dan kan het opeens wel. Het resultaat is vergelijkbaar: de buit is verdwenen en de Waddenzee verdrinkt.

Met het hand-aan-de-kraanprincipe kom je er pas na jaren achter als je geluk hebt, want de Minister gelooft heilig in het hand-aan-dekraanprincipe. In een eerder debat noemde ik dat boerenbedrog. De gaswinning in Groningen laat zien wat ik bedoel. Als je nu gas wint, vindt de bodemdaling niet nú plaats, en ook niet morgen, maar pas over jaren. Tweede Kamer, vergaderjaar 2021–2022, 29 684, nr. 222 16 Met het hand-aan-de-kraanprincipe ben je dus altijd te laat. We worden daar dus mee belazerd. De gaswinning onder de Waddenzee heeft hoe dan ook gevolgen voor de natuur ín de Waddenzee. Daar helpt het hand-aan-de-kraanprincipe geen zier bij. De schade aan de natuur is vaak onomkeerbaar.

Daarnaast mag bodemdaling ook nog eens worden gecompenseerd met vele tonnen zand. Kan de Minister aangeven of UNESCO hiervan op de hoogte is gebracht? Heeft de Minister al geschreven: als de bodem daalt, spuiten we de boel vol zand? Ik ben namelijk zeer benieuwd naar het antwoord van UNESCO daarop. Hier vraag ik de regering dus om de natuurvergunning níet te verlenen op grond van zwaarwegende belangen voor de natuur. Graag een reactie daarop. We kunnen ons geen experimenten veroorloven met de Waddenzee. Met het hand-aan-dekraanprincipe ben je dus altijd te laat. Je kunt dan met de hand aan de kraan kijken hoe de Waddenzee verdrinkt.

Voorzitter. Daarnaast worden de Wadden ook geteisterd door vervuiling. Daar ging het net al over; ik hoef er niet heel uitgebreid op in te gaan. Wat ik wel wil zeggen, is dat op de bodem van de zee nog 800.000 kilo afval ligt, voornamelijk afkomstig van de MSC Zoe. Dat is nooit opgeruimd. De reden is dat daarvoor niet kan worden bewezen dat het afkomstig is van de MSC Zoe, dus hoefde de rederij het niet op te ruimen. De Partij voor de Dieren vindt dat echt volkomen onverteerbaar.

In september van dit jaar is CleanUpXL van start gegaan. Dat is een initiatief om het afval dat is blijven liggen alsnog te bergen. Inmiddels is er al 90.000 kilo afval opgeruimd. Dat is een prima prestatie, maar waarom moeten natuurorganisaties dat opruimen? Waarom doet de rederij dat zelf niet? Of is bij de Minister opgekomen om er zelf actief voor te zorgen dat het afval dat de MSC heeft laten liggen, wordt opgeruimd en dat de rekening bij de rederij komt te liggen?

Voorzitter, tot slot. We moeten de Wadden beschermen tegen heel veel bedreigingen. Dat wisten we al en dat wordt telkens bevestigd. In verschillende gebieden wordt dat gedaan door natuurgebieden rechten toe te kennen. Dat gebeurt nu bijvoorbeeld al bij bedrijven. Bedrijven gaan niet zelf naar de rechter. Ze hebben zelf geen denkend vermogen. Het zijn abstracte eenheden. Mensen handelen namens bedrijven en dat vinden we volkomen normaal.

Als je de Wadden zo’n juridische status zou toekennen – nogmaals, dat gebeurt elders op de wereld ook – dan zou dat kunnen betekenen dat de Wadden veel beter beschermd worden, bijvoorbeeld tegen die bulktransporten met plastic rotzooi die via de Waddenzee varen omdat dat nou eenmaal het goedkoopste is. Zo krijgt de kwetsbare ecologie van de Waddenzee een stem tegen de luidruchtige schreeuw van de economie. Is de Minister voor Natuur bereid om te onderzoeken hoe de Wadden als rechtspersoon kunnen worden opgenomen in de Grondwet?

Graag een reactie daarop.