Bijdrage Wassenberg aan debat over Wet kolen­verbod voor elek­tri­ci­teits­pro­ductie

Voorzitter, allereerst: met het verbod op het stoken van kolen voor de elektriciteitsproductie komt een einde aan één van de meest vervuilende manieren van elektriciteitsproductie. Dat is goed nieuws. De Partij voor de Dieren steunt dat voorstel ook, maar wil wel een aantal opmerkingen en kanttekeningen plaatsen en een aantal zorgen uiten.

Allereerst over het tempo. In 2013 hadden we nog 10 kolencentrales. Vier jaar later, medio 2017 waren dat er nog 5. De helft van de kolencentrales bleek te kunnen worden geschrapt in vier jaar tijd.

Nu doen we daar veel langer over. Oké, de installatie aan de Hemweg kan snel dicht, over een half jaar en 5 dagen, op 1 januari 2020. Maar van de overige centrales stopt er één over 5,5 jaar en de drie laatste over 10,5 jaar, begin 2030. Volgens het kabinet heeft dat te maken met fair balance in de zin van het Europese Mensenrechtenverdrag. De eigenaren hebben voldoende tijd om hun investeringen terug te verdienen, schrijft de minister.

Maar dat roept meteen weer nieuwe vragen op. Want we hebben het hier over de centrales die kolen stoken. 4 van de 5 centrales gaan de komende jaren omgebouwd worden tot houtstookcentrales. Voor het klimaat en ook voor de biodiversiteit is houtstook nòg beroerder dan de stook van kolen. Ik ga daar zo verder op in.

Voorzitter, de minister is geen domme man. En hij zit goed in het dossier. Hij wéét dus ook dat er veel weerstand is tegen het stoken van hout als vervanger van kolen. 190 wetenschappers met deskundigheid op het gebied van klimaat, ecologie, bosbouw hebben de EU in een noodkreet gewaarschuwd voor het grootschalige gebruik van hout als brandstof. En dichter bij huis heeft de Koninklijke Nederlandse Academie van Wetenschappen expliciet gewaarschuwd voor de inzet van biomassa, waaronder hout, om onze klimaatdoelen te halen. De Academie noemt het vertrouwen in biobrandstof en houtstook misplaatst en stelt letterlijk dat biomassa - dus ook hout - niet moet worden beschouwd als brandstof maar als grondstof.

En nog dichter bij huis, want geschreven als achtergrondstuk bij het klimaatakkoord, heeft het Planbureau voor de Leefomgeving als kennisleverancier voor de overheid ook grote kanttekeningen geplaatst bij het gebruik van biomassa om in onze energieproductie te voorzien.

Zeker als het gaat om projecten voor de langere termijn voorziet het PBL grote problemen als het gaat om de beschikbaarheid van biomassa. Er is straks gewoon niet genoeg hout. Het PBL dringt er dan ook expliciet op aan om biomassa – hier dus hout, bomen - alleen als overbruggingsoplossing te kiezen. Heel kort dus.

Toch is dat niet wat er hier gebeurt. Want door kolencentrales nu om te bouwen naar houtstookcentrales creëren we een joekel van een lock in. Want die investeringen in het ombouwen van die kolencentrales naar houtstookcentrales moeten natuurlijk wèl ruim worden terugverdiend.

Voorzitter: deelt de minister de zorgen van het PBL als het gaat om de beschikbaarheid van hout? Niet alleen nu, maar ook in de toekomst? En wat als er andere landen zijn die ook overschakelen of hout als brandstof? Hoe voorkomt de minister dat dat gaat resulteren in het op grote schaal kappen van bossen in Nederland en in het buitenland om in onze energiebehoefte te voorzien? En deelt de minister de visie van de Koninklijke Nederlandse Academie van Wetenschapper dat we biomassa wel moeten kunnen gebruiken, maar niet verbranden? Biomassa als grondstof en niet als brandstof?

Mijn voorspelling: met dit wetsvoorstel ketenen we ons de komende jaren vast aan de stook van bomen, die speciaal daarvoor gekapt worden in Nederland, in Amerika, in Canada, in Brazilië. Ongetwijfeld zullen daar straks geruststellende certificaten bijhoren, maar zoals er op grote schaal gefraudeerd is met certificaten voor tropisch hardhout, zoals het openbaar ministerie nu onderzoek doet naar criminaliteit rond zogenaamd duurzame biodiesel en zoals er ook onderzoek loopt naar grootschalige fraude met mestvergisting, ook zo’n vorm van biomassa waar de georganiseerde misdaad diep inzit, zo zal ook de duurzaamheid van houtstook vooral uit een papieren werkelijkheid bestaan, waar beleidsmakers warme gevoelens van krijgen, maar waarvan het milieu, het klimaat, de natuur en de mondiale biodiversiteit naar de knoppen gaan.

Voorzitter, kijk even naar de situatie in de wereld. We hebben in Amerika een president die graag op grote schaal natuur laat vernietigen om economische groei mogelijk te maken. We hebben in Brazilië een president zitten die nu al aangeeft dat de regenwouden wat hem betreft geen enkele bescherming verdienen en dat grootschalige economische activiteiten zoals houtkap, mijnbouw, veehouderij of de productie van palmolie niet mogen worden afgeremd door de bescherming van het regenwoud.

Als we dan tegelijkertijd in Nederland en andere EU-lidstaten gaan inzetten op het ongeremde stoken van bomen ter vervanging van steenkool, dat gaan het klimaat en de biodiversiteit daar een extreem hoge prijs voor betalen. En Nederland zet daar vol op in.

Dan voorzitter, wil ik iets duidelijk maken over het vermeende CO2-neutrale karakter van de houtstook. In de Memorie van Toelichting staat op pagina 3 doodleuk dat bij de productie van elektriciteit uit hernieuwbare bronnen de CO2-uitstoot vrijwel nihil is.

Voorzitter, wat een volstrekte nonsens. Het is bizar en bijna niet uit te leggen dat houtstook officieel gelabeld wordt als CO2-neutraal, omdat de emissie bij verbranding gelijk is aan wat de vegetatie bij de groei heeft opgenomen uit de lucht.

Voorzitter, laat dat even tot u dringen. Er staat met zoveel woorden het volgende: Een boom heeft 50 of 100 jaar geleefd, is gegroeid, maakte deel uit van een bos, van een ecosysteem, haalde al die tijd CO2 uit de lucht en legde dat vast in hout. En als we die boom kappen stopt het vangen en opslaan van CO2. En als we die boom ook nog eens verbranden, wordt de CO2 die in 50 jaar is vastgelegd in een paar uur de atmosfeer ingeblazen. En die grote toename van broeikasgassen moeten we dan CO2-neutraal! Omdat we via een malle truc de telling laten beginnen in het verleden.

Voorzitter, als we de telling 300 miljoen jaar geleden laten beginnen, bij de vorming van steenkoollagen in het carboon, is ook steenkool CO2-neutraal. Maar dat is onzin. We moeten niet in het verleden beginnen te tellen. De telling begint nu. Nu is het aantal deeltjes CO2 in de lucht extreem hoog, waardoor we het klimaat onder onze ogen extremer en warmer zien worden. We zien het deze dagen weer gebeuren, nooit eerder was het in juni zo warm.

De hoeveelheid CO2 in de lucht was de laatste miljoen jaar zo’n 200 tot 250 ppm, met een enkele uitschieter naar boven, maar kwam nooit boven de 300 deeltjes per miljoen. Nu knallen we in enkele decennia door de 300-grens, door de 350-grens en door de 400 grens, op weg naar de 450.

Door nu bomen te kappen en te verbranden verhinderen we de nieuwe opslag van CO2 door die bomen. En tegelijk gooien we de CO2 uit het hout de lucht in, waardoor het aantal deeltjes in de lucht alleen maar stijgt. En dat NOEMEN we dan CO2-neutraal? Voorzitter, ik hoop toch dat de minister het met mij eens is dat het verhogen van het aantal deeltjes CO2 in de lucht nooit de bedoeling kan zijn, hoe de EU dat ook probeert groen te wassen.

Voorzitter, houtstook kan nooit een opvolger of vervanger zijn van steenkool. De grootschalige verbranding van steenkool heeft desastreuze effecten gehad op het klimaat, het stoken van hout zal die problemen alleen maar verergeren. En dan spreek ik niet alleen over de toename van CO2 in de atmosfeer en dus de versnelde klimaatcrisis, maar dan heb ik het ook over de ecologische ontwrichting die het gevolg zal zijn van de boskap voor onze ovens. Voorzitter, om die reden heb ik een amendement ingediend om mèt het stoken van kolen óók het stoken van hout voor de elektriciteitsproductie te verbieden.