Bijdrage Wassenberg AO Lucht­vaart 01-06-2016

Voorzitter. Het jarenlang vergassen en schieten van ganzen bij Schiphol is ineffectief gebleken. In vier jaar tijd zijn er rond Schiphol 43.000 ganzen gedood. CLM en het Landbouw Economisch Instituut (LEI) hebben uitgerekend hoeveel het vergassen of doodschieten van een gans kost. Voor die 43.000 ganzen komt het totaal uiteindelijk op zes ton uit. Dat is exclusief btw; ook dat nog. Dat is helemaal voor niets geweest, want het aantal getelde ganzen neemt niet significant af. De lege plekken van gedode ganzen worden namelijk snel opgevuld door nieuwe aanwas vanuit omringende gebieden.

Het aantal botsingen tussen vliegtuigen en vogels rond Schiphol is in 2015 bijna verdubbeld. Vogelbioloog Luit Buurma, dé deskundige op het gebied van vogelbotsingen, was de afgelopen jaren nauw betrokken bij de vogelaanpak rond Schiphol. Hij stelt dat het gedrag van vogels door de jacht onvoorspelbaar wordt. Door de jacht vertonen ganzen vluchtgedrag waardoor ze veel vaker opvliegen en vliegroutes kruisen. De jacht is volgens hem geen oplossing, maar juist deel van het probleem. Bovendien veroorzaakt de jacht enorm veel leed voor ganzen. Hagel is vaak te klein om ganzen in één keer te doden, waardoor ze gewond raken en langzaam sterven. Uit onderzoek blijkt dat 25% tot 40% van de ganzen met hagel in het lijf rondloopt of rondvliegt. Daarnaast verliezen monogame dieren hun partner. Kortom: veel dierenleed.

Vergassen is ook geen oplossing. Vergassing betekent namelijk een gruwelijke dood voor ganzen, met een doodsstrijd van ten minste één minuut. Dat is onaanvaardbaar. De rechtbank heeft vorige week een streep gezet door het gebruik van de vangkraal waarmee ganzen bijeen worden gedreven om vervolgens te worden vergast. Waarom wordt er met het nieuwe Convenant reduceren risico vogelaanvaringen opnieuw gekozen voor het massaal afschieten en vergassen? Dat lost namelijk geen enkel probleem op en is daardoor geldverspilling. De jacht kost €14 per gans en de kosten voor het vergassen kunnen oplopen tot €18 per gans. Ik had het net al even over die berekeningen. Het gaat om tonnen per jaar en dat zijn jaarlijks terugkerende kosten. Dat geld kan beter besteed worden aan duurzame alternatieven.

Wat zou er wel moeten gebeuren? Rond de start- en landingsbanen van Schiphol wordt er op grote schaal graan verbouwd en daar komen vogels op af. De inzet van verjagende lasers is veelbelovend. De Kamer heeft onze motie gesteund waarin wij de staatssecretaris vragen om erop aan te dringen dat laserverjagers veel meer ingezet worden in dit land. Eerdere pilots met verjagende lasers waren succesvol. Waar blijft de grootschalige inzet van die lasers?

Ik ben wel blij dat met het Convenant reduceren risico vogelaanvaringen de intentie bestaat om in de komende jaren meer diervriendelijke en duurzame maatregelen te gebruiken. Maar ik mis toch de urgentie om tot echte oplossingen te komen die de veiligheid echt waarborgen en ook nog diervriendelijk en goedkoper zijn. Ik citeer uit het Convenant: "Er wordt in breder verband nagedacht over een stimuleringsprogramma om het foerageren van risicovolle soorten rondom de luchthaven verder te ontmoedigen." "Er wordt in breder verband nagedacht … ". Is dat voor de staatssecretaris niet veel te vrijblijvend? Moet er niet een stok achter de deur komen?

Het allerbeste is natuurlijk om vogels niet eerst naar het vliegveld te lokken om ze vervolgens weg te jagen. We hebben het daar net nog over gehad. De Staat is eigenaar van de gronden rondom Schiphol en kan dus met voorwaarden komen voor de verpachting. Die voorwaarden kunnen worden aangepast. Ik verzoek de staatssecretaris dan ook om dat te doen. Doe dat alstublieft. Stop met het toestaan van het verbouwen van eiwitrijke gewassen, want die trekken vogels aan en vergroten daardoor het risico op aanvaringen met vliegtuigen.

Schiphol kondigde meermaals groots aan om voor 2 megawatt aan zonnepanelen tussen de startbanen te plaatsen. Dat plan is intussen van de baan. Dat is een gemiste kans, want met die 2 megawatt aan zonnepanelen zou Schiphol voor 20% in zijn eigen energie voorzien, terwijl het nu genoegen neemt met de stroomvoorziening voor een schamele 35 elektrische bussen. Het plaatsen van zonnepanelen is een maatregel waarvoor de Partij voor de Dieren al jaren pleit, omdat het een structurele oplossing biedt voor de vliegveiligheid en voor duurzame energie. Schiphol zou daarmee overigens allesbehalve een voorloper zijn, want Denver International Airport, een van de grootste vliegvelden van Amerika, heeft al jarenlang voor 2 megawatt aan zonnepanelen en dat gaat uitstekend. Waarom neemt de overheid zelf, die eigenaar is van diverse percelen landbouwgrond rond Schiphol, niet het besluit tot het plaatsen van zonnepanelen op haar eigen grond?

Een maatregel die ook heel weinig geld kost en net al even ter sprake is gekomen, is een verbod op de vossenjacht. De vos is de natuurlijke vijand van de gans. Waarom wordt zo'n effectieve en simpele maatregel genegeerd?

De veiligheid rond Schiphol kan hand in hand gaan met een diervriendelijk, milieuvriendelijk en vooral ook een klimaatvriendelijk beleid. Waar wacht de staatssecretaris op om dat klimaatvriendelijke, diervriendelijke en milieuvriendelijke beleid in te zetten?

De heer Elias (VVD):
De heer Wassenberg heeft gesproken over ganzen, over zonnepanelen en over vossen. Heeft zijn fractie ook een opvatting over de vraag of het goed is dat het kabinet zich internationaal inzet voor de luchtveiligheid naar aanleiding van de ramp met de MH17? Dat is misschien een andere prioriteitsstelling.

De heer Wassenberg (PvdD):
Daar heb ik het nu inderdaad niet over gehad. Ik heb mijn bijdrage hierop gebaseerd, maar mijn antwoord op de vraag is: ja.

De heer Elias (VVD):
Dat is goed om te horen.

(…)

De heer Elias (VVD):
Ik heb nog even een vraag over de ganzen. Het is inderdaad een serieus onderwerp. Het is ook een kwestie van kiezen. Als je de grond daar minder vruchtbaar maakt, zullen er minder ganzen naartoe gaan. Dat is een reëel punt van de heer Wassenberg. Het gaat echter niet om een strookje vlak bij Schiphol, maar om een enorme strook rondom Schiphol. Dat betekent vernietiging van werkgelegenheid. Wij pleiten daar in ieder geval niet voor en, zo vermoed ik, ook de SP niet.

De heer Smaling (SP):
Nee, zeker niet, maar ik heb het vermoeden dat er toch een redelijk optimale oplossing zou moeten zijn. Alleen hebben we die niet in beeld, omdat we een bepaalde oplossing hebben gekozen. De rechter heeft daar ook een uitspraak over gedaan. Ik ben heel benieuwd hoe we het dan wel doen. Vorige week heb ik de staatssecretaris nog meegegeven om de veenweidegebieden, die ook rondom Schiphol liggen, te vernatten om CO2-uitstoot tegen te gaan. Wie weet is dat een oplossing.

De heer Wassenberg (PvdD):
Ik heb nog een vraag aan de heer Smaling. Misschien luistert de heer Elias mee. Ik noemde inderdaad de zonnepanelen. Olifantsgras zou een andere optie kunnen zijn. Daarvan kunnen allerlei vezels worden gemaakt, dus het is ook een economisch interessant product. Je hoeft niet per se vast te zitten aan die zonnepanelen. Er zijn ook andere mogelijkheden waarmee je de werkgelegenheid toch behoudt, maar geen ganzen naar Schiphol lokt. Dan hoef je ze ook niet te verjagen. Er zijn mogelijkheden zat.

De voorzitter:
Dat u het weet, mijnheer Smaling!

De heer Smaling (SP):
We hebben in Nederland veel expertise op het terrein van afwegingen tussen vormen van landgebruik, die bepaalde voor- en nadelen hebben. Als je daar de juiste mensen bij elkaar krijgt, dan moet dat tot iets leiden wat ons minder bezorgd maakt dan op dit moment.

Beantwoording staatssecretaris eerste termijn


Staatssecretaris Dijksma:
We hebben een Nederlandse Regiegroep Vogelaanvaringen (NRV). Het is toch typisch Nederlands dat we zoiets hebben. De NRV heeft een aanpak ontwikkeld om de kans op aanvaringen met vogels te verminderen. Ze bestaat uit de drie betrokken provincies, de gemeente Haarlemmermeer, Schiphol, de Vereniging Nederlandse Verkeersvliegers, enkele natuurbeschermingsorganisaties, uiteraard de agrarische sector en het Rijk. De aanpak is met name gericht op ganzen. In de afgelopen jaren zijn we met alle betrokken partijen gaan samenwerken om het risico op botsingen zo veel mogelijk te verlagen. Daarbij hadden we, zo zeg ik aan het adres van de heer Wassenberg, technische middelen om vogels te detecteren en te verjagen uitdrukkelijk in het vizier. Ik dank de heer Graus overigens voor alle suggesties. We zijn ook aan de slag gegaan om nieuwe vogelaantrekkende bestemmingen, zoals waterplassen, te voorkomen. We weten immers dat die voor vogels enorm aanlokkelijk zijn. Ook hebben we de foerageermogelijkheden willen beperken, tot en met — zo weet ik nog uit mijn vorige functie — het onderschoffelen van graanresten. Ook is de populatie beheerd door het doden van ganzen. Ik heb het daarmee over het sluitstuk, niet het begin. Uit de evaluatie, die eind 2014 aan de Kamer werd aangeboden, bleek dat de eerste resultaten positief waren, maar dat we voor structurele effecten verder moesten gaan. We zijn het erover eens dat we dit moeten doen. Alle partijen hebben daarom allerlei acties vastgelegd in een nieuw convenant, dat de Kamer recentelijk heeft ontvangen.

Op de rechtszaak heb ik al gereageerd. Over het signaal in de brief wil ik nog het volgende zeggen. De heren Elias en Geurts moeten vooral niet denken dat ik me niet met het onderwerp bemoei. De provincie is in die rechtszaak de meest aangewezen partij om de vervolgstappen te bepalen, omdat zij daar ook bij betrokken was. Maar wij hebben in de tussentijd niet achterover geleund. We zijn om de tafel gaan zitten om te praten over hoe we verder moesten. We konden immers vaststellen dat het met de ontheffingen voor de vang- en dodingsacties met CO2 niet goed ging. CO2 is nu — zo zeg ik met de heer Geurts — gelukkig eindelijk toegestaan. Ik heb daar zelf nog hard aan gewerkt. Nu blijkt de rechter de vangmethode niet toe te laten. Overigens hangt er een ontwerp-AMvB voor in de Kamer, dus kan de Kamer meehelpen om die snel weer mogelijk te maken. De heer Elias zei dat we de wet misschien moeten wijzigen, maar deze voorhang ligt er dus al. De gedeputeerde van de provincie Noord-Holland heeft aangegeven dat ook hij met de ontheffingen aan de gang wil gaan. Ik heb ook begrepen dat men eraan denkt om tegen de uitspraak in beroep te gaan. Met de faunabeheereenheden, de Jagersvereniging, Schiphol en andere partijen is besproken dat we kunnen gaan kijken naar extra bejaging binnen de 10 kilometer als alternatief, uit nood. We hebben afgesproken dat er een voorstel onze kant uit zal komen en dat we dat voor de zomer zullen beoordelen. Het is niet anders. We kunnen een hele ladder aan maatregelen pakken. Ik vind dat we alles moeten inzetten, ook de technische middelen. Daar begint het allemaal mee. Het doden van dieren is altijd het sluitstuk van het beleid, maar in dit geval is dat wel een onvermijdelijk sluitstuk.


De heer Wassenberg (PvdD):
Ik heb daar nog één opmerking over. De staatssecretaris zegt dat we nu noodgedwongen meer gaan jagen. In dat geval hoor ik graag haar reactie op die deskundige, de heer Buurma, die zei dat jacht juist contraproductief is. Ik citeer uit een stuk uit Algemeen Dagblad/Haagsche Courant van 1 februari: jacht maakt hun gedrag alleen maar onvoorspelbaarder, waardoor ze veel vaker door vliegroutes heen gaan vliegen. Hij zegt dus dat dit juist contraproductief is. Wat vindt de staatssecretaris daarvan?

Daarnaast had ik nog een paar heel concrete vragen. Wanneer zullen die lasers grootschalig worden toegepast? De Kamer heeft daarover destijds een motie aangenomen. En waarom wordt er niet meer ingezet op zonnepanelen? De staatssecretaris heeft gezegd dat hiervoor gewassen worden omgeploegd, maar waarom komen er bijvoorbeeld niet heel andere gewassen en waarom komen er geen zonnepanelen?

Staatssecretaris Dijksma:
Wij doen dit jaar een proef met de lasers. Op basis daarvan kunnen we besluiten of die grootschalig kunnen worden ingezet. Wat betreft de tweede vraag: ik weet dat er veel discussie is over jacht en bestrijdingsmethoden, maar wij voeren overleg met de faunabeheereenheden. In dat brede overleg zitten natuurlijk mensen van — letterlijk — allerlei pluimage, dus de verschillende standpunten op dit terrein komen zeker over tafel. Maar we moeten nu wel handelen om uiteindelijk te kunnen voorkomen dat we enorme problemen met die botsingen gaan krijgen. Dat ben ik met een aantal Kamerleden eens. Het gedrag dat volgt op bejaging en de vraag hoe je daar wijs en verstandig mee omgaat, zullen zeker worden meegenomen. Precies die zaken in het plan zullen moeten worden beoordeeld, om het zo veilig mogelijk te kunnen doen. Uiteindelijk is deze situatie natuurlijk voor iedereen vervelend. We zijn al een hele tijd aan de gang om dit probleem zo goed mogelijk op te lossen. En we hebben dit ook te doen met de uitspraak van de rechter hierover. Maar er ligt nu dus ook wetgeving bij de Kamer, die ervoor zorgt dat we verder kunnen. Ik ken de langjarige discussie hierover met de fractie van de heer Wassenberg en ik weet dat die voor een andere benadering kiest. Ik hoop wel dat hij in ieder geval wil zien dat een groot deel van de suggesties uit zijn fractie, en ook die van de heer Graus, in de door ons gekozen aanpak zijn opgenomen. Wij proberen beide werelden dus samen te brengen, ook omdat een samenhang in het instrumentarium uiteindelijk het meest effectief zal zijn. Zo doen wij dat dus.

De heer Wassenberg (PvdD):
Ik had in eerste termijn al gezegd dat ik ook positieve elementen in het convenant zie, zij het dat het allemaal wel erg vrijblijvend is. Wat de staatssecretaris nu zegt over de gesprekken die de aanleiding zijn geweest tot het heropenen van de jacht, vind ik toch wat onbevredigend. Ze zegt letterlijk: we hebben vooral gesproken met faunabeheereenheden. Dat zijn gewoon de jagers. Geen wonder dat zij zeggen: schieten, schieten, schieten! Ik citeer echter die vogeldeskundige die zegt dat jacht contraproductief werkt. Hoe kan de staatssecretaris nou vooral afgaan op het oordeel van de jagers als het gaat over de jacht op ganzen?

Staatssecretaris Dijksma:
Ik zei net al dat we een regiegroep hebben. Dat is in de beste traditie van ons land een breed poldergezelschap. Daar zitten verschillende actoren in, zeker niet alleen de jagers. Als dit een optie is — voor zover wij het nu zien is het een onvermijdelijke optie — gaan we wel met hen in gesprek over hoe we het zo verstandig mogelijk kunnen uitvoeren. Zij hebben daar het meest kaas van gegeten.



De heer Graus (PVV):
Ik heb nog wel een vraag. Als doden onvermijdelijk is — dat hebben we helaas ook in ons verkiezingsprogramma staan; soms komt dat ook nog uit — dan moet je zo snel mogelijk doden. Alle dierenartsen en de denktank zijn dat met me eens. Tegen de heer Wassenberg moet ik zeggen dat de jagers niet eens duizenden ganzen wilden gaan afschieten, en wel vanwege imagoschade. Maar het vangen en in kooien stoppen van dieren is het ergste wat er voor dieren is. Stress is een vorm van pijn. Als het dan niet meer anders kan — ik heb wel allemaal alternatieven aangedragen, waarvan er heel veel worden benut — dan moeten de dieren zo snel mogelijk worden gedood en niet gevangen en vergast, wat een langzame dood betekent.

(…)

De heer Wassenberg (PvdD):
Ik heb nog een heel korte vraag, althans een vraag waar een heel kort antwoord op kan komen. Ik had gevraagd of de staatssecretaris het met mij eens is dat hier voorkomen beter is dan genezen.

Staatssecretaris Dijksma:
Ik ben echt totaal van de tegeltjeswijsheden, dus het antwoord op die vraag is ja. Tegelijkertijd weten wij dat wij niet alles kunnen voorkomen. En dan moet je soms genezen.