Bijdrage Wassenberg AO nucleaire veiligheid

Voorzitter. In april brachten wij met de vaste commissie een bezoek aan de Belgische nucleaire waakhond FANC en aan de exploitant van de Belgische kerncentrales in Tihange en Doel. We hoorden die dag dat het allemaal wel meevalt; als er al problemen zijn, dan is dat in het nucleaire deel van de reactor en er wordt goed gecommuniceerd over de incidenten, maar dat gaat nog beter worden. Nog geen drie weken later bleken die woorden niets waard te zijn. Er was weer een lek, nu in Doel, 3 kilometer van Nederland, in het nucleaire gedeelte. De berichten werden ook steeds ernstiger. Eerst was er sprake van waterverlies in de reserveleiding van het koelsysteem, toen bleek het gelekte water radioactief, terwijl het lek nauwelijks gedicht kan worden vanwege de zeer hoge straling.

Over de communicatie schreef de Brabantse commissaris van de Koning op 3 mei aan Provinciale Staten van Noord-Brabant: "Ik moet vaststellen dat de actieve informatievoorziening vanuit FANC en ANVS richting Noord-Brabant en de Veiligheidsregio Midden- en West-Brabant onvoldoende en zelfs afwezig is geweest. Ik heb mijn grote verbazing en teleurstelling hierover uitgesproken."

Voorzitter. In antwoord op mijn vragen wijt de staatssecretaris het ontbreken van communicatie aan een administratieve fout. Ik snap dat niet. Juist bij dit dossier, juist bij zo'n ernstig incident — er is 6.000 liter zwaar radioactief water gelekt — is het onbestaanbaar dat FANC zo'n fout maakt. Ook exploitant ENGIE zweeg. Was dat ook een foutje, of botte onwil? Ik hoor graag de opvatting van de staatssecretaris. Deelt zij de mening dat er een grens komt aan het aantal keer dat er gezegd wordt: "Sorry jongens, foutje in de communicatie; kan gebeuren. Volgende keer beter"? Je kunt er met je verstand toch niet bij dat zo'n ernstig incident dagenlang wordt verzwegen?

Voorzitter. Het recente rapport van de Onderzoeksraad voor Veiligheid maakt pijnlijk duidelijk dat dit exemplarisch is voor structurele tekortkomingen in de communicatie. Rond de vergunningprocedures van de kerncentrales zijn die tekortkomingen er ook. België heeft onlangs besloten om de levensduur van de kerncentrales opnieuw te verlengen. Brabanders, Limburgers en Zeeuwen maken zich daar zeer grote zorgen over. De staatssecretaris schrijft in antwoord op mijn vragen dat de levensduurverlenging van de Belgische kerncentrales onder de bevoegdheid van de Belgische overheid valt. Maar dat is niet het hele verhaal. Nederlandse grensgemeenten die op minder dan 20 kilometer van Doel liggen, hebben geen inspraak gehad in de procedure rond de levensverlenging van de kerncentrale in Doel. Maar volgens de Nederlandse wet zijn die grensgemeenten wel degelijk belanghebbend en hadden ze er actief bij betrokken moeten worden, zo schrijft de OVV. Omdat ze wonen in een gebied met de grootste risico's, hebben mensen recht op inspraak. De Belgische wet beperkt deze inspraak tot omwonenden binnen een straal van 5 kilometer.

Voorzitter. Ik ben geen jurist, maar ik zie hier een heel vervelende discrepantie. Ik weet niet of de Belgische wet hier automatisch boven de Nederlandse gaat. Kan het volgens het Europese recht zo zijn dat Nederlandse inwoners de dupe worden van de zwakke Belgische regels op het gebied van inspraak? En als dat zo is, welke stappen kan Nederland dan zetten? Is een procedure bij het Europese Hof dan een optie? Kan de staatssecretaris dat onderzoeken? Ik weet dat die vragen niet een-twee-drie te beantwoorden zijn. Daarom vraag ik de staatssecretaris om te onderzoeken waar de Nederlandse en de Belgische wetgeving op dit punt verschillen, en of het Europese Hof of een andere rechtbank zich erover uit kan spreken.

Voorzitter. Tot slot. Wat als een kernramp zich voordoet? Dan is de kans op chaos volgens de OVV groot. Zowel de communicatie als de samenwerking tussen buurlanden is niet op orde. Landen in de regio moeten goed samenwerken in het geval van een kernramp en hun zaakjes echt tot in detail op orde hebben. Ik verwacht van de staatssecretaris daarom dat zij snel aan de slag gaat met de aanbevelingen van de OVV. Maar het allerbelangrijkste — dat is echt mijn allerlaatste punt, voorzitter — is dat we moeten voorkomen dat zo'n ramp ooit plaatsvindt. Die schrootcentrales in Tihange en Doel moeten zo snel mogelijk dicht. Niemand, niemand zit te wachten op Fukushima aan de Schelde of Tsjernobyl aan de Maas.