Bijdrage Wassenberg Begroting Buiten­landse Zaken

Voorzitter. Afgelopen vrijdag werden honderden onschuldige mensen het doelwit van terroristen. De toenemende spanning in de wereld is daarmee dichter bij huis dan ooit. Dat maakt mensen bang en dat is goed te begrijpen.

Terrorisme is erop gericht om angst te veroorzaken. En we zullen naast het terrorisme ook die angst moeten overwinnen. ‘We moeten ons niet laten intimideren’ zei deze minister daarover, voorzitter, dat ben ik van harte met hem eens. Ik hoor graag op welke wijze deze minister daar zijn steentje aan zal bijdragen.

ISIS maakt talloze slachtoffers. In Parijs, maar vooral ook in het Midden-Oosten. Miljoenen mensen uit onder andere Syrië zijn op de vlucht voor het geweld. Deze mensen zoeken hun heil onder andere in Europa.

De Europese Unie en de haar omringende landen staan voor de grote uitdaging om oorlogsvluchtelingen een menswaardige opvang te bieden, zonder daar zelf onder te bezwijken.

Voorzitter, in de spanningen en brandhaarden die er nu zijn, voeren etnische conflicten en geopolitieke machtsspelletjes -al eeuwen lang oorzaak van geweld en onderdrukking- de boventoon. Maar daaronder liggen vaak conflicten over grondstoffen en natuurlijke hulpbronnen.

Grondstoffen en hulpbronnen worden meer dan ooit ingezet als machtsmiddel. En hoe schaarser die grondstoffen worden, hoe meer dat het geval zal zijn.

Enkele voorbeelden, voorzitter:
ISIS financiert zijn bloedige strijd uit de verkoop van olie en grondstoffen. Twee derde van het kapitaal van ISIS bestaat uit deze opbrengsten. ISIS verovert olievelden en fosfaatmijnen en het lukt deze terreurbeweging ook nog om deze grondstoffen te verkopen. Kan de minister inzicht geven wie de kopers zijn van de ISIS-goederen? En welke mogelijkheden ziet de minister om de geldstromen van ISIS af te snijden?

Voorzitter, ook bij andere conflicten spelen grondstoffen een rol.
De spanning in Oekraïne wordt mede veroorzaakt door een strijd om delfstoffen, waar met name de oostelijke regio rond Donetsk rijk aan is; de regio waar de rebellen met steun van Rusland aan de macht proberen te komen.
En rond de Gaza-strook draait het conflict in belangrijke mate om de toegang tot drinkwater en vruchtbare landbouwgrond.

Voorzitter, langzaam maar zeker komt het besef dat wij afhankelijk zijn van andere delen van de wereld. En bij vrede en veiligheid daar. En welke kritische rol fossiele brandstoffen spelen. En hoe afhankelijk vooral ook Nederland is van haar import van grondstoffen en fossiele brandstoffen.

Onze zucht naar méér leidt ertoe dat we op een onverantwoorde wijze met de aarde omgaan. En dat heeft directe consequenties voor veel van haar bewoners.

De vraag naar welke waarden we willen najagen met onze handelspolitiek dringt zich steeds nadrukkelijker op. Net als de vraag welke consequenties die keuzes daarin hebben voor ons allemaal.

Blijven we inzetten op vrijhandel, ten bate van multinationals, maar ten koste van familiebedrijven, ten koste van ontwikkelingslanden en ten koste van de regels die we willen stellen ter bescherming van mens, dier en milieu?

Blijven we inzetten op het importeren van goedkope grondstoffen van ver weg en het produceren van steeds meer dingen die we niet nodig hebben?

Òf kiezen we voor een duurzame, regionale economie, die uitgaat van gesloten kringlopen en het respecteren van ecologische grenzen? Die mensenrechten, dierenwelzijn en de bescherming van milieu en natuur als uitgangspunten heeft, in plaats van het blind najagen van economische groei? Graag een reactie hierop van de minister.

Voorzitter. Parijs speelt dit jaar een hoofdrol in twee van de meest urgente internationale vraagstukken. De strijd tegen het terrorisme en de strijd tegen de steeds verdere opwarming van de aarde.

Deze minister is mee geweest met de poolexpeditie van een grote groep onderzoekers over de gevolgen van klimaatverandering. Complimenten daarvoor.

Ik denk dat het goed is dat hij de gevolgen van de uitstoot van broeikasgassen en vervuilende stoffen op een kwetsbaar en afgelegen gebied als Spitsbergen met eigen ogen heeft kunnen zien.

Welke lessen heeft de minister daar geleerd, en hoe gaat hij deze lessen toepassen? Is er genoeg geld om het langdurige onderzoek en monitoring op spitsbergen vol te houden? Graag die garantie van de minister, want dit soort lange termijn onderzoek is van cruciaal belang.

In september heeft de Kamer een motie van de Partij voor de Dieren aangenomen om effecten van klimaatverandering, handels- en belastingpolitiek en wapenleveranties op de stabiliteit in kwetsbare landen en regio’s in kaart te brengen. De Kamer wacht nog steeds op een brief van het kabinet over hoe het deze motie wil uitvoeren.

Maar deze minister heeft daar al wel een start mee gemaakt door het organiseren van een conferentie over Planetary Security, waarvoor complimenten.

In zijn openingstoespraak sprak de minister ook over zijn ervaring met de link tussen klimaatverandering en de schrijnende toestand in Mali, die hij met eigen ogen heeft gezien tijdens zijn vorige betrekking.

De conferentie was de start van het Planetary Security Initiative. Ik ben benieuwd welke vorm dit precies zal krijgen, ik hoor daar graag meer over van de minister.

De burgemeester van Den Haag was ook aanwezig tijdens deze conferentie. In zijn speech heeft hij ook gesproken over de noodzaak van het erkennen van ecocide als internationale misdaad.

Al sinds 2010 ligt er een voorstel om het toebrengen van ernstige schade aan het milieu strafbaar te stellen.

Denk daarbij aan ernstige olielekkages, illegale ontbossing, vervuiling van water door winning van teerzandolie, het veroorzaken van luchtvervuiling die de volksgezondheid en de natuur bedreigt.

Genocide, agressie, foltering en misdaden tegen de menselijkheid kunnen we al internationaal berechten.

Door het toevoegen van ecocide aan deze rij kunnen we ervoor zorgen dat bedrijven die natuur en onze leefomgeving moedwillig ernstige schade toebrengen voor hun eigen gewin daar niet langer ongestraft mee wegkomen.

We zorgen er zo bovendien op die manier voor dat landen, meer dan nu het geval is, gedwongen worden om de zorgplicht die zij hebben voor een gezond milieu ook daadwerkelijk invullen. Deze minister weet ook dat het daar vaak aan schort.

Is de minister bereid om zich ervoor in te zetten om ecocide toe te voegen aan het lijstje internationale misdaden van het Internationaal Strafhof?

Ik overweeg een motie op dit punt.

Voorzitter. Ik rond af. De minister van buitenlandse Zaken heeft vele branden in de wereld te blussen.

Zaak is dat de minister zich uitdrukkelijk inzet om de branden te voorkómen. Nederland gebruikt voor haar leefwijze vier keer haar eigen landoppervlak aan grondstoffen die elders uit de wereld komen. Nederland speelt een belangrijke rol in de wapenhandel.

Hoe wil de minister de verstorende activiteiten van Nederland in andere landen aanpakken? Is hij bereid om in internationaal verband de verantwoordelijkheid die rijke westerse landen hebben in het destabiliseren van de wereld aan de kaak te stellen?

Want voorzitter, alleen als we bereid zijn om eerlijk naar ons eigen gedrag te kijken, kunnen we een begin maken met het oplossen van de vele crises die onze wereld teisteren.

Dank u wel.