Bijdrage Wassenberg debat over vervuiling van de Waddenzee als gevolg van het verlies van 291 containers door een vracht­schip

Voorzitter, 2019 had niet beroerder kunnen beginnen voor de Waddenzee. In de nacht van 2 januari verloor een megavrachtschip er 342 containers.

De ramp is enorm. De Waddenzee en de eilanden gaan er nog tientallen jaren de negatieve gevolgen van ondervinden.

En ook na de ramp ging van alles mis. Dat begon al met de onduidelijkheid rond het aantal containers, dat verschillende keren omhoog moest worden bijgesteld, omdat MSC het aantal telkens te laag opgaf. Het waren eerst 270 containers, toen 290 en nu 342. En wat er precies in de overboord geslagen containers zit mogen wij niet weten, want de ladinglijst wordt in opdracht van MSC geheim gehouden. De zakelijke belangen van de bulkvervoerders wegen zwaarder dan de natuur van de Waddenzee of de belangen van de samenleving.

MSC veroorzaakt een ramp en is in de daaropvolgende maanden vooral bezig om zijn eigen positie veilig te stellen. En de overheid gaat daarin mee door de gegevens over de lading geheim te houden. Voorzitter, ik vraag de minister: welke maatregelen kan zij nemen om ervoor te zorgen dat de vrachtbrieven in geval van nood zo snel mogelijk beschikbaar zijn voor overheden en bergers? Want zelfs de burgemeesters van de Waddeneilanden mogen niet weten wat er in de overboord geslagen containers zit en wat zij dus misschien nog op hun stranden gaan aantreffen. “Je merkt het vanzelf wel” lijkt het cynische standpunt van de vervoer- en containerbedrijven te zijn. Is de minister het met mij eens dat ook de samenleving zou moeten weten wat er precies overboord is geslagen?

Voorzitter, we spreken hier over stuntbulktransporten. Stunten met prijzen, stunten met risico’s. Maar de risico’s zijn voor de natuur, voor het milieu. Door in onverantwoord ondiepe wateren te varen, door onverantwoord hoog te stapelen, alles om de spullen zo goedkoop en snel mogelijk van a naar b te vervoeren. Alles voor een paar cent winst, ook al brengen we daarmee de natuur en ons hele leefgebied in gevaar.

De MSC Zoe voer tijdens die fatale dag via de TE-route, een relatief ondiepe geul. Grote olietankers mogen dat al 22 jaar niet meer, juist vanwege de grote risico’s voor de Waddenzee. Maar andere grote transporten vinden ongehinderd plaats. De TE-geul is tot een snelweg voor ordinair bulkvervoer gemaakt en daar is deze vaarroute niet geschikt voor, want te ondiep, te druk bevaren en te dicht bij de kwetsbare Waddenzee.

Opnieuw krijgt de Waddenzee niet de bescherming die zij verdient. Zoutwinning, gaswinning, visserij, vervoer van machines, chemicaliën en prullen voor in de knakenwinkel, het vindt allemaal plaats in of vlakbij de Waddenzee.

Voorzitter, we moeten af van het massatransport zo dicht bij de Wadden. Kan de minister grote vrachtschepen voortaan verplichten de noordelijke vaarroute boven de Waddeneilanden te laten nemen? Dat is veiliger, want die route is dieper en ligt niet zo dicht bij de kwetsbare gebieden. Kan Nederland zelf vaarroutes aanwijzen of juist sluiten voor schepen van een bepaalde grootte? Gaat de minister hiervoor pleiten bij de Internationale Zeevaartorganisatie?

Dan over de controle en handhaving op de belading van schepen, daarop is veel aan te merken. Bij een hoorzitting over de containerramp op 10 april bleek dat slechts 3,5% van de containerschepen werd gecontroleerd – 110 van de 3000 schepen - en dat dat vooral een snelle papieren controle is. Geen controle van de inhoud van de containers, maar steekproeven. We hoorden ook dat er veel gesjoemeld werd met ladingpapieren. Lang niet altijd zit er in de containers wat er in de papieren staat. Of staat er helemaal geen concrete informatie in de vrachtbrieven, maar alleen globale info. Ook dat moet beter. En daarover moet openheid komen. Is de minister bereid om de controle en handhaving van schepen te intensiveren en uit te breiden? Niet alleen in de haven, maar ook tijdens de vaart?