Bijdrage Wassenberg over Nucleaire Veiligheid 10-05-17

Voorzitter,

Bleiben sie im Haus!

Verschließen Sie Fenster und Türen dicht.

Bewaren Sie bitte Ruhe!

Voor zover een vertaling nodig is: thuis blijven, ramen en deuren dicht, kalm blijven! Nog een tip: ga in de kelder zitten.

Voorzitter, dit is géén pamflet uit de Koude Oorlog, maar komt uit een brochure die de stad Aken dit jaar onder haar bevolking heeft verspreid. Aken waarschuwt voor een mogelijke ramp met de kerncentrale in Tihange. Die kans op zo’n ramp is niet denkbeeldig, de kerncentrale is oud en krakkemikkig en hangt met plakband en ijzerdraadjes aan elkaar. Om de haverklap is er een incident, er zijn duizenden scheuren tot wel 17 cm groot in het reactorvat ontdekt.

De aanwezigheid van deze scheuren verhoogt het risico op het plotseling barsten van het reactorvat. Toch mag Tihange doordraaien – tot de volgende calamiteit. Er worden alleen pleisters geplakt. De Duitse federaal minister van Milieu noemt de voortdurende herstelwerkzaamheden aan de Tihange-centrale Flickschusterei, oftewel broddelwerk.

In twee brieven gericht aan exploitant Electrabel was de algemeen directeur van het Federaal Agentschap voor Nucleaire Controle (FANC) een half jaar geleden uiterst kritisch. De een kernramp is niet uit te sluiten en de gevolgen zullen vergelijkbaar zijn met de ongelukken in Fukushima en Tsjernobyl. De krant “La Libre Belgique” schrijft hier op 19 november 2016 over. Volgens het Agentschap is de veiligheid in de kerncentrale in Tihange abominabel: mensen die er werken, krijgen documenten te zien die ze niet horen te zien en komen op plaatsen waar ze niet mogen komen. Een test naar de brandveiligheid in de centrales van Doel en Tihange verliep desastreus. Het Agentschap is verontwaardigd over het gebrek aan initiatief van exploitant Electrabel om verbeteringen door te voeren.

Voorzitter, de regio maakt zich uiterst grote zorgen over de kerncentrale. De burgemeesters van Vaals en Heerlen hebben zich uitgesproken tegen het openhouden van Tihange, net als de unanieme gemeenteraden van Eijsden-Margraten, van Gulpen-Wittem en van Heerlen. Maastricht en Aken voeren juridische procedures tegen de kerncentrale in Tihange[1].In totaal hebben tientallen gemeenten in de Euregio hun zorgen geuit.

Op schriftelijke vragen die ik eerder stelde, antwoordde de minister dat de nucleaire veiligheid in België een nationale verantwoordelijkheid van de Belgen is. Daar zou de minister gelijk in hebben als de gevolgen van een ramp beperkt zouden blijven tot het Belgisch grondgebied. Maar ik verzeker u dat dat niet het geval is.

De regering weet dat ook. Omdat ik zelf in de gevarenzone woon, krijgen mijn kinderen vanaf september jodiumpillen van het ministerie van Volksgezondheid. Voorzitter, het zal u misschien verbazen, maar mijn hart maakte geen sprongetje toen ik dat las. Die pillen zijn een lapmiddel voor als het misgaat. Ik zit daar niet op te wachten. Ik wil dat de minister alles doet wat in haar macht ligt om te voorkomen dat het mis gaat.

De regering zegt nu aan de ene kant, bij monde van de minister van I&M dat veiligheid een Belgische nationale verantwoordelijkheid is, maar deelt tegelijk jodiumpillen uit, voor het geval het toch misgaat. Voorzitter, dat is pleisters plakken. Als het straks gruwelijk misgaat met de kerncentrale in Tihange – en het is daar al vaak een beetje misgegaan – dan is de vraag niet: heb ik wel voldoende jodiumpillen? Dan is de vraag: waarom is er niet ingegrepen toen het nog kon?

Voorzitter, eerdere verzoek van de minister om de Belgische kerncentrales tijdelijk te sluiten stuiten op een hard en onverbiddelijk NEE van België. Als overleg met België niet helpt, moeten andere wegen worden bewandeld.

Tientallen gemeenten uit de Euregio trekken met Aken en Maastricht op in de strijd om Tihange te sluiten. Ik vraag aan de minister om zich daarbij aan te sluiten. Kan de minister daar op reageren? Is zij bereid om deze juridische strijd moreel, inhoudelijk en financieel te steunen? De gezondheid van haar burgers is een van de belangrijkste verantwoordelijkheden van de regering. Daar kan de regering niet hard genoeg voor vechten.

De regering van de deelstaat Nordrhein-Westfalen eist ook sluiting van Tihange. Luxemburg is kritisch. Ik zou graag van de minister weten: is zij ook bereid om met haar collega’s in Duitsland en Luxemburg in overleg te treden om te zien welke stappen de buurlanden gezamenlijk kunnen zetten om sluiting dichterbij te brengen?

Interrupties andere partijen

Mevrouw Beckerman (SP):
Voorzitter. Ik zal mijn woordvoering vooral ophangen aan het thema "draagvlak voor kernenergie". Omtrent kernenergie spelen ontzettend veel onzekerheden en horen we steeds opnieuw alarmerende berichten. Ik wil net als de heer Wassenberg wat vragen stellen over Tihange. Op 25 juni wordt er een menselijke keten gevormd van Tihange naar Luik, Maastricht en Aken. Dat is een totale afstand van 90 kilometer. Activisten willen met die lange menselijke keten laten zien dat zij de veiligheid ernstig in gevaar achten en dat ze zich zorgen maken. Een menselijke keten van 90 kilometer lijkt heel erg lang, maar het lijkt erop dat het ook echt gehaald wordt, dat veel mensen mee willen doen aan dit protest. Gemeenteraden in Zuid-Limburg hebben, vaak unaniem, al laten weten dat ze meedoen aan het protest. De heer Wassenberg refereerde daar al aan. Ook bestuurders uit Zuid-Limburg zullen meedoen aan die menselijke keten. Dat komt doordat juist in Zuid-Limburg na opeenvolgende mankementen en incidenten de angst groeit. Net als de partij van de heer Wassenberg zal mijn partij deelnemen aan de protesten. In december pleitte de minister voor een tijdelijke sluiting en betitelde ze onderzoek als "schandalig slecht". Hoe staat u daar op dit moment in, minister? Steunt u het protest? Wat gaat u doen? Staat u nog steeds achter uw uitspraken van december?

(...)

De heer Van Aalst (PVV):
Wij zetten graag in op de innovatieve mogelijkheden van thoriumcentrales, waarmee we het probleem van kernafval kunnen oplossen.

De heer Wassenberg (PvdD):
Weet de heer Van Aalst dat er bij thorium ook kernafval ontstaat, dat er verrijkt uranium gebruikt moet worden om de hele reactie te ontsteken en dat het restafval een halfwaardetijd heeft van 300 jaar? Dat betekent dat als we in de Middeleeuwen met thorium hadden gewerkt, we nu nog met de problemen zouden zitten.

De heer Van Aalst (PVV):
We hebben het afval nu opgeslagen zonder problemen. Volgens mij kunnen we met thorium heel veel afval verbranden en zouden we het probleem grotendeels kunnen oplossen.

(...)

De heer Wassenberg (PvdD):
De heer Dijkstra zegt dat het heel waardevol is dat de minister goed overleg heeft met de Belgische collega's. Wat is de waarde van dat overleg als de minister vraagt om die kerncentrales tijdelijk te sluiten en het antwoord per direct nee is?

De heer Remco Dijkstra (VVD):
In het vorige overleg werd mij een soortgelijke vraag gesteld. Wij moeten doen wat wij kunnen doen om de zorgen van de omwonenden weg te nemen. Maar België is wel een autonoom land met een eigen politiek systeem. In België moeten besluiten worden genomen over de energievoorziening, over hoe men daarmee omgaat en ook over hoe men omgaat met de kerncentrales. Wij kunnen niets afdwingen, tenzij wij de grens over rijden met het legertje dat wij hebben. Maar dat zie ik niet gebeuren.

De heer Wassenberg (PvdD):
Ik ben het met de heer Dijkstra eens dat je dat niet kunt afdwingen, maar België heeft een aantal buurlanden. Nederland is kritisch. Luxemburg is kritisch. Duitsland is kritisch. Wat vindt de heer Dijkstra van het idee dat Nederland de lead, het initiatief, neemt om samen met die bezorgde buurlanden te bekijken of we België onder druk kunnen zetten? Want dat is iets wat Nederland wel kan doen. Je kunt dit "onder druk zetten" noemen, maar je kunt ook het overleg intensiveren. Wat vinden de heer Dijkstra en de VVD van het samen optrekken van verschillende landen om de kerncentrales te sluiten?

De heer Remco Dijkstra (VVD):
Dat gebeurt. Ik refereer daarbij aan de motie-Smaling van 24 januari van dit jaar die de VVD meeondertekend heeft. In die motie wordt de regering verzocht om samen met de gelijkgestemde buurlanden van België alle beschikbare nationale en internationale druk en hulpmiddelen in te zetten om de Belgische regering te bewegen om alert te zijn op onveilige situaties en tot actie te manen et cetera, et cetera. Dat is een motie van uw eigen hand, mijnheer Wassenberg. Sorry, ik vergis me, u bent van een andere partij die net ook wat radicaler is dan de heer Smaling. Wij hebben dit samen met de heer Smaling gedaan en ook de naam van mevrouw Ouwehand van de Partij voor de Dieren staat onder deze motie. Dat is een motie van 24 januari. Wij doen dus alles wat binnen onze bevoegdheid en mogelijkheid ligt, maar we moeten wel realistisch zijn. Dat is mijn antwoord.

Beantwoording minister

De heer Wassenberg (PvdD):
De heer Wassenberg, voorzitter. De minister zei net dat de ANVS veel macht heeft en dat er geen politieke rem op wordt gezet als de ANVS tot een bepaalde conclusie komt. Bij het FANC blijkt dat toch wel zo te zijn. Het FANC heeft namelijk ongezouten en keiharde kritiek geleverd op het veiligheidsbeleid van met name Tihange. Daar lijkt weinig mee te zijn gebeurd. Is er dan niet toch een groot verschil tussen enerzijds de Nederlandse ANVS en anderzijds het Belgische FANC?

Minister Schultz van Haegen-Maas Geesteranus:
Ik kan dat niet honderd procent inschatten, maar ik denk het niet. Ik wilde zo op dat punt komen. De kritiek was natuurlijk sterk gericht op de veiligheidscultuur en niet op het zich daadwerkelijk voordoen van onveilige incidenten. Dat is het verschil. Op het moment dat zich onveilige situaties voordoen, zal het FANC niet anders kunnen dan zeggen dat de kerncentrales daar gesloten moeten gaan worden. Ik heb begrepen dat dit over de veiligheidscultuur ging. Daar is het FANC gewoon heel kritisch over en dat moet het ook zijn. Naar aanleiding daarvan zei ik zelf ook: als die opmerkingen zo gemaakt zijn, zou je er dan niet over moeten nadenken om in de tussentijd de centrales even stil te leggen? Er was een rapport — dat was overigens van Electrabel, de uitbater, en dus niet van het FANC — maar dat was gewoon geen goed rapport. Er ontstond dus ook meteen discussie of het dan wel zo is of niet. Maar ja, zolang er onduidelijkheid is, zou je eigenlijk willen dat er een pas op de plaats gemaakt wordt. Daar heb ik contact over gehad. Het FANC kan een centrale alleen maar sluiten als er echt sprake is van onveiligheidsincidenten.

De heer Wassenberg (PvdD):
Daar lijkt toch wel sprake van te zijn want het is inderdaad het hele veiligheidsbeleid. Ik heb gelezen in de Belgische media dat er toch meer aan de hand was en dat er bijvoorbeeld ook bij de brandveiligheid heel grote fouten zijn gemaakt. Electrabel, de exploitant, wordt inderdaad ook flink de oren gewassen. Niet alleen is dus gebleken dat de hand wordt gelicht met de veiligheidsprotocollen, maar ook dat de brandveiligheid heel erg in het geding is. De directeur van het FANC heeft de vergelijking met Fukushima en Tsjernobyl gemaakt, maar kennelijk heeft dat toch minder impact dan wanneer in Nederland de ANVS iets zegt.

Minister Schultz van Haegen-Maas Geesteranus:
Volgens mij stonden die vergelijkingen met Fukushima en Tsjernobyl in het Weense rapport, maar … Ik kijk voor de zekerheid nog even om mij heen, maar ik dacht dat het een andere partij was dan de directeur van het FANC. Ik wil nog wat zeggen over dat Weense rapport, maar naar aanleiding van uw vragen gaan we nu alles door elkaar heen doen.

(...)

De heer Wassenberg (PvdD):
Voorzitter. Ik dank de minister voor haar antwoorden.

De minister neemt de zorgen rond Tihange serieus. Daar twijfelde ik ook helemaal niet aan, maar ik wil toch benadrukken dat ik dat erg waardeer. Aan haar intentie twijfel ik absoluut niet. Dat is belangrijk, maar ik vraag me toch af of er echt alles wordt gedaan om de veiligheid van de bewoners in de grensstreek te garanderen.

De minister heeft gezegd dat er in buurlanden zorgen zijn en dat die zorgen vooral zijn uitgesproken in de verschillende raden maar niet op het hoogste federale niveau. Mijn vraag aan de minister is of dat niet toch zou moeten gebeuren. Zou de minister het initiatief daartoe kunnen nemen? In Duitsland was haar collega, de minister van Umwelt, Naturschutz, Bau und Reaktorsicherheit, uiterst kritisch over die "Flickschusterei", het rommelwerk, rond Tihange. Ik weet niet wat de exacte naam is van het ministerie van Luxemburg maar dat ministerie had dus ook veel kritiek. Kan de minister met die federale collega's bekijken of er gezamenlijk druk kan worden uitgeoefend om Tihange te sluiten? Dat is toch iets anders dan de motie die net werd genoemd, want daarin ging om de incidenten rond Tihange met de veiligheid.

De voorzitter:
Dank u wel.

De heer Wassenberg (PvdD):
Nog één opmerking: ik zou daar eventueel nog op terug willen komen in een VAO.

(....)

Minister Schultz van Haegen-Maas Geesteranus:

De heer Wassenberg vroeg of alleen gemeenten kritiek leveren en federale overheden niet. Nee, het zijn echt gemeenten die juridische stappen zetten. Federale overheden leveren wel kritiek — dat is natuurlijk ook vanuit ons eigen land gebeurd — maar ze zetten geen juridische stappen, omdat daar ook gewoon een grondslag voor ontbreekt. De heer Wassenberg vroeg mij om druk uit te oefenen om over te gaan tot sluiting; ik moest mij op dat onderwerp verenigen met de collega's. Ik heb het in dit debat al eerder gezegd: ik vind dat het veilig moet zijn, maar ik ga niet bepleiten dat er een sluiting moet komen als het verder veilig is. Dat sommige internationale collega's dat wel doen, ook vanuit hun politieke voorkeuren, is prima. Als er iemand van een andere politieke kleur op mijn stoel zou zitten, zou die misschien ook zeggen: ik vind sowieso dat er geen kernenergie moet zijn en dat er moet worden overgegaan tot sluiting. Ik vind dat niet. Ik vind dat het veilig moet zijn en als het niet veilig is, moeten ze sluiten. Ik zal mij dus niet bij voorbaat bij deze federale criticasters aansluiten. Ik doe wat ik net allemaal heb gezegd en ik voer ook de motie van de Kamer uit om alles in te zetten wat wij kunnen inzetten voor een internationaal veilige situatie.

(...)

Ik meen dat de heer Wassenberg een VAO in gedachten had.

De heer Wassenberg (PvdD):
Ik dacht dat ik dat had aangevraagd, maar ik had dat misschien nog explicieter moeten doen. Ik wil graag een VAO hierover.

De voorzitter:
Kunt u al een beetje aangegeven wat de inhoud van uw motie zal zijn? Ik vraag dat ook voor mijzelf.

De heer Wassenberg (PvdD):
De minister zei: je kunt mij wel vragen om op federaal niveau met mijn collega's te gaan spreken, maar misschien zou iemand van een andere politieke kleur daar enthousiaster over zijn dan ik. Er komt dadelijk een ander kabinet met daarin misschien ook een minister van een andere politieke kleur. Ik vind het echter hoe dan ook belangrijk om een motie in te dienen over dat overleg om in elk geval tot sluiting over te gaan. De politieke meningen verschillen daarover, maar volgens mij is een VAO daar ook voor bedoeld.

De voorzitter:
Dank voor de verduidelijking. Nu weten we waarop we ons kunnen voorbereiden. Ik dank de minister, de aanwezigen, de Kamerleden en iedereen die heeft meegekeken. Wij kunnen rustig naar de plenaire zaal gaan. De stemmingen vinden om 15.40 uur plaats. Ik denk dat we dit onderwerp uitvoerig en goed behandeld hebben.