Column Van Raan: 'Ons Geld'

Dames en heren,

De samenleving en banken zijn met elkaar verbonden zoals geliefden Tomas en Tereza in Kundera’s Ondraaglijke lichtheid van het bestaan met elkaar verbonden waren: ze konden niet met en niet zonder elkaar.

De samenleving en banken zijn met elkaar verbonden door geld. Maar van wie is ons geld eigenlijk, wordt het steeds een onsje minder en wie zijn de krachten die kop of munt gooien met ons geld? Ons geld of ons leven?

Deze bijeenkomst had niet actueler gekund, tien jaar na de start van de financiële crisis, die elke Nederlander, van zuigeling tot grijsaard, pak ‘em beet 11.000 euro heeft gekost. Het geld wordt duur betaald.

Tien jaar crises, tien jaar geschiedenis en overwinnaars schrijven die en luidt in grote lijnen: de crisis kwam door hebzuchtige Amerikaanse bankiers en kostte ons, verstandige Europeanen, bijna de kop.

Dat er ook in ons land heel veel hebzuchtige bankiers zijn, staat vast.

Maar wat de echte crisis heeft veroorzaakt, is natuurlijk het door mensen gecreëerde wereldwijd verbonden, gedereguleerde, financiële systeem.

Schuldhorigheid, waarvan weinigen de achtergronden leken te kennen.

Amerikaanse én Europese banken namen onverantwoord enorme risico's. Na de val van Lehman Brothers vertrouwden zelfs de banken elkaar niet meer en stopte het systeem. En werden bankiers bedelaars in krijtpak die er in slaagden hun onverantwoorde gedrag af te wentelen .

Welke lessen kunnen we trekken?

In elk geval dat de financiële markt geen moraal heeft.

En dat daarom een sterke marktmeester nodig heeft. Sprak het kamerlid Mark Rutte in 2010.

Van een marktmeester die moreel toezicht houdt is geen nog steeds sprake, hooguit van financiële oliemannetjes die het wankele systeem draaiend houden zolang het duurt.

Waar draait dat op uit?

Banken die met de ene hand Nederlandse boeren uitknijpen en met de andere hand megaplofkippenfabrieken in Oekraïne financieren.

Banken die niet aarzelen om te investeren -via palm- en sojaolie- in ontbossing, met desastreuze gevolgen…. Voor de wereld, niet voor de bankiers.

Banken die criminelen faciliteren, door nauwelijks iets te ondernemen tegen witwassen en wegkomen met een schikking.

Zo is het financiële systeem te omschrijven als een leger van roofridders die voor hun kapitaal mondiaal op zoek zijn naar het hoogste rendement, of dat nu binnen de grenzen van de planeet blijft of niet.

Banken als ‘weapons of mass destruction’… je gaat het pas zien als je het door hebt.

Banken kunnen de weelde van hun positie niet aan. Ze mogen iets wat anderen niet mogen: ze mogen geld scheppen en verdienen daar hun brood en bonussen mee.

En ze mogen dat geld dankzij deregulering laten rondflitsen over de hele wereld. Ongestoord en zoveel mogelijk uit het zicht, met ondragelijke lichtzinnigheid. Je gaat het pas zien als je het door hebt.

Niets doen is geen optie. En dan hoor ik de bedelaars in krijtpakken al jammeren: een kleinere schaal betekent een minder efficiëntere bedrijfsvoering.

Ik offer graag wat efficiëntie op. We zijn als maatschappij geobsedeerd geraakt met efficiëntie, zo geobsedeerd dat we bereid zijn de enorme nadelen ervan te accepteren: een efficiënt onderwijssysteem dat onze kinderen te weinig leert, een efficiënt zorgsysteem dat de mensen niet echt beter maakt; een efficiënt bancair systeem dat enorme systeemrisico’s accepteert. Een efficiënte economie die onze leefomgeving kapot maakt.

Ons Geld heeft een groot publiek wakker geschud, alert gemaakt: is ons geld eigenlijk wel in goede handen is bij de systeembanken?

De vraag stellen is ‘em beantwoorden. Niet op de huidige manier. Aan de slag dus met alternatieven.

En dat we het allemaal op 20 maart niet weer vergeten zijn;-)