In­breng Partij voor de Dieren SO Biotech­no­logie en Tuinbouw

Europese toelating genetisch gemanipuleerde soja

De leden van de Partij voor de Dierenfractie zijn zeer ontstemd over de Europese toelating van een nieuwe generatie genetisch gemanipuleerde soja (GM-soja) op de Europese markt.[1] Deze soja is ontwikkeld door Monsanto (nu Bayer) en is genetisch tolerant tegen maar liefst drie onkruidbestrijdingsmiddelen: dicamba, glufosinaat-ammonium en glyfosaat. De eerste twee stoffen zijn in de Europese Unie verboden, maar blijkbaar mogen gewassen uit derde landen met deze gifresten nog wel de markt op – zowel voor veevoer als menselijke consumptie.

De Europese Commissie heeft deze toelating goedgekeurd, ondanks dat het Europees Parlement zich hier eerder al tegen had uitgesproken.[2] Kan de minister aangeven wat het Nederlandse standpunt was toen dit in de Raad (of in een Standing Committee) werd besproken?

Kan de minister aangeven hoe deze toelating van GM-soja, die niet in de EU geteeld mag worden, in verhouding staat tot de ambitie van zowel de Europese Unie als Nederland om zelf meer plantaardige eiwitgewassen te gaan telen en minder afhankelijk te worden van derde landen? Kan de minister bevestigen dat deze nieuwe GM-soja in de Verenigde Staten en Canada minder duurzaam en dus goedkoper is dan Europese soja, omdat in Noord-Amerika soepelere regels gelden met betrekking tot genetische manipulatie en gifgebruik? Kan de minister bevestigen dat daarmee een oneerlijk speelveld wordt gecreëerd voor Europese boeren die eiwitgewassen telen? Hoe beoordeelt de minister dat? En hoe beschouwt de minister deze ontwikkeling in het licht dat het areaal sojabonen in Nederland in 2020 sterk is afgenomen, terwijl het beleid juist een toename beoogt?[3]

Kan de minister bevestigen dat Nevedi en LTO Nederland vakgroep Akkerbouw zeer kritisch tegenover de toelating van de nieuwe GM-soja staan en dat de vakgroep Akkerbouw zelfs overweegt om afspraken te maken om deze soja niet te kopen? Hoe beoordeelt u een dergelijk initiatief?

Kan de minister bevestigen dat de toelating van voer en voedsel uit derde landen volgens regels van de Wereldhandelsorganisatie (WTO) alleen geweigerd mag worden als de voedselveiligheid in het geding is, maar niet omwille van het milieu? Kan de minister bevestigen dat voor deze toelating niet getest is op het gezondheidseffect van de gif-cocktail van dicamba, glufosinaat-ammonium en glyfosaat? Klopt het daarmee dat de voedselveiligheid bij deze GM-soja wel degelijk in het geding kan zijn, maar dat daar niet op getest is? Deelt de minister deze zorgen en zo ja, is zij voornemens deze te uiten bij de Europese Commissie? Welke overige actie voorziet de minister te nemen om deze toelating terug te draaien?

Is de minister van mening dat gewassen met een genetische tolerantie voor landbouwgif niet langer uit derde landen geïmporteerd zouden moeten worden? Zo ja, kan de minister toezeggen dat Nederland in toekomstige vergelijkbare situaties een actief tegengeluid zal laten horen in Brussel, teneinde de Europese boeren te beschermen tegen oneerlijke concurrentie?

Kan de minister zich daarnaast inzetten voor een verplichte etikettering van vlees, zuivel en eieren afkomstig van dieren die gevoerd zijn met genetisch gemanipuleerde gewassen? Hierdoor krijgt de consument een keuzemogelijkheid, en kunnen Nederlandse boeren zich onderscheiden door geen GM-soja te voeren.

Nieuwe technieken voor genetische manipulatie

De leden van de Partij voor de Dierenfractie maken zich grote zorgen over de Nederlandse inzet in de EU op het gebied van nieuwe technieken voor genetische manipulatie, zoals CRISPR/Cas. Volgens deze leden is de duiding ‘nieuwe veredelingstechniek’ misleidend, omdat de techniek meer gelijkenis heeft met genetische manipulatietechnieken dan met klassieke veredelingstechnieken. Het gegeven dat genen met CRISPR/Cas gerichter dan voorheen gemanipuleerd kunnen worden, maakt het een preciezere vorm van genetische manipulatie, maar geen onschuldige ‘veredeling’. Wat deze leden betreft vallen de nieuwe technieken daarom terecht onder de Europese GGO-regelgeving.

De minister informeert de Kamer met enige trots dat zij bij de Europese Commissie heeft aangedrongen op een onderzoek waarmee antwoord gegeven dient te worden op vragen die betrekking hebben op “het arrest van het Hof van Justitie in zaak C-528/16 betreffende de status van nieuwe genomische technieken in het Unierecht”. Met andere woorden: vallen nieuwe gen-technieken terecht onder de GGO-regelgeving, of kan het, zoals dit kabinet graag zou zien, met minder strenge regelgeving toe?

De minister stelt: “innovatieve nieuwe technieken, waaronder ook de toepassing van CRISPR-Cas, kunnen een belangrijk rol vervullen in de ontwikkeling naar een duurzame land- en tuinbouw en het behalen van de bijbehorende maatschappelijke doelen, bijvoorbeeld door de ontwikkeling van robuuste gewassen die beter bestand zijn tegen ziektes, droogte, hitte en verzilting.” Ook in het Uitvoeringsprogramma Toekomstvisie Gewasbescherming 2030 wordt naar de toelating van CRISPR/Cas gekeken als de heilige graal om minder landbouwgif te gebruiken. De biologische sector, die zonder deze technieken tot minder gifgebruik komt, wordt hierbij volledig genegeerd en miskend.

De leden van de fractie van de Partij voor de Dieren stellen dat de belofte van gereduceerd gifgebruik al zo oud is als genetische manipulatie zelf. In de praktijk heeft genetische manipulatie echter juist tot meer gifgebruik geleid, omdat gewassen resistent werden gemaakt tegen gif. Waarom houdt de minister nu voor dat dit anders loopt wanneer CRISPR/Cas onder soepelere regelgeving valt? Welke waarborgen bouwt de minister in om te garanderen dat eventuele soepelere regelgeving zal leiden tot minder gifgebruik in plaats van meer? Graag een reactie van de minister.

Deze leden stellen dat er juist door onder andere de Nederlandse Akkerbouw Vakbond reikhalzend naar nieuwe vormen van genetische manipulatie wordt uitgekeken, [4] omdat het een mogelijkheid biedt om het industriële landbouwsysteem in stand houden. Veel natuur- en milieuproblemen worden veroorzaakt door de gangbare teeltpraktijk van grote monoculturen en goedkope bulkproductie. Vooralsnog is deze teeltpraktijk afhankelijk van het gebruik van landbouwgif, maar nu daar steeds meer maatschappelijke weerstand tegen is, moet gif verwisseld worden voor gentechnologie. De leden van de fractie van de Partij voor de Dieren stellen dat in plaats daarvan omgeschakeld moet worden naar werkelijk weerbare teeltsystemen, waarbij de biologische landbouw – die dit reeds in de praktijk brengt – als voorbeeld kan dienen. Graag een reactie van de minister.

Bovendien stellen deze leden dat nieuwe uitdagingen in de tuinbouw, zoals het veranderende klimaat, juist vragen om een grote diversiteit aan lokaal-aangepaste zaden. Ook nieuwe technieken als CRISPR/Cas zullen, wanneer deze worden toegelaten, leiden tot een verdere machtsconcentratie in de zaden-markt bij grote bedrijven. Dit is reeds het geval in de Verenigde Staten, waar één groot bedrijf licenties voor landbouwkundige toepassingen van CRISPR/Cas van alle relevante partijen heeft opgekocht, en vervolgens sub-licenties aanbiedt aan bedrijven die de technologie willen gebruiken.[5] Dit is een zorgwekkende ontwikkeling in een tijd waarin de veredeling van lokaal-aangepaste zaden door boeren en kleinschalige veredelaars zo hard nodig is.

Kan de minister aangeven of zij een omschakeling voorstaat naar een landbouwsysteem dat veel minder druk legt op de omgeving, waarin een fatsoenlijke prijs aan de boer betaald wordt en waarbij deze niet langer hoeft te concurreren met bulkproductie voor de wereldmarkt? Beaamt de minister dat hiervoor een ontwikkeling nodig is naar een kleinschaliger, natuur-inclusieve en op de lokale markt gerichte landbouw? En deelt de minister de mening dat nieuwe vormen van genetische manipulatie daar geen rol in hoeven te spelen?

Detectie van nieuwe gentechnieken

De leden van de Partij voor de Dierenfractie hebben vernomen dat een nieuwe test kan uitwijzen of producten al dan niet gemanipuleerd zijn met nieuwe technieken als CRISPR/Cas of ODM.[6] Dit is een belangrijke ontwikkeling, omdat vanuit de biotechnologische industrie altijd beweerd werd dat deze nieuwe genbewerkingstechnieken niet gedetecteerd konden worden in het product, waardoor de ‘strenge’ Europese GGO-regelgeving voor deze technieken niet handhaafbaar zou zijn.

De nieuwe test is reeds succesvol uitgevoerd op een met ODM gemanipuleerd koolzaadras van een Amerikaans bedrijf.[7] Dit GM-koolzaadras heeft geen Europese toelating, maar op de import werd tot nu toe niet door Nederland gecontroleerd, omdat verondersteld werd dat olie van het gemanipuleerde ras niet te onderscheiden was van andere koolzaadolie. Deze leden vragen de minister of zij, nu deze test wel beschikbaar is (en beschreven in een wetenschappelijk tijdschrift), voornemens is geïmporteerde koolzaadolie uit de Verenigde Staten en Canada te testen op genetische manipulatie. Erkent de minister dat op deze manier voorkomen kan worden dat koolzaadolie zonder toelating toch de Nederlandse markt op komt?

Gekloonde dieren

De leden van de fractie van de Partij voor de Dieren vernemen graag van de minister wat de stand van zaken is met betrekking tot een Europees wetsvoorstel voor een verbod op het klonen van dieren in de landbouw, alsmede op de verkoop van producten van gekloonde dieren (vlees, zuivel of eieren). In februari van dit jaar vernamen deze leden dat het wetsvoorstel werd ingetrokken; mogelijk vanwege conflicterende handelsbelangen met de Verenigde Staten, Brazilië en Argentinië.[8] Kan de minister bevestigen dat de EU jaarlijks duizenden tonnen rundvlees uit deze landen importeert, waar dieren in de landbouw op grote schaal gekloond worden? Kan de minister aangeven welke rol de onderhandelingen over het vrijhandelsakkoord met de Mercosur-landen spelen in het intrekken van dit wetsvoorstel? Is de minister van mening dat Europese standaarden, bijvoorbeeld op het gebied van dierenwelzijn of gentechnologie niet in geding mogen komen door vrijhandelsakkoorden? Zo ja, kan de minister bij de Europese Commissie kenbaar maken dat Nederland graag ziet dat dit wetsvoorstel wel in behandeling genomen wordt?

[1] https://www.nieuweoogst.nl/nieuws/2020/10/01/europa-staat-import-nieuwe-generatie-gmo-soja-toe?utm_source=nieuwsbrief&utm_medium=email&utm_campaign=nieuwsbrief-01-10-2020

[2] https://www.europarl.europa.eu/doceo/document/TA-9-2020-0069_EN.html

[3] https://www.boerderij.nl/Home/...

[4] http://www.nav.nl/2020/09/nav-onderstreept-rol-voor-alle-partijen-bij-transitie-gewasbescherming/

[5] Labiotech.eu, Broad Institute Loses Appeal on European CRISPR Patent, 24 January 2020, https://www.labiotech.eu/crispr/crispr-patent-europe/

[6] https://www.mdpi.com/2304-8158/9/9/1245

[7] https://www.hln.be/wetenschap-planeet/milieu/-nieuwe-test-geeft-eu-meer-greep-op-genetisch-gemodificeerd-voedsel

[8] https://www.pigbusiness.nl/artikel/235703-brussel-trekt-voorstel-voor-verbod-op-klonen-van-landbouwdieren-in/