Inbreng PvdD bij schrif­telijk overleg over lucht­vaart

De leden van de Partij voor de Dieren-fractie hebben kennis genomen van de stukken en hebben daarover nog enkele kritische vragen en opmerkingen.

Transitie naar krimp

De leden van de Partij voor de Dieren-fractie voeren al jaren campagne voor het inzetten van de onvermijdelijke transitie naar een stevige krimp van het aantal vliegbewegingen. Dat is nodig om de grenzen van klimaat, leefomgeving en veiligheid van mens en dier te respecteren. Erkent de minister dat, zolang bedrijven als KLM en de Schiphol Group blijven weigeren om zich voor te bereiden op deze onvermijdelijke krimp, de sector uiteindelijk haar eigen voortbestaan in gevaar brengt? Zo nee, waarom niet? Acht de minister de huidige leiding van KLM en Schiphol nog wel geschikt om hun bedrijven toekomstbestendig te maken? Zo ja, waarom?

De leden van de Partij voor de Dieren-fractie zijn van mening dat er heldere voorwaarden gekoppeld dienen te worden aan eventuele financiële injecties in de luchtvaartsector. Een stevige krimp van het aantal vliegbewegingen, met behulp van een strikt CO2-budget én door ook de uitstoot op grote hoogte mee te tellen, is daar onderdeel van. Een stevige krimp van het aantal vliegbewegingen zal ook positief uitpakken voor o.a. de hoeveelheid lawaai en luchtvervuiling die eveneens sterk ingeperkt dienen te worden. Daarnaast is het onvermijdelijk dat de luchtvaartsector voortaan eerlijker belast zal moeten worden, bijvoorbeeld door een stevige belasting op kerosine en een ophoging van de magere vliegbelasting. Ook zal de sector haar personeel beter moeten behandelen. De toekomstige luchtvaartsector is een kleinere luchtvaartsector. Een goed sociaal plan kan daarom niet uitblijven, waarbij personeel o.a. actief geholpen zal moeten worden om over te stappen naar een baan met toekomst, bijvoorbeeld in een van de “cruciale beroepen”. Over al deze punten heeft het lid Van Raan (d.d. 10 april 2020)[1] recent een set van 55 Kamervragen gesteld. De leden van de Partij voor de Dieren-fractie vragen de minister om deze Kamervragen zo snel mogelijk te beantwoorden.

In aanvulling op die Kamervragen: klopt het dat de Oostenrijkse regering klimaatvoorwaarden wil stellen aan eventuele steun voor Austrian Airlines?[2] Zo nee, hoe zit het dan? Zo ja, om welke voorwaarden gaat het hier precies? Staat de minister in contact met de Oostenrijkse regering over dit onderwerp? Zo nee, waarom niet? Zo ja, wat gaat de minister meenemen van de Oostenrijkse aanpak naar de Nederlandse praktijk?

Is de minister bereid om dergelijke voorwaarden te stellen? Zo nee, waarom niet? Hoe gaat de minister vastleggen dat die voorwaarden ook daadwerkelijk worden uitgevoerd?

Hoe gaat de minister voorkomen dat de eventuele Nederlandse staatssteun misschien wel nooit zal worden terugbetaald, terwijl dat geld – bijvoorbeeld – via de leasecontracten wel bij de leasemaatschappijen zou kunnen belanden? Is er op dit moment onderzoek gaande naar scenario’s waarin wordt gekozen voor een gecontroleerd en sociaal faillissement met een gezonde en duurzame doorstart, waarbij personeel actief geholpen en beschermd wordt? Zo nee, waarom niet?

Natuurvergunningen

Meerdere Nederlandse luchthavens beschikken niet over de juiste natuurvergunning. Dat was desalniettemin voor de minister van LNV nog steeds geen reden om het handhavingsverzoek van Mobilisation for the Environment (MOB) te honoreren. De leden van de Partij voor de Dieren-fractie zijn van mening dat er een einde moet komen aan het gedogen van deze illegale situaties. Erkent de minister dat MOB juridisch gezien erg kansrijk is om de huidige gang van zaken met succes aan te vechten? Waarom laat de minister het telkens aankomen op controle door maatschappelijke organisaties en stuurt het zelf niet aan op het handhaven van regels en afspraken?

Lelystad Airport

In het dossier Lelystad Airport stapelde de overheid fout op fout. De coronacrisis werd door de minister aangegrepen om de plannen opnieuw een jaar uit te stellen, maar het lijkt toch vooral het gerommel met stikstofberekeningen te zijn dat dit keer de daadwerkelijke reden is.

Kan de minister uitsluiten dat er door en/of in opdracht van het ministerie net zo lang met de stikstofberekeningen is gespeeld totdat er een uitkomst was die onder de grens lag voor het aanvragen van een natuurvergunning? Zo nee, waarom niet? Zo ja, waar blijkt dat uit?

Kan de minister uitsluiten dat er in deze situatie sprake is geweest van een economisch delict? Zo nee, waarom niet? Zo ja, waar blijkt dat uit?

Realiseert de minister zich dat hier inmiddels een dermate nadelig beeld ontstaan is dat het vertrouwen in de overheid sterk onder druk staat? Zo nee, waarom niet? Erkent de minister dat er inmiddels ook steeds meer nodig is om dat verloren vertrouwen weer terug te winnen? Zo nee, waarom niet? Zo ja, wat is daarop de inzet van de minister? Is de minister bijvoorbeeld bereid om een forensisch accountant onderzoek te laten uitvoeren naar deze gang van zaken, zodat kan worden uitgesloten dat er sprake zou zijn geweest van een economisch delict? Zo nee, waarom niet?

Een nieuw vliegveld openen middenin de klimaatcrisis en biodiversiteitscrisis is ronduit onverantwoordelijk. Bovendien, in een toekomst zonder fossiele brandstoffen zullen investeringen in fossiele sectoren logischerwijs resulteren in gestrande bezittingen. De leden van de Partij voor de Dieren-fractie vragen de minister daarom nogmaals om de plannen voor Lelystad Airport definitief af te blazen. Waarom deed de minister dat nog niet? Welke informatie heeft de minister nog nodig om eindelijk tot de conclusie te komen dat Lelystad Airport beter definitief kan worden afgeblazen?

Lelystad Airport ligt vlakbij vogelrijke gebieden. Het spreekt voor zich dat het verhogen van het aantal vluchten consequenties heeft voor het risico op botsingen tussen vliegtuigen en vogels. Het onderzoek naar deze risico’s, uitgevoerd door Bureau Waardenburg en onderdeel van de geactualiseerde MER Lelystad Airport, bleek ernstige tekortkomingen te bevatten[3]. Dat bleek o.a. uit de hoorzitting “Vliegveiligheid en vogelaanvaringen” in de Tweede Kamer (d.d. 27 maart 2019), waarin de aanwezige experts fundamentele kritiek hadden op dit MER-rapport van Bureau Waardenburg, o.a. omdat in dat rapport geen gebruik wordt gemaakt van toereikende radarsystemen en het veldonderzoek slechts zeer beperkt bleek te zijn uitgevoerd.

Inmiddels is uit nieuw en nauwkeuriger onderzoek gebleken dat trekvogels tot een hoogte van zo’n 3.500 meter vliegen, dat tussen de 2 en 3 kilometer hoogte ook nog grote aantallen trekkende vogels vliegen in behoorlijk hoge dichtheden en dat tussen 17.00 uur en 6.00 uur hoge vogelconcentraties voorkomen, o.a. boven de IJsselmeerkust, Friesland en de Flevopolders[4]. Ook deze conclusies geven een beeld dat sterk afwijkt van het rapport over vliegveiligheid en mogelijke botsingen met vogels, onderdeel van de geactualiseerde MER Lelystad Airport. Erkent de minister dat het MER-rapport inmiddels is ingehaald door dit meer nauwkeurige onderzoek? Zo nee, waarom niet?

Deelt de minister de mening dat beslissingen over de vliegveiligheid en het risico op botsingen met vogels genomen moeten worden op basis van de meest actuele informatie? Zo nee, waarom niet? Wat gaat de minister doen om de nieuwe informatie te verwerken in de besluitvorming?

De minister geeft altijd aan vliegveiligheid erg belangrijk te vinden. Is de minister dan ook bereid om het MER-rapport over vliegveiligheid en mogelijke botsingen met vogels onafhankelijk te laten toetsen, te herzien of opnieuw te laten uitvoeren met behulp van de nieuwe en betere meetmethoden die inmiddels beschikbaar zijn? Zo nee, waarom niet?

Het lid Van Raan heeft opnieuw Kamervragen (d.d. 26 februari 2020) gesteld over dit onderwerp[5]. De leden van de Partij voor de Dieren-fractie vragen de minister om deze Kamervragen van het lid Van Raan zo snel mogelijk te beantwoorden.

Aanbevelingen OVV

De minister schreef de Kamer (d.d. 20 maart 2020) doodleuk dat Schiphol veilig verder zou kunnen doorgroeien naar 540.000 vliegbewegingen. Alsof dat een optie zou zijn voor het klimaat en de leefomgeving. Alsof de aanbevelingen van de OVV niet zouden bestaan.

Ook in het veiligheidsdossier is een stevige krimp van het aantal vliegbewegingen de grootste stap die de minister zou kunnen zetten. Waarom zet de minister die stap niet?

Daar komt bij dat de aanbevelingen van de OVV inzake de veiligheid op Schiphol waren gericht op een situatie van 500.000 vliegbewegingen. Die aanbevelingen zijn nog steeds niet allemaal opgevolgd. Kan de minister bevestigen dat er geen onomkeerbare stappen gezet zullen worden voordat alle aanbevelingen van de OVV aantoonbaar zijn geïmplementeerd? Zo nee, waarom niet?

De leden van de Partij voor de Dieren-fractie vinden het illustratief dat de minister blijft vertrouwen in de sector, zoals o.a. blijkt uit haar opmerkingen over de zogenaamde runway incursions. De minister schrijft (d.d. 20 maart 2020): “De onderzoekers concluderen dat het proces dat de sectorpartijen hiervoor hebben opgezet het vertrouwen geeft dat op een later moment kan worden vastgesteld dat de gesignaleerde dalende trend in het aantal en de ernst van runway incursions structureel is.”

“Vertrouwen in de sector” is natuurlijk geen basis om verder op te bouwen, aangezien de sector zelf verantwoordelijk is voor de ontstane veiligheidssituatie. Te denken valt bijvoorbeeld aan het recente incident waarbij de luchtverkeersleiding (LVNL) 16 vliegtuigen liet landen op een baan die gesloten was. Daar kwam toen zelfs nog bij dat LVNL dreigde met juridische stappen tegen NH Nieuws en de NOS over hun rapportages over dit pijnlijke veiligheidsincident. Hoe schept dat vertrouwen in de sector? Ook op dit onderwerp heeft het lid Van Raan een set Kamervragen gesteld[6].

Vogels in Portugal

In het Taag Estuarium, een beschermd Natura 2000-gebied én Ramsargebied in de buurt van Lissabon, is men van plan een nieuw vliegveld te bouwen. Het vogelrijke gebied is een toevluchtsoord voor circa 100.000 vogels, waaronder de grutto, lepelaar, flamingo, wintertaling, kluut, zilverplevier, bonte strandloper, ooievaar, (purper)reiger en vele andere vogels. Ernstige en dodelijke verstoringen, waaronder mogelijke botsingen met vliegtuigen, liggen op de loer.

Met betrekking tot o.a. de Nederlandse grutto, waarvan een groot aantal in dit gebied op krachten komt voor hun reis naar Nederland, dreigt dit er voor te zorgen dat de grutto’s die het wel weten te overleven, niet op tijd in Nederland kunnen zijn om hun jongen groot te krijgen[7] [8] [9].

Maakt de minister zich zorgen over deze ernstige verstoring? Zo nee, waarom niet? Erkent de minister de mogelijke enorme gevolgen voor de aldaar aanwezige vogelpopulaties, waaronder de Nederlandse grutto? Zo nee, waarom niet? Is de minister van plan om, eventueel in overleg met de minister van LNV, contact op te nemen met de Portugese overheid om te proberen de Portugese plannen te beïnvloeden ten gunste van de vogels? Zo nee, waarom niet? Bent u bereid om de oproep van de Nederlandse vogelbescherming en de Portugese vogelbescherming – dat de plannen voor het nieuwe vliegveld af moeten worden geblazen – te ondersteunen en actief uit te dragen? Zo nee, waarom niet?

Nulmeting

Nu er vanwege de coronacrisis nauwelijks gevlogen wordt is er plotseling een geschikt moment aangebroken om nulmetingen uit te voeren inzake geluidsoverlast en de uitstoot van schadelijke stoffen en gassen door de luchtvaartsector. Deelt de minister de mening van de leden van de Partij voor de Dieren-fractie dat het uitermate logisch zou zijn om bij alle Nederlandse luchthavens dergelijke nulmetingen uit te voeren? Zo nee, waarom niet? Wat is hierop de inzet van de minister?

Biobrandstoffen

De leden van de Partij voor de Dieren-fractie zien dat de luchtvaartsector volop inzet op biobrandstoffen. Wat gaat de minister doen om te voorkomen dat er massaal bomen, voedsel, voedselgewassen of andere onwenselijke zaken verwerkt zullen worden tot brandstof voor vliegtuigen?

Welke voorzorgsmaatregelen gaat de minister inbouwen?

Kan de minister een tijdpad geven inzake het vaststellen van de percentages voor de zogenaamde bijmengverplichting?

Wat gaat de minister doen om te voorkomen dat de luchtvaartsector met haar inzet op biobrandstoffen de natuurcrisis en klimaatcrisis nog verder versterkt? Kan de minister dat uitsluiten? Zo nee, waarom niet? Zo ja, waar blijkt dat uit?

ICAO

Een deel van de blokkades in het voeren van een serieus klimaatbeleid voor de luchtvaartsector liggen op het internationale toneel. In de ICAO Resolutie A40, paragraaf 18 dook bijvoorbeeld een alarmerende bepaling op: “18. Determines that the CORSIA is the only global market-based measure applying to CO2 emissions from international aviation so as to avoid a possible patchwork of duplicative State or regional MBMs, thus ensuring that international aviation CO2 emissions should be accounted for only once.” Over de juridische implicaties van Resolutie A40, schrijft de minister dat de bepaling “de EU-lidstaten niet beperkt bij het komende proces over de manier waarop met CORSIA en EU ETS wordt verder gegaan in het licht van de internationale klimaatdoelen.”[10]

Kan de minister uitsluiten dat EU ETS, een systeem waar overigens ook veel op aan te merken valt, op eniger wijze zal worden ingeperkt door het volstrekt ontoereikende compensatiesysteem CORSIA? Zo nee, waarom niet? Zo ja, waar blijkt dat uit? Waarom is de minister akkoord gegaan met het erkennen van CORSIA als het enige mondiale systeem voor CO2-reductie in de luchtvaart?

Kan de minister uitsluiten dat een ‘race to the bottom’ zal ontstaan als gevolg van het Europabreed implementeren van CORSIA in nationale wetgeving? Zo nee, waarom niet? Zo ja, waar blijkt dat uit?

Op dit moment staat ICAO helaas niet ten dienste aan het klimaat. Is de minister bereid, eventueel in samenwerking met de minister van Buitenlandse Zaken, het mandaat van de ICAO in VN verband ter discussie te stellen? Zo nee, waarom niet?

Elektrisch vliegen

Volgens experts van de TU Delft zal elektrisch vliegen mogelijk pas vanaf 2080 (tot circa 500km) en vanaf 2100 (lange afstanden) een serieuze bijdrage kunnen leveren aan de reductie van de klimaatemissies. Juist op korte afstanden zijn er duurzamere alternatieven voorhanden, zoals de trein en de elektrische auto, die met de juiste investeringen nog aantrekkelijker kunnen worden.

Erkent de minister de beperkingen van elektrisch vliegen als optie voor echte verduurzaming? Zo nee, waarom niet?

Waarom is er in het Ontwerp Actieprogramma Hybride Elektrisch Vliegen (AHEV) zo veel aandacht voor de relatief kleine markt van General Aviation? Kan de minister meer vertellen over de klimaatwinst van de investering van 46 miljoen in het elektrificeren van deze sector?

Welke verschillen ziet de minister tussen de technologie achter elektrificatie voor General Aviation en de technologie die nodig zal zijn voor de commerciële luchtvaart?

Hoe beoordeelt de minister de conclusie van de experts van de TU Delft dat elektrisch vliegen tot 2100 niet significant gaat bijdragen aan het reduceren van de broeikasgasemissies van lange vluchten en dus niet tijdig aan de doelstellingen van Parijs kan bijdragen?

[1] Kamervragen van het lid Van Raan (Partij voor de Dieren), d.d. 10 april 2020. Kamerstuk: 2020Z06537.

https://www.partijvoordedieren.nl/

[2] https://www.wattisduurzaam.nl/

[3] Actualisatie MER Lelystad Airport: Rapport vliegveiligheid ten gevolge van aanvaringen met vogels: https://www.rijksoverheid.nl/

[4] Bart Kranstauber, Willem Bouten, Hidde Leijnse , Berend-Christiaan Wijers, Liesbeth Verlinden, Judy Shamoun-Baranes en Adriaan M. Dokter (2020): “High-Resolution Spatial Distribution of Bird Movements Estimated from a Weather Radar Network”. Remote Sensing 2020, 12, 635; doi:10.3390/rs12040635.
https://www.researchgate.net/

[5] Kamervragen van het lid Van Raan (Partij voor de Dieren), d.d. 26 februari 2020. Kamerstuk: 2020Z03829.

https://www.partijvoordedieren.nl/

[6] Kamervragen van het lid Van Raan (Partij voor de Dieren), d.d. 28 februari 2020. Kamerstuk: 2020Z03930.

https://www.partijvoordedieren.nl/

[7] https://www.omropfryslan.nl/

[8] https://nos.nl/artikel/2320751

[9] https://www.vogelbescherming.nl/petitie-grutto-lissabon

[10] Kamerbrief minister Van Nieuwenhuizen, d.d. 17 april 2020.