Inbreng Schrif­telijk Overleg over het plan van het kabinet voor het intrekken van het kier­be­sluit

De leden van de fractie van de Partij voor de Dieren hebben dan ook met een stijgend ongeloof en een groeiende ontzetting kennisgenomen van de plannen van het kabinet om terug te komen op het besluit om de Haringvlietsluizen op een kier te zetten om daarmee aangetaste natuur te herstellen en trekvissen weer de mogelijkheid te geven te migreren in Europese rivieren. Dit kabinet heeft al een behoorlijke reputatie op het gebied van het niet nakomen van afspraken. Ook in het geval van het Kierbesluit Haringvliet toont de overheid zich als een dwarse, onbetrouwbare partner. Beleid dat al meer dan 10 jaar geleden is vastgesteld, bestuurlijke akkoorden en internationale afspraken worden met voeten getreden. Het excuus hiervoor is een budgetoverschrijding van 6 miljoen en een aantal ontevreden boeren.

Dit kabinet heeft twee gezichten. Zolang het het kabinet uitkomt worden verantwoordelijkheden naar de provincies gedelegeerd. Echter zodra de provincies haar taken uitvoeren en afspraken maken op het gebied van natuurherstel trekt het kabinet aan de noodrem en worden alle processen stopgezet. Hierbij worden de provincies buitenspel gezet, ongeacht de reeds geïnvesteerde kosten en ongeacht de reeds gemaakte afspraken. Op deze manier wordt het Rijk een onbetrouwbare partner. Onderschrijft de staatssecretaris dat door dit kabinetsbeleid het Rijk als een onbetrouwbare partner wordt gezien doordat reeds gemaakte afspraken keer op keer open gegooid moeten worden? Zo ja, hoe verhoudt zich dit tot het streven van de overheid als bondgenoot van de burger? Zo neen, op welke geluiden baseert u dit?

Het Kierbesluit Haringvliet is na diverse onderzoeken in 2000 vastgesteld met als doel de natuurwaarden in het gebied te herstellen en migratie van trekvissen mogelijk te maken. Het Kierbesluit is van groot belang om de doelen vanuit de Kaderrichtlijn Water, Convention on Biological Diversity, Natura 2000 en de Benelux-beschikking te behalen. De uitvoering van het Kierbesluit is daarom ook opgenomen en vastgelegd in verschillende bilaterale en multilaterale overeenkomsten. De maatregel draagt namelijk bij aan het herstel van een gezond brakwatermilieu. Hierdoor ontstaat leefruimte voor brakwatersoorten die belangrijk zijn volgens Natura 2000 en krijgt een deel van het Haringvliet zijn 'kraamkamerfunctie' terug. Ook kunnen trekvissen als de zalm en forel zo stroomopwaarts migreren naar hun paaigebieden en kunnen soorten als de paling stroomafwaarts migreren om te paaien. De duurzame instandhouding van verschillende trekvissen is dan ook afhankelijk van de uitvoering van dit besluit. Met andere woorden het voortbestaan van bedreigde vissoorten zoals de zalm en de zeeprik in Europa hangt sterk af van het openzetten van de sluizen.

Het nemen van maatregelen om migratie mogelijkheden te verbeteren en de brakke natuur waarden te herstellen is van groot belang, want het gaat niet goed met de natuur in Nederland. Zeldzame en beschermde soorten gaan nog steeds achteruit, van de soorten die beschermd zijn via de Natura 2000 verkeert 80% in een ongunstige staat van instandhouding en ondanks het aalbeheerplan gaat het nog steeds slecht met de paling.

De uitvoering van het Kierbesluit is van groot belang voor de trekvissen zoals zalm, zeeprik, elft, fint en paling. Deze soorten hebben op dit moment een ongunstige staat van instandhouding. Het Europees Hof van Justitie heeft in de zaak AG Kokott C383-09 gesteld dat: “bij een ongunstige staat van instandhouding ontstaan echter verdergaande verplichtingen voor de lidstaten, aangezien het beschermingssysteem aan het herstel van de gunstige staat van instandhouding moet bijdragen”. Is de staatssecretaris op de hoogte van deze uitspraak? Deelt de staatssecretaris de mening dat gezien de Europese verplichtingen Nederland maatregelen dient te nemen om de staat van instandhouding te verbeteren?

Het Kierbesluit is ook vanuit de Kaderrichtlijn Water vastgesteld in het stroomgebiedenbeheerplan Rijn. De leden van de fractie van de Partij voor de Dieren vragen zich af of Europa zich hier coulant zou opstellen als Nederland de gestelde doelen niet gaat halen. Bij de implementatie van de KRW heeft Nederland bijna alle uitzonderingsbepalingen gebruikt. Hoe staat het met het onderzoek naar de consequenties van het intrekken van het Kierbesluit voor de Kaderrichtlijn Water en de landelijke opgaven van Natura 2000? Is de staatssecretaris bereid de resultaten van dit onderzoek zo snel mogelijk naar de Kamer toe te zenden? Zo ja, wanneer kan de Kamer dit verwachten? Zo neen, waarom niet? Welke maatregelen worden er reeds genomen om de ongunstige staat van instandhouding van deze soorten te verbeteren?

Het besluit om de Haringvliet te openen komt voort uit het streven uit de jaren negentig om de natuurlijke overgangsgebieden van zoet naar zout, die door barrières als dijken en kades zijn gescheiden, zoveel mogelijk te herstellen. Kan de staatssecretaris een overzicht geven van de zoet-zout overgangen in Nederland en de ecologische kwaliteit van deze overgangen? Welke maatregelen zijn er sinds 2000 genomen om de kwaliteit van zoet-zout overgangen in Nederland te herstellen? Tot welke verbeteringen ten aanzien van de waterkwaliteit en ecologie hebben deze maatregelen geleid?

Volgens het ministerie van Infrastructuur en Milieu doet het terugdraaien van het Kierbesluit niets af aan de internationale doelstellingen om Rijn en Maas weer geschikt te maken voor migrerende vissen. De grote vraag is echter hoe dit kabinet denkt deze doelstellingen te behalen als zij de Haringvlietsluizen dicht houdt. Het openzetten van de sluizen, op een kier slechts, biedt vissen de kans om van zout naar zoet of andersom te migreren waardoor vissen hun paaigebieden kunnen bereiken en ze zich kunnen voortplanten. Ook krijgt de beschermde en bedreigde brakwaternatuur op deze wijze weer een kans zich te herstellen. Dit is uitgebreid in verschillende onderzoeken onderzocht en aangetoond. Het Kierbesluit is op basis van goede gronden genomen en is stevig onderbouwd. Deskundigen die verbonden zijn aan de Internationale Commissie voor Bescherming van de Rijn betwijfelen dan ook dat er een alternatief voor de Haringvlietsluizen gevonden wordt. Eerder onderzoek liet namelijk als zien dat die er niet zijn. Er zijn in Nederland maar drie ingangen voor trekvis: één bij de Afsluitdijk die beperkt functioneert; één bij Rotterdam die redelijk functioneert en het Haringvliet dat als het ware de hoofdingang vormt. Waarom denkt de staatssecretaris dat er een alternatief voor de Haringvlietsluizen is, terwijl uit alle voorgaande onderzoeken blijkt dat het Haringvliet een onmiskenbare schakel is voor vismigratie en daar dus geen alternatieven voor zijn? Op welke wetenschappelijke inzichten baseert hij zich dan?

De staatssecretaris heeft eerder in antwoord op vragen gesteld dat het intrekken van het Besluit beheer Haringvlietsluizen invloed heeft op het bereiken van enkele beleidsdoelen zoals vismigratie van en naar zee. Onderschrijft de staatssecretaris dat het niet uitvoeren van het Kierbesluit ertoe leidt dat Nederland in strijd handelt met beleidsdoelen op het gebied van vismigratie die nationaal en internationaal zijn vastgelegd? Zo ja, op welke wijze denkt de staatssecretaris dat Nederland zich zo als een betrouwbare partner in grensoverschrijdend beleid toont? Zo neen, op welke wetenschappelijk inzichten is dit gebaseerd?

Logischerwijs is er ook internationaal veel kritiek op het besluit om de Haringvlietsluizen dicht te laten. De eurocommissaris voor Milieu en bewindspersonen uit onder meer Duitsland, Luxemburg, Zwitserland en Oostenrijk hebben brieven gestuurd die aandringen op het uitvoeren van het Kierbesluit. De Internationale Commissie voor de Bescherming van de Rijn en de Rijnoeverstaten betwijfelen sterk of er alternatieven voor het Kierbesluit zijn. Het Kierbesluit is opgenomen als maatregel in Masterplan trekvissen Rijn, en onderdeel van het stroomgebiedenbeheerplan Rijn. Dit was het resultaat van internationale afstemming om in 2015 aan de vereisten van de KRW te voldoen. Onderschrijft de staatssecretaris dat onderling vertrouwen en respect voorwaarden zijn voor internationale samenwerking? Onderschrijft de staatssecretaris dat Nederland door het niet uitvoeren van het Kierbesluit internationaal gemaakte afspraken wijzigt en niet nakomt? Onderschrijft de staatssecretaris dat Nederland voor veel Europese regelgeving op het gebied van milieu en natuur voor een groot deel afhankelijk is van de inspanningen van omringende landen? Zo ja, op welke wijze denkt de staatssecretaris hierop te kunnen rekenen en te kunnen vragen als Nederland zich op haar beurt niet aan gemaakte afspraken houdt? Is het niet uitvoeren van het Kierbesluit in maart aan de orde geweest tijdens de reguliere overleggen over de Rijn en de Maas? Zo ja, wat is hierover concreet op tafel geweest en wat waren de uitkomsten van het overleg?

De bovenstroomse landen hebben, in overeenstemming met de gemaakte afspraken, al 80 miljoen geïnvesteerd in het verbeteren van de mogelijkheden voor vismigratie. Ook in Nederland is al meer dan 20 miljoen uitgegeven, vooruitlopend op de afgesproken openstelling van de Haringvlietsluizen ter herstel van de verbinding van de rivieren met de Noordzee. Voor het hele programma rond de vismigratie en waterkwaliteitsverbetering in de rivieren, dat al meer dan tien jaar loopt, is Europees gezien een budget van 500 miljoen uitgetrokken, waarvan 170 miljoen voor 2015 geïnvesteerd dient te zijn. De leden van de fractie van de Partij voor de Dieren vinden het dan ook niet te rijmen dat een kleine overschrijding zou moeten betekenen dat het hele besluit niet meer wordt uitgevoerd. De vernietiging van reeds geïnvesteerd kapitaal is vele malen groter en dit zou dus zonde zijn van het geld. Is er gekeken naar alternatieve financieringsbronnen?
De staatssecretaris zegt dat hij ervan overtuigd is, dat het door de forse vertraging, de weerstand van de streek en de overschrijding van het beschikbare budget dat een herijking van doel en middel noodzakelijk is om betrouwbaar te kunnen voldoen aan afspraken die in internationaal verband over vismigratie zijn gemaakt. De leden van de fractie van de Partij voor de Dieren zetten hier grote vraagtekens bij. De forse vertraging is namelijk voor een groot deel te danken aan slechte communicatie en onderlinge afstemming tussen het Rijk en de provincie. De weerstand in de streek valt in het niets bij de weerstand in het land en in Europa dat het niet uitvoeren van het Kierbesluit op heeft geroepen. Deelt de staatssecretaris de mening dat positieve communicatie, goede afstemming en een herverdeling van middelen de bezwaren tegen de uitvoering van het Kierbesluit kunnen opheffen? Zo neen, waarom wordt aan deze overschrijding zwaarder gewogen dan overschrijdingen van bijvoorbeeld de JSF en waarom worden de negatieve geluiden van enkele agrariërs zwaarder gewogen dan de bezorgdheid van organisaties als Natuurmonumenten, de 12 Landschappen, de internationale Rijncommissie en de Europese Commissie?

De staatssecretaris heeft aangegeven te onderzoeken of er andere mogelijkheden zijn om met draagvlak aan internationale afspraken over vismigratie te kunnen voldoen. Ondanks alle onderzoeken die er al gedaan zijn, wil hij de natuur dus weer laten wachten op een nieuw onderzoek. De leden van de fractie van de Partij voor de Dieren vinden dit zonde van het geld en de tijd. Kan de staatssecretaris aangeven wanneer het nieuwe rapport over de mogelijkheden voor visintrek klaar is en het naar de Kamer komt? De staatssecretaris heeft aangegeven dat het onderzoek naar alternatieven een resultaat zal opleveren waarmee dat doel alsnog bereikt kan worden. Is deze uitspraak op wetenschappelijke inzichten gebaseerd? Zo ja, welke? Zo neen, hoe kan deze uitspraak dan gedaan worden en hoeveel waarde moet er door de betrokken partijen aan worden gehecht? Is de staatssecretaris nog steeds van plan de zalm als indicator te laten vallen als er geen alternatief uit het onderzoek naar voren komt? Zo ja, welke vissoort wordt dan gebruikt als indicator? Hoe denkt de staatssecretaris dat in internationaal verband te kunnen uitleggen? Als nu blijkt dat de Haringvlietsluizen de grootste bijdrage leveren aan het realiseren van internationaal afgesproken doelen, is de staatssecretaris dan alsnog bereid het besluit uit te voeren?