Inbreng schrif­telijk overleg over landbouw en visserij

SO L&V-raad van 19 en 20 oktober

Gemeenschappelijk Landbouwbeleid:

De leden van de fractie van de Partij voor de Dieren zien in het nieuwe Gemeenschappelijke Landbouwbeleid voornamelijk de subsidiëring van klimaatverandering. Zo lang subsidies gaan naar directe inkomenssteun voor het fokken, gebruiken en doden van het enorme aantal dieren in Europa – en niet naar het verantwoord verminderen van het aantal dieren – is er geen sprake van een ‘duurzaam’ of ‘groen’ GLB. Gezien de tijdspanne van het nieuwe GLB (tot 2027) en de urgentie van de klimaatcrisis is dit onverantwoord: nu moet begonnen worden met het afbouwen van het aantal dieren, om in 2030 de klimaatdoelen te halen.

Deze leden hebben ook grote zorgen over de afbraak van de biodiversiteit die de industriële Europese landbouw veroorzaakt. Meerdere analyses van het huidige GLB wijzen erop dat de ecoschema’s en programma’s voor agrarisch natuurbeheer niks voor de natuur hebben betekend en dat grote sommen geld daarmee zijn weggegooid. Kan de minister aangeven welke prestatie-indicatoren ter bevordering van de biodiversiteit zijn ontwikkeld in het nieuwe GLB en op welke manier monitoring zal plaatsvinden? Kan de minister aangeven of met de huidige voorliggende plannen het budget dat geoormerkt is om de biodiversiteit te bevorderen gegarandeerd het beoogde effect zal bereiken?

Deze leden benadrukken dat de landbouw, zowel in Nederland als in Europa voor een zeer grote uitdaging staat om over te stappen op duurzame, regionale en meer plantaardige landbouw, om binnen de milieugrenzen te blijven. Het komende GLB moet volledig aan die omschakeling bijdragen: o.a. meer productie van plantaardige eiwitten (voor menselijke consumptie), gemengde teelten, ruimere gewasrotatie en het drastisch afbouwen van gifgebruik. Boeren die geen stappen zetten richting verduurzaming dienen niet langer subsidie uit het GLB te ontvangen. Ook de minister heeft een visie voor een transitie in de landbouw: hoe denkt zij deze te bewerkstelligen als directe inkomenssteun het huidige intensieve landbouwsysteem blijft subsidiëren? Graag een reactie van de minister.

Farm to Fork-strategy:

De leden van de Partij voor de Dierenfractie moedigen de minister aan om de Farm to Fork-strategie aan te grijpen om daadwerkelijk handen en voeten te geven aan haar beleid voor de transitie waar de landbouw voor staat. Deze leden roepen de minister dan ook op om binnen de L&V-raad te pleiten voor het vastleggen van bindende doelstellingen, met een resultaatverplichting voor 2030. Beaamt de minister dat er een significant verschil zit tussen streefdoelen (een inspanningsverplichting) en een resultaatsverplichting (het CDA heeft dat verschil zelfs “huge” genoemd[1])? Gaat de minister zich inzetten voor een resultaatsverplichting van de kwantitatieve doelstellingen? Zo nee, waarom niet?

De leden van de fractie van de Partij voor de Dieren hebben vernomen dat de minister in de L&V-raad pleit voor EU-brede doelstellingen, die niet uniform in elk land moeten worden toegepast. Deze leden vragen de minister wat haar doel is met dit pleidooi. Verwacht de minister dat bepaalde doelstellingen minder ambitieus zullen uitpakken voor Nederland wanneer deze EU-breed worden toegepast en zo ja, welke? Realiseert de minister zich dat wanneer gestuurd wordt op een Europees gemiddelde van de kwantitatieve doelstellingen, landen alleen onder-gemiddeld kunnen scoren als andere landen boven het gemiddelde zitten? Op welke doelstellingen voorziet de minister dat er landen zijn die bovengemiddeld zullen scoren en welke landen zullen dit zijn? Voorziet de minister dat Nederland op bepaalde doelstellingen bovengemiddeld zal scoren en zo ja, op welke? Deelt de minister het inzicht dat de solidariteit en het rechtvaardigheidsgevoel van lidstaten verhoogd wordt wanneer de doelstellingen voor alle landen (procentueel) gelijk worden gesteld? Waarom pleit de minister daar niet voor?

In een uitgelekte versie van de concept Raadsconclusies over de Farm to Fork-strategie hebben de leden van de fractie van de Partij voor de Dieren gelezen dat de L&V-raad wenst dat de Europese Commissie impact assessments uitvoert alvorens met wetgeving te komen, waarbij rekening gehouden moet worden met reeds behaalde successen, lopende Europese initiatieven en de aanvankelijke niveaus van bedrijfsintensiteit van lidstaten. Is de minister pleitbezorger van deze wens? Zo ja, kan zij uitleggen wat zij bedoelt met ‘reeds behaalde successen’, en op welke manier deze al dan niet invloed zouden (moeten) hebben op de doelstellingen? Naar welke lopende Europese initiatieven wordt hier verwezen? En wat bedoelt de minister (indien dit haar inzet is) met het rekening houden met aanvankelijke niveaus van bedrijfsintensiteit van lidstaten? Op welke manier zou dit van invloed (moeten) zijn op de doelstellingen?

Makreelhaai:

De leden van de Partij voor de Dieren-fractie roepen de minister op om te blijven pleiten voor een moratorium op de vangst van de kortvinmakreelhaai. Wetenschappers stellen dat de snelste haai ter wereld op uitsterven staat, onder andere doordat landen als Italië, Spanje en Portugal gericht op haar vissen, maar ook doordat de haai bijvangst is bij de tonijnvisserij. Omdat de haai maar eens in de drie jaar nageslacht krijgt, en hierdoor heel langzaam toeneemt, is de vangst van één haai er al één te veel.

Binnenkort bepaalt Europa haar positie in voorbereiding op de bijeenkomst van de International Commission for the Conservation of Atlantic Tunas (ICCAT). Alhoewel Europa’s positie nu nog is dat mortaliteit van de makreelvis moet worden voorkomen door o.a. een verbod op het vissen van de haai, zijn er landen als Spanje (maar ook Curaçao) die zich hiertegen verzetten. Deze landen menen dat mortaliteit van de makreelhaai niet kan worden uitgesloten, omdat deze ook dood kan gaan als bijvangst. Echter er wordt tijdens de tonijnvangst ook niet getracht om bijvangst van de makreelhaai te vermijden. Zo wordt niet ingezet op ander vistuig of voer.

Klopt het dat de Curaçao op tonijn vist en dat daarmee gesteld kan worden dat het Koninkrijk der Nederlanden ook aan tonijnvisserij doet? Kan de minister uitleggen waarom Curaçao een andere opstelling heeft in het ICCAT dan Nederland en welke afspraken er tussen Curaçao en Nederland bestaan over gezamenlijk visserij en natuurbeheer? Kan de minister toezeggen dat ze in Europa ervoor blijft pleiten dat de visserij op de makreelhaai stopt en dat er concrete acties worden ondernomen om de bijvangst van de makreelhaai te reduceren door het stoppen van het vissen met schadelijke vistuigen?

Walvissen en dolfijnen:

Walvissen en dolfijnen staan wereldwijd op uitsterven, schreven meer dan 350 wetenschappers uit 40 landen vorige week in een brandbrief.[2] Voor meer dan de helft van negentig grote soorten walvissen, dolfijnen en bruinvissen is er reden tot zorg. De oorzaken van de achteruitgang zijn: verstrikt raken in vissersnetten, aanvaringen met boten, (plastic)vervuiling en klimaatverandering. De wetenschappers roepen op tot actie. De leden van de Partij voor de Dieren-fractie willen weten of de minister bekend is met de brandbrief.

Erkent de minister dat elk jaar duizenden dolfijnen dood op stranden aanspoelen als gevolg van vissersnetten? Beaamt de minister dat het verstrikt raken in vissersnetten de grootste oorzaak van sterfte is onder walvissen en dolfijnen in Europa? Zo nee, waarom niet? Zo ja, is de minister het ermee eens dat concrete actie moet worden genomen om sterfte van walvissen en dolfijnen door vissersnetten aan te pakken?

Kan de minister uitleggen waarom walvis en dolfijnsterfte als gevolg van vissersnetten nog veel voorkomt, gezien Europese landen verplicht zijn om te zorgen voor strikte bescherming van walvisachtigen en het minimaliseren van bijvangst volgens de EU Habitatrichtlijn?[3] Kan de minister uitleggen waarom een goede milieutoestand op zee, waaronder het voorkomen van de achteruitgang van de biodiversiteit als gevolg van menselijke activiteiten, nog niet bereikt is, ondanks de afspraak dat de goede milieutoestand op zee in 2020 bereikt zou zijn?[4]

Klopt het dat de monitoring van incidentele bijvangsten van zeezoogdieren nog onvoldoende plaatsvindt? Kan de minister uitleggen waarom monitoring nog onvoldoende plaatsvindt, gezien de afspraak om in 2020 een goede milieutoestand op zee te bereiken en gezien de verplichtingen volgens de EU Habitatrichtlijn? Kan de minister aangeven wat de concrete acties met bijbehorende tijdlijn zijn van het voornemen van Nederland om een internationaal project over monitoring en mitigatie van bijvangst, in samenwerking met zoveel mogelijk buurlanden, te initiëren?[5]

Kent de minister het reddingsplan “Blue Manifesto”[6], dat opgesteld is door meer dan 100 milieuorganisaties, om het tij te keren op zee? Is de minister het eens met de concrete acties die worden genoemd in het reddingsplan, zoals een snelle overgang naar visserijmethoden die leiden tot minder bijvangst? Is de minister het ermee eens dat de concrete acties uit het Blue Manifesto opgenomen worden als onderdeel van de EU Biodiversiteitsstrategie en mondiale biodiversiteitsverdrag, welke in 2021 wordt vastgesteld. Zo nee, waarom niet? Zo ja, wat gaat de minister ondernemen om deze acties te promoten en te implementeren?

Aanlandplicht:

De leden van de Partij voor de Dieren-fractie hebben nog enkele vragen over de aanlandplicht. De aanlandplicht is bedoeld om verspilling tegen te gaan, door vissers diersoorten, die als bijvangst gevangen worden, aan land te laten brengen. Zonder deze aanlandplicht zouden de bijvangst-soorten over boord gegooid worden. De gedachte achter de aanlandplicht is dat het vissers dwingt om selectiever te gaan vissen, door hun netten en visserij zo aan te passen dat er minder ongewenste bijvangst is.

Er zijn vissers die zeggen dat de aanlandplicht voor extra sterfte zorgt, omdat teruggegooide vis een hogere overlevingskans heeft. Onderzoek toont aan dat de overleving van vis erg laag is en afhangt van allerlei niet te controleren variabelen, zoals seizoen, weer en diepte van het vangstgebied. Het merendeel van de onderzochte soorten, tong, schol en schar, sterft.

De leden van de Partij voor de Dieren-fractie merken op dat er uitzonderingen gelden op de aanlandplicht voor bijvoorbeeld ondermaatse schol (t/m 2023), tarbot (t/m 2022), wijting (t/m 2021) en garnalen (t/m 2023). De leden van de Partij voor de Dieren-fractie merken op dat voor de vangst van garnalen sleepnetten of boomkorren worden gebruikt, waarbij grote hoeveelheid bijvangst aanwezig is, ook van soorten die bedreigd zijn. De leden zijn daarom verbaasd dat de aanlandplicht niet geldt voor garnalen.

Kan de minister aangeven of er nog meer uitzonderingen zijn voor de Nederlandse visserij? Zo ja, voor welke andere soorten geldt een ontheffing op de aanlandplicht? Kan de minister aangeven voor welke soorten, die worden gevangen als bijvangst, de aanlandplicht niet geldt? Klopt het dat er geen aanlandplicht is voor bodemdieren, zeldzame soorten en soorten die niet beheerd worden of bevist mogen worden, zoals haaien- en roggensoorten? Wat zijn de overlevingskansen van bodemdieren en (zeldzame) soorten als ze overboord worden gegooid? Kan de minister aangeven hoeveel procent bijvangst een garnalenvisser heeft en welke soorten worden gevangen? Hoeveel procent van de Nederlandse vissers en welke vissers zijn specifieker gaan vissen als gevolg van de aanlandplicht?

Bijenrichtsnoer:

De leden van de Partij voor de Dierenfractie merken op dat een discussie over het bijenrichtsnoer geagendeerd staat voor het SCoPAFF-overleg van 22 en 23 oktober. Kan de minister aangeven of in dat overleg gesproken zal worden over het beschermingsdoel voor (wilde) bijen en hommels in de herziening van het richtsnoer? Zal er een technische bijeenkomst voorafgaan aan deze SCoPAFF en zo ja, wanneer vindt die plaats? Kan de minister deze leden verzekeren dat zij de spoedvragen over de wetenschappelijke onderbouwing en de Nederlandse inzet[7] ruim op tijd met de Kamer deelt, zodat deze hier een oordeel over kan vormen?

[1] Tijdens het debat over de noodzaak om natuurherstel te combineren met het weer op gang brengen van de economie, 18-06-2020.

[2] https://www.bbc.com/news/science-environment-54485407

[3] https://meta.eeb.org/2019/07/11/thousands-of-whales-and-dolphins-killed-by-failure-to-follow-eu-rules/

[4] https://ec.europa.eu/environment/marine/good-environmental-status/index_en.htm

[5] Mariene Strategie (deel 2), Actualisatie van het KRM-monitoringprogramma 2020-2026

juni 2020

[6] https://seas-at-risk.org/images/pdf/publications/SAR_BLUE_MANIFESTO_DEPLIANT_A4_plie_BaT.pdf

[7] Schriftelijke vragen, 2020D38046