Inbreng SO Appre­ciatie resul­taten gedragsscan beleids­pro­gramma Klimaat

Inbreng Partij voor de Dieren schriftelijk overleg Appreciatie resultaten gedragsscan beleidsprogramma Klimaat

Inleiding

De leden van de Partij voor de Dieren-fractie hebben met gemengde gevoelens kennis genomen van de gedragsscan beleidsprogramma Klimaat. De leden onderschrijven de noodzaak om gedragswetenschappelijke kennis te betrekken bij het klimaatbeleid. Zij zijn ook van mening dat gedragsverandering van burgers, naast het aanpakken van grote vervuilers, noodzakelijk is om de systeemverandering te bereiken die nodig is voor een klimaatneutraal Nederland. Daarom zijn de leden verheugd dat de minister een gedragsscan heeft laten uitvoeren en van plan is kennis over gedrag integraal te betrekken in het klimaatbeleid. Helaas is de minister hierin niet ambitieus genoeg. Als de klimaatcrisis echt zou worden behandeld als crisis, dan zou het volledige klimaatbeleid onder de loep genomen worden door gedragswetenschappers, en dan zou een belangrijk thema zoals duurzaam voedsel niet buiten de boot vallen in de gedragsscan. Dan zou een verbod op fossiele reclame serieus worden opgepakt. De leden hebben hierover de volgende vragen.

De minister schrijft in de brief van 24 juni dat de thema’s voor de gedragsscan (mkb, mobiliteit en gebouwde omgeving) zijn aangedragen door de betrokken departementen. Waarom is er niet voor gekozen op het beleid van alle sectoren in het beleidsprogramma Klimaat een gedragswetenschappelijke toets te laten doen? Op basis van welke overwegingen is specifiek gekozen voor deze thema’s? Is bijvoorbeeld overwogen op welke thema’s in Nederland het meeste te behalen valt met gedragsverandering in termen van reductie van broeikasgasuitstoot en zo ja, zijn dat de gekozen thema’s? Zo nee, waarom is hier niet voor gekozen? Op welke manier is de beschrijving in hoofdstuk 5 van het IPCC-rapport van werkgroep III over mitigatie van april 2022 over waar de meeste reductie van broeikasgasemissies kan worden behaald bij de keuze voor deze thema’s betrokken? Het valt deze leden op dat de minister in het Ontwerp beleidsprogramma Klimaat benoemt dat een duurzaam en gezond dieet en minder voedselverspilling bijdragen aan een broeikasgasarme levensstijl. Het verbaast deze leden daarom dat de minister geen gedragswetenschappelijke toets heeft laten uitvoeren op dit onderwerp. Waarom is dit onderwerp niet betrokken bij de gedragsscan? Is de minister bereid hier alsnog een gedragsscan op te laten uitvoeren? Zo ja, per wanneer? Zo nee, waarom niet? Is de minister daarnaast bereid maatregelen om mensen te stimuleren vaker plantaardig en minder vlees te eten op te laten nemen in de groslijst van IBO-maatregelen? Zo nee, waarom niet?

Perceptie gedragswetenschappers invloed fossiele reclame

De leden van de Partij voor de Dieren-fractie kunnen zich niet aan de indruk onttrekken dat de minister de toezegging aan de Kamer om een verbod op fossiele reclame voor te leggen aan gedragswetenschappers niet erg uitgebreid en zorgvuldig heeft opgepakt. In het addendum bij het syntheseverslag staat dat de gedragswetenschappers de vraag van de minister naar een ‘verbod op fossiele reclame’ als zodanig te vaag vinden. Is de vraag daarop nader gespecificeerd en bijvoorbeeld in een volgende sessie met de gedragswetenschappers besproken? Zo nee, waarom niet? Is de minister bereid dit alsnog te doen? Zo nee, waarom niet? Heeft de minister ook gedragswetenschappers met specifieke kennis op het gebied van reclame uitgenodigd bij de sessie over fossiele reclame aanwezig te zijn? Zo nee, waarom niet? Is de minister bereid dit alsnog te doen? Zo nee, waarom niet?

De leden van de Partij voor de Dieren-fractie constateren dat de minister kiest voor de heilloze weg van zelfregulering. Zij constateren dat de klimaatcrisis daarmee nog steeds niet wordt erkend als crisis. Zelfregulering heeft in het verleden meermaals uitgewezen niet tot een echte kentering te leiden in consumptiegedrag, denk bijvoorbeeld aan online gokken en kindermarketing. Waarom denkt de minister dat sectoren die winst maken met de verkoop van fossiele producten of het aanjagen van het gebruik ervan, zelf met effectieve maatregelen zullen komen om hun afzet flink te beperken? Vindt hij dat echt realistisch? Erkent de minister dat een verbod op reclame op een bepaald product om consumenten te ontmoedigen voor dit product te kiezen, in het verleden als maatregel is ingezet en effectief is gebleken, zoals bijvoorbeeld bij tabak? Waarom is de minister in zijn appreciatie niet ingegaan op de normerende werking van een verbod op fossiele reclame, zoals geuit door de gedragswetenschappers in de laatste alinea van het addendum? Kan hij uitleggen waarom hij ondanks de visie van de gedragswetenschappers dat een verbod op fossiele reclame de huidige beeldvorming kan laten kantelen en een nieuwe norm kan stimuleren, niet tot een verbod overgaat? De gedragswetenschappers concluderen dat het op gang brengen van een gesprek over de achterliggende normen en waarden van onze samenleving en welke rol fossiele reclame daarbij speelt belangrijk is. Gaat de minister dit gesprek op gang brengen en zo ja, in welke vorm? Zo nee, waarom niet?

De leden van de Partij voor de Dieren-fractie vragen op welke wetenschappelijke inzichten de minister de uitspraak baseert dat hij een verbod op fossiele reclames niet nodig acht om de klimaatdoelen te halen? Kan de minister een uitgebreide reactie geven op de stapel wetenschappelijke rapporten van gerenommeerde instituten als het IPCC en UNEP[1], waaruit blijkt dat een verbod op, of het op zijn minst sterk inperken van fossiele reclame, in het algemeen als een effectieve mitigatiemaatregel wordt gezien? Kan de minister aangeven of er (wetenschappelijke) literatuurstudie(s) zijn naar de effectiviteit van maatregelen om fossiele reclame in te perken, bijvoorbeeld van TNO, en wat de conclusies daarvan zijn? Kan hij die studie(s) met de Kamer delen? Zo nee, waarom niet? Indien er geen literatuurstudie(s) zijn, is hij bereid op korte termijn zo’n literatuurstudie te laten verrichten? Zo nee, waarom niet?

[1] Zie het literatuuroverzicht in dit document: https://verbiedfossielereclame.nl/wp-content/uploads/2022/12/Literatuuroverzicht-fossiele-reclame.pdf