Inbreng SO Landbouw- & Visse­rijraad 24-25 juli

Voorstel over nieuwe genomische technieken (NGT’s)

De leden van de fractie van de Partij voor de Dieren hebben met afkeuring kennisgenomen van het voorstel van de Europese Commissie betreffende NGT’s en hebben enkele vragen over de Nederlandse inzet voor en appreciatie van het voorstel.

De leden constateren dat de regels voor genetisch gemanipuleerde gewassen in het voorstel van de Europese Commissie sterk worden gedereguleerd. Het voorzorgsbeginsel wordt opgeofferd voor technologische lapmiddelen met onvoldoende bewezen voordelen, maar wel met risico’s en ongewenste neveneffecten. De leden wijzen erop dat de Europese Commissie dit voorstel onderbouwt met dezelfde beloften die eerder werden gedaan toen de eerste genetisch gemanipuleerde gewassen op de markt kwamen, zoals verduurzaming, weerbaarheid tegen droogte en insecten en betere nutritionele waarde. In de praktijk zagen de leden dat genetisch gemanipuleerde gewassen hebben geleid tot monoculturen, grootschalige ontbossing van de Amazone en enorm toegenomen gifgebruik. Ook nu worden weer patenten aangevraagd voor gewassen die resistent zijn tegen landbouwgif, met toegenomen gifgebruik als gevolg. De belofte dat het zal leiden tot afname van gifgebruik wordt door experts zeer in twijfel getrokken.

De leden lezen dat de Europese Commissie voorstelt om nieuwe genetische technieken, zoals CRISPR-Cas, toe te staan. Gemanipuleerde gewassen die ook tot stand hadden kunnen komen op een natuurlijke manier of via klassieke veredeling, en waarin minder dan twintig genetische wijzigingen zijn aangebracht, worden helemaal uitgezonderd van alle vereisten en veiligheidsvoorschriften. De leden vragen de minister of het klopt dat er met het voorstel van de Europese Commissie geen risicoanalyses meer hoeven te worden gedaan voor deze ‘categorie 1 gewassen’, maar dat er voor deze gewassen alleen een notificatieprocedure komt? De leden zetten vraagtekens bij het aantal genetische wijzigingen dat mag worden aangebracht om onder deze categorie te vallen. Waarop is het aantal van twintig gewijzigde baseparen gebaseerd? In welke mate zegt dit aantal iets over de veiligheid of duurzaamheid van een gewas? En indien dit op wetenschappelijk onderbouwde criteria is gebaseerd, zou er dan niet ook gekozen moeten worden voor een limiet aan het aantal verwijderingen (‘deletions’) dat mag worden aangebracht?

Eerder gaf de minister aan dat Nederland van mening is dat toepassingen van NGT’s die verduurzaming tegenwerken niet toegestaan moeten worden en dat landbouwgifresistente gewassen geen plaats moeten hebben in deze wetgeving. Kan de minister bevestigen dat in het gelekte conceptvoorstel van de Europese Commissie herbicideresistente gewassen standaard onder categorie 2 zouden vallen, maar dat dit in het definitieve voorstel eruit is geschrapt? Zo ja, hoe oordeelt de minister hierover? Deelt hij de visie van de leden dat hiermee landbouwgifresistente gewassen worden gedereguleerd, wat in strijd is met de inzet van Nederland?

De leden wijzen op de volgende uitspraak van de ambtsvoorganger van deze minister: ‘het uitgangspunt blijft altijd dat gewassen veilig dienen te zijn voor mens, dier en milieu en dat de keuzevrijheid voor consumenten en professionele gebruikers gewaarborgd moet blijven, ook bij het gebruik van nieuwe technieken’ en op de Nederlandse inbreng voor de publieke consultatie uit september 2022 waarbij het belang van keuzevrijheid opnieuw wordt benadrukt. In het voorstel van de Europese Commissie lezen de leden dat traceerbaarheid en etikettering verplicht blijft voor genetisch gemanipuleerde planten die onder de autorisatieprocedure vallen (categorie 2), maar niet voor genetisch gemanipuleerde planten waarvoor alleen een notificatieprocedure geldt (categorie 1). Is de minister van mening dat keuzevrijheid en transparantie wordt gewaarborgd met dit voorstel van de Europese Commissie? Zo ja, hoe kunnen consumenten straks weten of ze een categorie 1 gewas consumeren of een gewas dat niet tot stand is gekomen met genetische manipulatie? Indien dit niet mogelijk is, kan de minister dan bevestigen dat het voorstel van de Europese Commissie niet voldoet aan de uitgangspunten van het Nederlandse kabinet?

De leden vragen de minister tevens hoe hij oordeelt over de waarborging van keuzevrijheid voor professionele gebruikers, met name de biologische sector. Is hij van mening dat het openbare register voor genetisch gemanipuleerde planten de biologische sector voldoende mogelijkheden biedt om gemakkelijk geen genetisch gemanipuleerde planten te telen? En deelt de minister de visie van de leden dat het huidige voorstel onvoldoende toeziet op het tegengaan verdere patentering en monopolisering van ons voedsel?

Natuurherstelverordening

De leden van de Partij voor de Dieren-fractie hebben kennisgenomen van het feit dat het Europese Parlement voor de Natuurherstelverordening heeft gestemd. Kunt u aangeven welke afzwakkingen er op basis van de aangenomen amendement zijn voorgesteld? Welke afzwakkingen stelt het amendement van Renew voor (graag deze vragen uitgesplitst beantwoorden)? Welke afzwakkingen had Nederland voorgesteld in de aanloop naar de stemming in het Parlement? Welke (andere) afzwakkingen gaat Nederland zelf nog voorstellen? Wat vindt u van het feit dat de verordening zo afgezwakt is in het licht van het feit dat zonder bindende regels de natuur nog niet eerder is beschermd of hersteld?

Glyfosaat

Klopt het dat de Europese Commissie (EC) reeds een voorstel voor de vernieuwing van de toelating van het landbouwgif glyfosaat aan de lidstaten heeft voorgelegd, waarin glyfosaat opnieuw toegelaten zou worden, zonder restricties? Kunt u bevestigen dat de EC mogelijk al in september wil stemmen over het voorstel voor goedkeuring, achter gesloten deuren tijdens een SCoPAFF-vergadering? Kunt u verklaren waarom de EC dit voorstel voor toelating doet, ondanks de vele kennishiaten over de veiligheid van glyfosaat waar de Europese voedselautoriteit EFSA in haar recente advies op heeft gewezen? Hoe verklaart u de snelheid waarmee de EC dit voorstel wil behandelen?

Waarom worden de achtergronddocumenten waarop de EFSA zich in het advies van juli heeft gebaseerd pas in oktober 2023 openbaar gemaakt? Deelt u de zorg dat dit erg laat is, waardoor onafhankelijke wetenschappers en het maatschappelijk middenveld minder tijd hebben om het advies van de EFSA goed te bestuderen? Vindt u het ook kwalijk dat de EC in september al wil stemmen, terwijl de documenten pas in oktober openbaar worden?

De leden van de fractie van de Partij voor de Dieren daarnaastenkele vragen over het advies van de EFSA. Kan de minister aangeven welke kwesties over de veiligheid van glyfosaat open blijven staan en niet zijn afgerond na de uitgevoerde risicobeoordeling? Hoe ziet de minister het onderzoek van het IARC, dat de relatie aantoont tussen glyfosaat en kankertumoren bij verschillende knaagdiersoorten, en als gevolg waarvan de WHO glyfosaat als waarschijnlijk kankerverwekkend voor mensen beschouwd? Kan de minister uitleggen waarom de EFSA het onderzoek naar de effecten van bestrijdingsmiddelen op de hersenen wil aanpassen in de toelatingsprocedure? Klopt het dat het huidige onderzoek tekortschiet om het verband tussen pesticiden en het ontstaan van de ziekte van Parkinson te kunnen leggen? Op welke manier zijn de lange termijneffecten van glyfosaat onderzocht en wat zijn daarvan de resultaten? Vindt de minister het ook zorgelijk dat glyfosaat giftig is voor het waterleven, juist omdat Nederland een zeer waterrijk land is? Erkent de minister dat glyfosaat een van de belangrijkste verontreinigingen is van grondwater dat ook voor drinkwater gebruikt?

De leden van de Partij voor de Dierenfractie wijzen de minister op het geldende voorzorgsprincipe en roepen de minister (nogmaals) op om uit voorzorg voor de gezondheid van mensen, dieren en voor de biodiversiteit tegen de nieuwe toelating van glyfosaat te stemmen.