Inbreng SO Lite­ra­tuur­ver­kenning RIVM poly-acry­lamide

De leden van de Partij voor de Dieren-fractie hebben kennisgenomen van de Literatuurverkenning van het RIVM en Deltares over poly-acrylamide en hebben hier nog een aantal vragen en opmerkingen bij.

Het RIVM en Deltares concluderen dat er nog onvoldoende bekend is over de vorming en het vrijkomen van de kankerverwekkende stof acrylamide in diepe plassen waarin granuliet is gestort. Hierdoor is niet duidelijk of er risico’s zijn voor planten en dieren die in deze plassen leven, of voor de mensen die in contact komen met het water uit deze plassen. De leden van de Partij voor de Dieren-fractie vragen zich af of de staatssecretaris deze conclusie onderschrijft. Zo nee, waarom niet? Zo ja, erkent de staatssecretaris dan ook dat zij niet kan weten of de stort van granuliet wel of niet veilig is, aangezien de risico’s voor mens, dieren en planten niet duidelijk zijn? Zo nee, waarom niet? Waarom constateerde de staatssecretaris tijdens het debat Leefomgeving op 17 mei jl. dat ‘het zeer onwaarschijnlijk is dat het toepassen van granuliet nadelige gevolgen heeft voor mens en milieu’? Klopt het dat zij dit constateert op basis van het onderzoek van Arcadis waarbij door verschillende deskundigen vraagtekens zijn gezet?[1] Hoe kan de staatssecretaris bij deze constatering blijven, nu uit het onderzoek van het RIVM en Deltares (waarin ook het onderzoek door Arcadis is meegenomen) juist blijkt dat er onvoldoende duidelijk is over de risico’s die de stort van granuliet oplevert voor mens en milieu? Hoe kan de staatssecretaris stellen dat, omdat tot nu nog geen acrylamide in diepe plassen is aangetroffen het risico op het ontstaan van acrylamide klein is? Kan de staatssecretaris dan uitsluiten dat acrylamide in de toekomst zal ontstaan in diepe plassen waarin granuliet is gestort? Zo ja, hoe rijmt zij dit dan met het onderzoek van het RIVM en Deltares waarin staat dat het onbekend is in welke mate de afbraak van poly-acrylamide en de mogelijke vorming van acrylamide plaatsvindt in condities die heersen in diepe plassen?

De staatssecretaris stelde tijdens het debat Leefomgeving ook dat het onderzoek van het RIVM en Deltares geen nieuwe inzichten geeft om anders naar de risico’s voor mens en natuur te kijken. Terwijl uit het onderzoek van het RIVM en Deltares blijkt dat we op dit moment gewoon niet weten wat de risico’s zijn; dat is het nieuwe inzicht dat dit onderzoek ons geeft. Erkent de staatssecretaris dit nieuwe inzicht? Waarom legt de staatssecretaris, die verantwoordelijk is voor een veilige en schone leefomgeving, de nadruk op dat niet kan worden bewezen dat de stort van granuliet ónveilig is? Op basis van het voorzorgsprincipe zou de nadruk juist moeten worden gelegd op het feit dat niet met zekerheid kan worden gezegd dat de stort van granuliet wél veilig is voor mensen, dieren en planten. Als de staatssecretaris daadwerkelijk het voorzorgprincipe toepast, dan zou zij op basis van dit onderzoek toch moeten concluderen dat in ieder geval totdat wél met zekerheid kan worden gezegd dat de stort van granuliet in diepe plassen veilig is, de stort van granuliet moet worden opgeschort? Dit nog los van dat we de ecosystemen in plassen überhaupt zo min mogelijk moeten verstoren en de stort van granuliet daarom al onwenselijk is. Waarom wil de staatssecretaris wachten tot het moment dat wordt aangetoond dat acrylamide wel voorkomt in diepe plassen, als het dus al te laat is? Hoe reflecteert de staatssecretaris in dit dossier op de aanbeveling van de OVV in het recente rapport ‘Industrie en Omwonenden’ om het voorzorgsprincipe zwaarder te laten wegen?[2] Is zij van mening dat ze hieraan opvolging geeft door de stort van granuliet geen strobreed in de weg te leggen? De staatssecretaris geeft namelijk wel aan het belangrijk te vinden dat de toepassing van stoffen, zoals poly-acrylamiden, die niet van nature voorkomen zoveel mogelijk wordt beperkt in diepe plassen, maar overweegt niet om de stort van granuliet te beperken.

In de brief van de staatssecretaris over de literatuurverkenning van het RIVM en Deltares suggereert zij dat poly-acrylamide bij de productie van granuliet uitsluitend wordt toegepast om te ontwateren. Is de staatssecretaris ervan op de hoogte poly-acrylamide niet alleen aan granuliet wordt toegevoegd om het te ontwateren, maar ook om de deeltjes waaruit granuliet bestaan aan elkaar te binden? Zo ja, waarom beperkt de staatssecretaris zich in haar brief enkel tot ontwatering? Is de staatssecretaris het ermee eens dat het toevoegen van poly-acrylamide aan granuliet resulteert in een andere structuur van het granuliet, net zoals bij baggerspecie?[3] En is de staatssecretaris ervan op de hoogte dat er niets groeit op granuliet? Zo ja, is de staatssecretaris het er dan ook mee eens dat granuliet een bouwstof is en geen grond?

Daarnaast geeft de staatssecretaris ook aan dat, als vervolg op eerder onderzoek met betrekking tot zuiveringsslib, een verkenning worden gedaan naar groenere (biobased) alternatieven voor poly-acrylamiden voor het ontwateren van verschillende soorten grond en bagger. En dat, als deze beschikbaar zijn, zal worden bekeken hoe het gebruik hiervan kan worden gestimuleerd. Klopt het dat zuiveringsslib met daarin poly-acrylamide in Nederland wordt beschouwd als afval en daarom niet wordt hergebruikt? Zo ja, is de staatssecretaris het er dan mee eens dat er een wezenlijk verschil is tussen zuiveringsslib dat poly-acrylamide bevat en granuliet, gezien granuliet (dat poly-acrylamide bevat) wordt ‘hergebruikt’ door het te storten in diepe plassen? Is de staatssecretaris het er dan ook mee eens dat alternatieven voor poly-acrylamide voor zuiveringsslib niet per definitie bruikbaar zijn voor granuliet?

In het onderzoek van het RIVM en Deltares wordt onder andere aanbevolen om voorzorgsmaatregelen te nemen door de kwaliteit van het oppervlaktewater te meten. De leden van de Partij voor de Dieren-fractie hebben in hun schriftelijke vragen over het voorliggende onderzoek[4] gevraagd of de staatssecretaris de kwaliteit van het ecosysteem in Over de Maas nauwlettend gaat meten. De staatssecretaris heeft aangegeven te gaan monitoren of acrylamide in diepe plassen te vinden is, maar dit is geen antwoord op de gestelde vraag, gezien ecologische monitoring geen onderdeel is van de monitoring die de staatssecretaris voorstelt. Gaat de staatssecretaris ervoor zorgen dat in de monitoring van diepe plassen, zowel in Over de Maas als in andere plassen waar granuliet is gestort, ook gekeken wordt naar de kwaliteit van het ecosysteem; naar de uitwerking die de stort van granuliet heeft op de dieren en planten die in de plas leven?

De staatssecretaris heeft in antwoord op de eerdere schriftelijke vragen van de leden van de Partij voor de Dieren-fractie ook aangegeven dat de dikte van de leeflaag die in Over de Maas is aangebracht over het gestorte granuliet varieert van een halve meter tot 3 meter dik. Echter, deze leeflaag zou minimaal 3 meter dik moeten zijn.[5] Dat het van belang is dat de leeflaag 3 meter dik is in plaats van een halve meter, stelt ook de Raad van State.[6] Waarom is in Over de Maas niet overal een leeflaag van 3 meter dik aangebracht, zoals de bedoeling was?

Tot slot vragen de leden van de Partij voor de Dieren-fractie zich af waarom de staatssecretaris nog steeds geen inhoudelijke reactie heeft gegeven op de notitie ‘Granuliet na Stab en Arcadis’, zoals de vaste commissie voor Infrastructuur en Waterstaat heeft verzocht?[7] Kan de staatssecretaris alsnog een reactie aan de Kamer sturen?

[1] https://www.bnnvara.nl/zembla/artikelen/ministerie-granuliet-in-over-de-maas-veilig

[2] https://www.onderzoeksraad.nl/nl/page/18693/risico%E2%80%99s-omwonenden-door-uitstoot-industrie

[3] https://www.rivm.nl/bibliotheek/rapporten/2023-0126.pdf p. 30

[4] Kamerstuknummer 2023Z07951

[5] https://www.overdemaas.com/nieuws/toelichting-op-de-toepassing-van-granuliet

[6] https://www.raadvanstate.nl/uitspraken/@127143/202004635-1-r1/

^[7] Kamerstuknummer 30015-100