Inbreng SO lucht­vaart­ver­dragen

De leden van de Partij voor de Dieren hebben met verbazing kennisgenomen van de Kamerbrief over luchtvaartverdragen. Zij vinden de kabinetslijn die daarin beschreven is onbegrijpelijk en hebben daarover een groot aantal vragen.
Luchtvaartverdragen sluiten om de vliegveiligheid te garanderen of andere praktische zaken te regelen vinden de leden verstandig. Het klakkeloos faciliteren van de verdere groei van deze vervuilende sector (en daarmee bijdragen aan de verdere vernietiging van een leefbare planeet) vinden de leden echter onverantwoordelijk en ontwrichtend.

Allereerst vragen de leden van de fractie van de Partij voor de Dieren waarom in deze brief nauwelijks gesproken wordt over een van de meest belangrijke luchtvaartverdragen (het verdrag van Chicago) waarin als doel staat beschreven dat al het internationale luchtvaartbeleid moet bijdragen aan de groei van de sector.
De minister moet toch ook weten dat – zo lang er geen reële mogelijkheid is om de luchtvaart volledig te verduurzamen – een verdere groei van de sector bijdraagt aan het verder laten escaleren van de klimaatcrisis. Waarom blijft hij binnen ICAO-verband zo dwangmatig bijdragen aan de onverantwoordelijke en ontwrichtende groei van de sector?

De leden vragen de minister te bevestigen dat ICAO beleid dat zou sturen op een krimp van de sector strijdig zou zijn met de verdragsdoelen. Welke gevolgen heeft dat volgens de minister?
Welke implicaties heeft dit voor de bilaterale en multilaterale verdragen waar de minister vooral over schrijft? Mogen verdragen tussen twee of meerdere ICAO landen beleid bevatten dat actief de verdere groei van de sector stopt? Mogen verdragen tussen twee of meerdere ICAO landen beleid bevatten dat actief de noodzakelijke krimp van de sector bevordert? Zo nee, waarom niet?

Dan hebben de leden van de Partij voor de Dieren vragen over de bewoording die de minister kiest over verduurzaming. De inzet van Nederland is om te streven naar verduurzaming van de luchtvaart. Deelt de minister dat streven een uiterst zwakke term is? Deelt de minister dat het wel of niet behalen van dit streefdoel niet zonder consequenties is. Verduurzamen we de sector wel dan vergroten we de kans een aangenaam stabiel leefklimaat te behouden. Verduurzamen we de sector niet dan verkleinen we de toch al beperkte kans op het behoud van een prettig leefbare aarde.
Vind de minister in dat licht dat het 'streven naar verduurzaming' een voldoende stevig doel is, immers een vergelijkbaar ‘streven’ in de huidige Klimaatwet om de CO2 uitstoot te beperken faalt volledig? Waarom stelt hij niet; we sluiten luchtvaartverdragen alleen als ze passen binnen de maximale 1,5 graden opwarming en liggen we daarvoor niet op koers dan gaan we niet de uitstoot van de sector vergroten. En ziet de minister ook in dat verdragen aan de ene kant zekerheid geven voor partijen die onverantwoordelijke en ontwrichtende groei willen, terwijl de noodzakelijke krimp van de luchtvaart en verduurzaming slechts een streven zijn. Graag een heldere visie hier op. De tijd dat we ons hier ambigue over konden uitlaten ligt ver achter ons.

Realiseert de minister zich dat met het faciliteren van groei ambities van de luchtvaart in allerlei verdragen, hij actief bijdraagt aan de verdere verdieping van de klimaat- en biodiversiteitscrisis? Dat hij op die manier niet kan uitsluiten dat hij voorsorteert op ecocide?

De minister schrijft ook in zijn brief dat een verdrag (logischerwijs) pas kan worden gesloten wanneer partijen overeenstemming hebben bereikt. Kan de minister aangeven wat – op het gebied van de uitstoot en verduurzaming – voor hem rode lijnen zijn waar hij niet overheen kan gaan? En kan de minister ook aangeven als er geen rode lijnen zijn op dit gebied wat hem betreft?

En zijn dit dan duurzaamheidsdoelen in beperkende zin (we kunnen niet meer uitstoot faciliteren dan X of Y) of zijn dit duurzaamheidsdoelen in aanmoedigende zin (we zetten maximaal in op verduurzamingmaatregel X of Y)? Deelt de minister de mening dat beperkende doelen in lijn met de 1,5 graden doelstelling van Parijs onvermijdbaar zijn? Hoe gaat hij anders aan zijn collega van Klimaat en Energie uitleggen dat hij actief de verdere groei van de broeikasgasemissie faciliteert? Wordt de inzet voor dit soort verdragen afgestemd met de bewindsvoerder Klimaat? Zo nee, waarom niet?

Dan vragen de leden naar de sectie in de brief waarin staat beschreven dat Nederland geen verdragen mag sluiten die restrictiever zijn dan de huidige verdragen. Welke beginselen van de Europese Unie bedoelt de minister wanneer hij hiernaar verwijst. Graag een uitvoerige duiding.
De leden van de fractie van de Partij voor de Dieren willen graag weten op welke manier internationale verdragen de noodzakelijke krimp van de sector in de weg zouden kunnen staan.

Op basis waarvan komt de minister tot de conclusie dat er geen nieuwe verdragen mogen komen die 'de bestaande luchtvaartmarkt tussen de verdragsluitende staten zouden beperken'?
Betekent dit dat maatregelen, ter bescherming van de leefomgeving, die de luchtvaart zouden doen krimpen niet genomen mogen worden van de Europese Unie? Vind de minister niet ook dat wanneer het beperken van de luchtvaart zo moeilijk is er extra voorzichtig moet worden omgesprongen met het uitbreiden van die rechten? Kan de minister aangeven hoe deze rechtsbescherming voor luchtvaartmaatschappijen zich verhoudt tot de rechtsbescherming die burgers moet worden geboden? Zeker gezien de gerechtelijke uitspraken waarin de staat is opgedragen zijn plicht te vervullen en de uitstoot versneld te beperken. Deelt de minister dat – door de rechten van luchtvaartmaatschappijen zo nadrukkelijk te beschermen – deze luchtvaartverdragen de rechten van bijvoorbeeld burgers in gevaar brengen? Hoe verhoudt het Europees Verdrag tot bescherming van de rechten van de mens zich tot de onverantwoordelijke en ontwrichtende groei van de luchtvaart?

De minister schrijft dat doorgaans aan het sluiten van verdragen de wens van de luchtvaartsector ten grondslag ligt. Kan de minister aangeven waarom hij bedrijfsbelangen zo zijn beleid laat dicteren? Welke maatschappelijke belangen moeten volgens de minister behartigd worden met luchtvaartverdragen? Welke afweging wordt gemaakt alvorens over te gaan tot onderhandelingen wanneer de sector die wens tot uiting brengt? Realiseert de minister zich dat hij in gebreke blijft wanneer hij niet een afweging maakt op basis van de principes van brede welvaart alvorens over te gaan tot onderhandelingen? Dit principe is immers omarmt door de Tweede Kamer en het Kabinet. Is hij daar alsnog toe bereid? En wat was de uitkomst van de afweging krachtens artikel 3.1 van de comptabiliteitswet?

De minister schrijft ook dat bij het voeren van de onderhandelingen er gestreefd wordt om 'zo veel mogelijk aan te sluiten bij de marktvraag'. Ziet de minister in hoe fout dit is?
Beseft hij, dat bij de onderhandelingen, hij als woordvoerder van de Nederlandse regering zich zou moeten inzetten voor de publieke belangen van de Nederlandse bevolking en niet die van vervuilende multinationals? Waarom zet hij zich toch zo expliciet in voor de bedrijfsbelangen van een paar supervervuilende grootbedrijven? Op welke formele en informele manier zijn bedrijven betrokken bij de onderhandelingen van dit soort verdragen?

Tot slot vragen de leden van de fractie van de Partij voor de Dieren de minister naar de besluitvorming binnen de EU. In de brief wordt gesteld dat Nederland bij verzoeken om nieuwe onderhandelingsmandaten kijkt naar de toegevoegde waarde voor de netwerkkwaliteit. De leden vragen de minister in het vervolg te toetsen op een ander aspect namelijk of het verdrag zal bijdragen aan een afname van de broeikasgasemissies.
Is de minister bereid om de bestaande luchtvaartverdragen aan te passen om zo te zorgen dat in alle verdragen échte duurzaamheidsafspraken kunnen worden gemaakt?
Is de minister bereid geen nieuwe verdragen te sluiten waarmee de groei van de luchtvaart vergemakkelijkt wordt? Is de minister bereid een campagne te starten om ook zijn Europese collega's te overtuigen van de noodzaak om de bijdrage van de luchtvaart aan de klimaatcrisis drastisch te beperken en daartoe de internationale verdragen aan te passen?

Is de minister bereid een kader te ontwikkelen en met de Kamer te delen op basis waarvan gewogen wordt of (en onder welke voorwaarden) verdragen afgesloten, aangepast of opgezegd moeten worden? Is hij bereid met dat kader alle verdragen nogmaals te wegen?

Kan de minister reflecteren op de ontwikkelingen rondom het Energy Charter Treaty. Deelt hij de mening van de leden dat een verdrag soms een goed idee leek maar dat later in de tijd dan niet meer hoeft te zijn.
De paragraaf in het ICAO-verdrag die ziet op de ordentelijke groei van de sector was in 1944 een uitermate goed idee. Anno 2022 is het dat absoluut niet meer. De leden vragen de minister dat te erkennen en daar naar te handelen.