Monde­linge vragen Teunissen over het bericht "Ambte­naren Rob Jetten hielpen Vattenfall aan subsidie voor biomas­sa­cen­trale: 'Toekenning deugt niet'; in strijd met kabi­nets­be­sluit"

Vragen van het lid Teunissen aan de minister voor Klimaat en Energie, viceminister-president over het bericht "Ambtenaren Rob Jetten hielpen Vattenfall aan subsidie voor biomassacentrale: 'Toekenning deugt niet'; in strijd met kabinetsbesluit".

De voorzitter:
Ik geef graag het woord aan mevrouw Teunissen van de Partij voor de Dieren. Zij stelt een vraag aan de minister voor Klimaat en Energie, die wij van harte welkom heten. Het woord is aan mevrouw Teunissen.

Mevrouw Teunissen (PvdD):
Dank u wel, voorzitter. De inzet op biomassa leidt tot gezondheidsschade en natuurvernietiging en levert niets op voor het klimaat. Toch heeft de minister 395 miljoen euro aan subsidies toegekend aan Vattenfall voor een biomassacentrale in Diemen, ondanks dat de SER in 2020 al adviseerde om te stoppen met subsidies voor biomassa, ondanks dat de Kamer in 2021 al een motie van de Partij voor de Dieren aannam die klip-en-klaar zei "stop met nieuwe subsidies voor houtige biomassa", ondanks dat 300.000 burgers de minister een petitie aanboden waarin zij hem opriepen om met biomassa te stoppen en ondanks zijn eigen kabinetsbesluit van april 2022 waarin hij zei per direct te zullen stoppen met het afgeven van subsidies voor houtige biomassa voor laagwaardige warmte.

In het kabinetsbesluit zegt hij duidelijk dat het gaat om lagetemperatuurwarmte, die voornamelijk wordt gebruikt voor het verwarmen van gebouwen en kassen. De uitzonderingen die nog werden genoemd, zijn hoogwaardige toepassingen, zoals voor de zeevaart. En nu blijkt uit de twee Woo-verzoeken dat het ministerie actief heeft meegedacht met Vattenfall om alsnog de subsidie toe te kennen nadat het kabinet had gezegd te zullen stoppen met biomassasubsidies. Ook bleek dat het ministerie heeft gezocht naar een oplossing door het vervormen van de definitie van laagwaardige warmte.

Voorzitter. Mijn eerste vragen aan de minister zijn de volgende. Erkent hij dat het ministerie heeft meegedacht met Vattenfall om toch nog een subsidie voor biomassa mogelijk te maken? En erkent hij dat hij daarmee in strijd handelde met het rapport van de SER, met het signaal van 300.000 bezorgde burgers, met een aangenomen motie van de Kamer om per direct met biomassasubsidies te stoppen en nota bene met zijn eigen kabinetsbesluit? Mijn tweede vraag is of de minister willens en wetens op zoek gegaan is naar mogelijkheden om de subsidie ondanks zijn eigen kabinetsbesluit toch goed te keuren. Klopt het dat hij op zoek is gegaan naar een geitenpaadje om de subsidie toe te kennen? Klopt het dat hij dat heeft gevonden in het veranderen van de definitie van laagwaardige temperatuurverwarming? Kan hij hier klip-en-klaar duidelijk maken dat de biomassacentrale in Diemen bedoeld is voor het verwarmen van gebouwen en dat de centrale daarmee uitgesloten is van de subsidies voor biomassa, zoals heel helder wordt benoemd in zijn eigen kabinetsbesluit van april 2022?

De voorzitter:
Het woord is aan de minister.

Minister Jetten:
Voorzitter. Het antwoord op alle vragen van mevrouw Teunissen is nee.

Mevrouw Teunissen (PvdD):
Ik denk dat de minister mij wel iets meer toelichting verschuldigd is. Waarom is het antwoord nee?

Minister Jetten:
Dan ga ik het wat uitgebreider doen, maar ik werp echt alle aantijgingen die hier worden geuit verre van mij. De fractie van de Partij voor de Dieren heeft vorig jaar al per schriftelijke Kamervragen gevraagd naar de subsidieaanvraag van Vattenfall voor de centrale in Diemen. Ik heb toen uitgebreid geantwoord en dat doe ik nu weer.

De subsidieaanvraag in 2022 voldeed aan alle eisen van de subsidieregeling duurzame energie. Op 18 maart 2022 en op 22 april 2022 is de Kamer over de subsidieregeling duurzame energie geïnformeerd. De voorwaarden daarvoor zijn ook al in mei 2022 in de Staatscourant gepubliceerd. Dus zowel voor de Kamer als voor iedereen in dit land was duidelijk onder welke voorwaarden er in 2022 nog subsidies konden worden aangevraagd voor de toepassing van biogrondstoffen voor hoge temperaturen. Die aanvraag is netjes en transparant verlopen en helemaal onafhankelijk door de Rijksdienst voor Ondernemend Nederland beoordeeld en uiteindelijk toegekend. Er is dus geen enkele sprake van beïnvloeding door deze minister of door ambtenaren van EZK. Het verliep transparant en helder, met alle spelregels vooraf aan de Tweede Kamer gecommuniceerd en vooraf bij de RVO bekend.

Mevrouw Teunissen (PvdD):
Dan heeft de minister mij toch het een en ander uit te leggen, want in april 2022 heeft hij heel duidelijk besloten: ik ga geen subsidies voor biomassa meer uitgeven voor laagwaardige toepassingen. Dat betekent dat dit onder andere geldt voor de gebouwde omgeving. Vattenfall heeft in september 2022 een aanvraag gedaan — dat was dus ná dat kabinetsbesluit — voor een subsidie voor een biomassacentrale die bedoeld is voor het verwarmen van gebouwen. Dat valt onder laagwaardige toepassingen. Is de minister dat met mij eens?

Minister Jetten:
Dan gaan we toch even de hele tijdlijn met elkaar aflopen. In 2019 is een eerste beschikking afgegeven aan Vattenfall, onder de toen geldende regels voor SDE-beschikkingen voor de toepassing van biogrondstoffen. Dat was dus in 2019. Omdat er allerlei kinken in de kabel waren bij de realisatie van dit project werd het project later gerealiseerd. Het is nog steeds gaande, ook de gesprekken tussen Vattenfall, gemeente en provincie. Dat leidde ertoe dat Vattenfall in 2022 een hernieuwde aanvraag heeft gedaan ter vervanging van die aanvraag uit 2019.

Op 18 maart 2022 heb ik de Kamer de brief gestuurd met de openstelling van de SDE++ 2022. In die brief heb ik aangegeven: zolang er nog geen afbouwpad is vastgesteld, blijft de 100 gradentemperatuureis voorlopig ook van kracht voor de SDE++ 2022. We hebben daar op 24 maart 2022 ook een commissiedebat met elkaar over gevoerd. In dat commissiedebat hebben mevrouw Teunissen en ik, en ook vele anderen in de Kamer, met elkaar gewisseld dat er een brede wens leeft om de inzet van biogrondstoffen fors terug te dringen tot alleen maar de hoogwaardige inzet van biogrondstoffen. Ik denk dat deze minister, in tegenstelling tot voorgaande kabinetten, er ook alles aan heeft gedaan om de moties van de Partij voor de Dieren tot uitvoering te brengen.

Dat leidde uiteindelijk op 22 april 2022 tot de Kamerbrief beleidsinzet biogrondstoffen. Daarin heb ik ook aangegeven dat we zo snel mogelijk naar die hoogwaardige inzet toe willen, maar dat we in het lopende openstellingsjaar van de SDE++ nog niet voor alle categorieën al tot een definitieve aanpassing konden komen. Dat leidde op 4 mei tot de definitieve publicatie in de Staatscourant. Daarin is aangegeven hoe we omgaan met de 100 gradeneis voor houtige biomassa. Onder die spelregels heeft Vattenfall op 27 september 2022 de aanvraag gedaan.

Ik heb vervolgens gekeken hoe de spelregels voor de SDE++ nog meer aangescherpt konden worden. U ziet dus ook dat er per 2023 een nog strenger regime geldt, helemaal conform de wens van de Kamer. En ik hecht er ook wel aan om het volgende nogmaals te benadrukken. Dat heb ik onlangs ook in een ander debat gedaan. Natuurlijk ken ik de wens uit deze Kamer om zo snel mogelijk te stoppen met de inzet van biogrondstoffen in elke vorm waar de gebouwde omgeving om de hoek komt kijken. Maar in dit geval, het bestaande warmtenet in Amsterdam, gaat het om een reeds bestaand en oud warmtenet dat nou eenmaal draait op hoge temperaturen. Daar kunnen we van de ene op de andere dag van zeggen: daar stoppen we mee, want dat vinden we heel onwenselijk. Maar dan kunnen we ook met elkaar aan alle inwoners van Amsterdam uitleggen waarom dat warmtenet niet meer goed functioneert. Het andere voorbeeld is de centrale in Brabant, waar kolen voor een groot deel zijn vervangen door biogrondstoffen. We vonden kolen heel vervelend en nu vinden we biogrondstoffen ook heel vervelend. Maar als we stoppen met de inzet van die biogrondstoffen in de centrale in Brabant, dan kunnen we ook met z'n allen aan tienduizenden inwoners in Noord-Brabant uitleggen waarom daar het warmtenet vanaf aankomende winter uitgaat.

Het eerlijke verhaal dat we hier dus met elkaar moeten vertellen, is dat we zo snel mogelijk willen stoppen met biogrondstoffen. We hebben alleen niet op alle locaties van vandaag op morgen een volledig duurzaam alternatief, dus in de tussentijd zullen we moeten roeien met de riemen die we hebben. We passen vanuit EZK en RVO de bestaande spelregels eerlijk en transparant toe. In dit geval heeft Vattenfall daar ook op een eerlijke wijze gebruik van gemaakt.

Mevrouw Teunissen (PvdD):
Ik hoor de minister zeggen dat hij erkent dat de Kamer graag wil dat we biomassasubsidies afbouwen en dat het kabinetsbesluit ook in die geest is. Dan ligt het helemaal niet in de geest van die besluiten en die wensen om toch een subsidie te verlenen aan een biomassacentrale die er nog niet staat. De minister noemt het een tussenoplossing, maar die hele biomassacentrale staat er nog niet. En we kunnen blijven steggelen over hoe het nou precies is gegaan, maar het feit is dat die biomassasubsidie nog niet is uitgegeven maar wel is toegekend en dat dat niet in de geest is van wat de Kamer wil en wat het kabinet zelf wil. Daarom zeg ik tegen de minister: laten we met Vattenfall in gesprek gaan, trek die toekenning van de subsidie in en zorg ervoor dat Vattenfall echt overgaat naar een duurzaam alternatief. Maak nou niet die fout om in te gaan zetten op biomassa, wat alleen maar gaat leiden tot meer natuurvernietiging en meer klimaatschade.

Minister Jetten:
Met alle respect, "blijven steggelen"? Ik word hier naar het vragenuur in de Kamer geroepen naar aanleiding van een krantenartikel. Mevrouw Teunissen stelt vervolgens allerlei insinuerende vragen, waarop ik antwoord met de tijdlijn en de exacte feiten over hoe deze subsidieregeling tot stand is gekomen. Dat is niet steggelen, mevrouw Teunissen, zeg ik via u, voorzitter, dat is gewoon feitelijk antwoord geven op feitelijke vragen die hier aan mij worden gesteld.

Dan kom ik op de terechte oproep van mevrouw Teunissen: deze centrale staat er nog niet. Daarin vinden we elkaar. Er is hier sprake van een bestaand warmtenet dat deels wordt uitgebreid en er ligt een hele grote wens om voor de inwoners in de regio Amsterdam tot een betaalbaar, betrouwbaar en zo duurzaam mogelijk warmtenet te komen. Naar aanleiding van eerdere vragen uit deze Kamer heb ik contact gehad met de gemeente Amsterdam, met de provincie Noord-Holland en met het energiebedrijf over de vraag of er geen alternatief mogelijk is voor deze biomassacentrale, ook gezien het gebrek aan maatschappelijk draagvlak en gezien de politieke realiteit in deze Kamer, namelijk dat die zo snel mogelijk van die biomassa-inzet af wil. Er lopen nu gesprekken tussen Vattenfall, de gemeente en de provincie om te kijken welke alternatieven er voor deze centrale zijn, zodat die nauwelijks of misschien zelfs helemaal niet nodig is. Ik hoop dat de gesprekken tussen die drie partijen snel tot een beter alternatief leiden dat volgens mij dan niet alleen maar op draagvlak in deze Kamer kan rekenen, maar ook op veel meer draagvlak in de regio Amsterdam.