Schrif­te­lijke inbreng over insec­ten­sterfte, nertsen, dier­trans­porten en de visserij (L&V-raad)

Inbreng SO LV-raad van 25 januari – Partij voor de Dieren

Bijenrichtsnoer en insectensterfte

De leden van de Partij voor de Dieren-fractie wijzen de minister op de verontrustende berichten over massale insectensterfte.[1] Uit onderzoek is naar voren gekomen dat naast zeldzame soorten ook algemene insectensoorten aan het verdwijnen zijn. Aan de hand van de zweefvlieg als voorbeeld kwam naar voren dat bijna een kwart van de zweefvliegensoorten in een periode van 25 jaar verdwenen is.

Als gevolg van de afname van de hoeveelheid insecten loopt ook de bestuiving van planten en het voortbestaan van vogels en de gehele biodiversiteit gevaar. Ook de voedselproductie loopt gevaar, omdat de landbouw sterk afhankelijk is bestuivers. Volgens de WUR “bedraagt de economische waarde van wilde bestuivers op landelijke schaal daarmee honderdduizenden tot miljoenen euro's.”[2]

De oorzaak van de achteruitgang ligt in de cumulatie van effecten, zoals pesticiden, verdroging, stikstofneerslag, versnippering van het landschap en klimaatverandering. Alhoewel de situatie ernstig is, is er ook hoop, omdat insectenpopulaties snel kunnen herstellen, mits de oorzaken van achteruitgang weggehaald zijn. In deze context is het van buitengewoon belang dat pesticiden streng getoetst worden op hun schadelijkheid voor insecten voordat zij toegelaten worden op de Europese markt, waarbij de huidige ‘achtergrondsterfte’ niet meegerekend wordt als de ‘natuurlijk variabiliteit’ van populaties.

Deze leden wijzen erop dat de Tweede Kamer de regering in december 2020 heeft opgeroepen zich in te zetten voor een stevige bescherming van honingbijen, hommels en wilde, solitaire bijen tegen landbouwgif.[3] Dit is niet de eerste keer; al in mei 2019 werd een motie van de PvdD met dezelfde strekking aangenomen[4] en ook het Europees Parlement is voorstander van een hoog beschermingsniveau in het bijenrichtsnoer.[5] De wens van Nederlandse en Europese burgers is overduidelijk: pesticiden moeten getoetst worden aan een streng bijenrichtsnoer, waarmee we verzekerd kunnen zijn dat honingbijen, hommels en wilde, solitaire bijen beschermd worden tegen schadelijke giffen. Het beschermingsniveau zoals voorgesteld in het originele bijenrichtsnoer uit 2013 heeft daarbij de uitdrukkelijke voorkeur, zoals de moties aangeven. Deelt de minister het inzicht dat zij met het uitvoeren van de genoemde moties een belangrijke bijdrage kan leveren aan het stoppen van de achteruitgang van bestuivers?

De leden van de Partij voor de Dieren-fractie horen daarom graag in klare taal van de minister waarom zij vooralsnog niet duidelijk uitspreekt dat zij in Europa voor optie 3 van de EFSA pleit (een vaststaande maximale acceptabele bijensterfte van 7%). De minister blijft herhalen dat zij wacht op concrete voorstellen van de EFSA en de Europese Commissie alvorens een positie in te nemen. Daarmee worden de Kamermoties, die reeds een bepaalde positie verzoeken, dus genegeerd.

Kan de minister bevestigen dat tijdens de bijeenkomst met de EFSA op 13 januari 2021 verschillende lidstaten kritisch waren op het toepassen van optie 2 (het beschermingsniveau vaststellen op basis van de ‘natuurlijke variabiliteit’ met behulp van het programma BEEHAVE)? Welke kritiek hebben deze lidstaten geuit en deelt u deze zorgen? Heeft Nederland zich kritisch geuit tijdens deze bijeenkomst (en daarmee de zorgen uit de samenleving verwoord)? Kan de minister bevestigen dat de lidstaten Duitsland, Zweden, België en Slowakije nu actief pleiten voor het toepassen van optie 3, dus een maximale acceptabele sterfte van 7%, voor in ieder geval hommels en wilde, solitaire bijen? Hoe beoordeelt de minister dit standpunt? Waarom heeft de minister zich tot op heden niet aangesloten bij deze groep lidstaten, om daarmee in ieder geval ten dele aan de wens van de Kamer tegemoet te komen?

Kan de minister bevestigen dat het bijenrichtsnoer op de agenda staat voor het SCoPAFF-overleg van 25 en 26 januari 2021? Zal Nederland bij die bijeenkomst een standpunt of voorkeur uitspreken over het beschermingsniveau in het bijenrichtsnoer? Zo ja, zal de minister hierbij de aangenomen moties uitvoeren door actief te pleiten voor het toepassen van optie 3, met een maximale acceptabele sterfte van 7% van de honingbijenkolonie en van de populaties van hommels en wilde, solitaire bijen? Zo nee, waarom niet?

Europees verbod op de nertsenfokkerij

De leden van de fractie van de Partij voor de Dieren hebben nog enkele vragen over de nertsenfokkerij en de Nederlandse inzet in Europa.

De minister heeft uiteengezet bij welke overleggen zij en de minister van VWS hebben gepleit voor een Europese meldplicht en bestrijdingsplicht voor SARS-CoV-2 bij nertsen en andere marterachtigen.[6] Dit vanwege het risico voor de volksgezondheid in de hele EU vanwege het gevaar dat de nertsensector een reservoir voor COVID-19 kan vormen. Niet alleen in de Nederlandse nertsenfokkerij zijn immers corona-uitbraken geweest, maar ook in Denemarken, Zweden, Italië, Spanje, Griekenland, Frankrijk, Polen en Litouwen. Zowel in Nederland als Denemarken zijn mensen besmet geraakt doordat het virus van nerts op mens is overgesprongen. Hierbij waren er grote zorgen over de virusmutaties die in de nertsenfokkerij waren ontstaan. We zien op dit moment door de dreiging van de Britse coronavariant wat de gevolgen kunnen zijn van een virusmutatie die ertoe kan leiden dat het coronavirus nog besmettelijker wordt.

Erkent de minister dat de meest effectieve manier om deze reservoirvorming tegen te gaan en om te voorkomen dat er nieuwe virusmutaties ontstaan in de nertsenfokkerij, een algeheel verbod op de nertsenfokkerij is?

Klopt het dat noch de minister van VWS, noch deze minister, in dit kader bij de in de brief genoemde Europese overleggen heeft gepleit voor een verbod op de nertsenfokkerij in de EU? Zo ja, kan de minister toelichten waarom dit niet is gebeurd? Zo nee, hoe vaak en bij welke overleggen is hier dan wel voor gepleit en wat waren hierbij de reacties?

Kan de minister bevestigen dat zij de Kamer wel heeft toegezegd dat Nederland zich sterk zal maken voor een algemeen verbod op commerciële pelsdierhouderij in de EU? Wanneer en op welke manier zal de minister deze belofte nakomen?

Internationale diertransporten

De leden van de fractie van de Partij voor de Dieren zijn verheugd dat de minister de vreselijke beelden heeft bekeken die Eyes on Animals heeft gemaakt van Nederlandse dieren die in slachthuizen in Libië en Libanon terecht komen.[7] De dieren worden daar op vreselijke wijze geslacht.[8] Nederland exporteert zelf geen dieren naar landen buiten de EU, maar toch komen de dieren daar terecht, via een tussenstop in andere EU-landen.

Deelt de minister de mening dat de wijze waarop deze dieren worden geslacht, zoals te zien is op deze beelden, volstrekt onacceptabel is? Zo ja, op welke wijze gaat de minister zich inzetten om export van dieren naar landen buiten de EU direct te stoppen?

Erkent de minister dat, zolang Nederland dieren exporteert naar andere EU-landen, deze dieren van daaruit alsnog naar slachterijen buiten de EU kunnen worden geëxporteerd? Is de minister bereid om de export van dieren vanuit Nederland volledig stil te leggen zolang binnen de EU niet is besloten om te stoppen met deze transporten naar landen buiten de EU?

Nationaal Strategisch Plan

De leden van de fractie van de Partij voor de Dieren hebben met veel interesse de aanbevelingen gelezen van de Europese Commissie voor het Nationaal Strategisch Plan van Nederland.[9] Hier wordt nog eens benadrukt hoe groot de milieu- en klimaatopgaven zijn waar de Nederlandse landbouw voor staat. En hoe groot de prijs is die we betalen voor de extreme intensivering in de landbouw.

Er wordt voorgerekend dat Nederland binnen Europa de hoogste emissie heeft van broeikasgassen per hectare landbouwgrond; maar liefst meer dan vier keer het gemiddelde van de 27 EU-lidstaten. Als er niet stevig wordt ingezet op een flinke reductie van meststoffen, ammoniak en broeikasgassen zal Nederland steeds verder achteraan raken en niet voldoen aan de Europese verplichtingen.

Het lijstje met natuur-, milieu- en klimaatdoelen die Nederland niet zal gaan halen, wordt daarmee alsmaar langer. Erkent de minister dat Nederland dus op geen enkele wijze het ‘braafste jongetje van de klas’ is?

De Europese Commissie waarschuwt ook dat Nederland, door zoveel dieren bij elkaar op een kluitje te proppen en tegelijk zoveel dieren en dierlijke producten te exporteren, de verspreiding van plagen en epidemieën in de hand werkt. Hier waarschuwen virologen als Marion Koopmans en Ron Fouchier al langer voor. Daarbij komt nog eens de constatering dat Nederland voor het beheersen van dierziekten en plantenziekten afhankelijk is van de maatregelen die individuele boeren nemen om dit tegen te gaan. Dit sluit aan op het beeld dat onlangs werd geschetst in het Deloitte onderzoek[10], waaruit bleek dat de NVWA niet de capaciteit of de kwaliteit heeft om toezicht te houden op preventieve maatregelen en de monitoring van dierziekten. Ook Deloitte waarschuwde daarbij dat dit het risico vergroot op de uitbraak van dierziektes en op te late detectie van de uitbraak van dierziektes. Als een uitbraak plaatsvindt is bovendien het risico op verspreiding van de dierziekte groter. Erkent de minister dat dit een zeer gevaarlijk uitgangspunt is?

Op het gebied van dierenwelzijn wijst de Europese Commissie er nogmaals op dat in de Nederlandse varkenshouderij nog altijd routinematig staartjes worden afgeknipt bij pasgeboren biggetjes, ondanks het feit dat dit al decennialang verboden is. Dierenartsen bevestigen dat biggetjes hierdoor pijn lijden. Er is al een aantal jaar nauwelijks een afname te zien in het aantal biggetjes dat wordt ‘gecoupeerd’, aldus de Commissie. Hiervoor zijn veranderingen nodig in de manier waarop varkens worden gehouden. Erkent de minister dat in al die jaren dat zij en haar voorgangers hebben overlegd met de sector, honderden miljoenen biggetjes pijn hebben geleden doordat hun staartjes (zonder verdoving) zijn afgeknipt?

De Commissie wijst ook op het feit dat koeien in de Nederlandse melkveehouderij al vroeg naar het slachthuis worden afgevoerd omdat de extreem hoge melkproductie leidt tot gezondheidsproblemen en ervoor zorgt dat de dieren al snel zijn ‘uitgemolken’. Erkent de minister dat zij, door haar weigering om een maximum te stellen aan de melkproductie per koe, niets doet om hier verbetering in te brengen?

Samenvattend adviseert de Europese Commissie Nederland om met het Nationaal Strategisch Plan een goede en evenredige bijdrage te leveren aan de doelstellingen uit de Green Deal, de Boer tot Bord-strategie en de Biodiversiteitsstrategie, waarbij Nederland op veel aspecten nog een lange weg te gaan heeft. Kan de minister toezeggen dat zij deze aanbevelingen van de Europese Commissie overneemt in het Nationaal Strategisch Plan? Wanneer informeert zij de Kamer hierover?

Vergroeningsbeleid van de Europese Unie is mislukt

Ook hebben de leden van de Partij voor de Dieren-fractie kennisgenomen van het rapport van de Europese Rekenkamer (ERK) die stelt dat het EU-vergroeningsbeleid van het GLB tekort schiet. Het rapport stelt “dat slechts 5% van de landbouwpraktijk is veranderd als gevolg van vergroeningsmaatregelen, omdat de vergroeningseisen grotendeels overeen komen met de normale landbouwpraktijken”. De conclusie van het rapport is vergelijkbaar met de conclusie van Klein et al.[11] die stellen dat er niet of nauwelijks natuur is gerealiseerd op het Nederlandse platteland ondanks de Agrarisch Natuur- en Landschapsbeheer (ANLb) subsidies? Beaamt de minister dat het agrarisch natuurbeleid van Europa en Nederland gefaald heeft in het beschermen en herstellen van de natuur en biodiversiteit?

Uit een andere studie, ‘Important Bird Areas in the Netherlands’[12] blijkt dat Nederland op basis van de huidige stand van zaken in de natuur eigenlijk méér soorten voor méér gebieden zouden moeten aanwijzen. Erkent de minister dat bij het aanwijzen van Natura 2000-gebieden er voor heel veel soorten geen gebieden zijn aangewezen en dat daarom het boerenland een belangrijke rol heeft in het halen van de instandhoudingsdoelen? Beaamt de minister dat hierdoor van boeren werd verwacht dat ze de natuur gingen realiseren, gesteund door Agrarisch Natuur- en Landschapsbeheer (ANLb) subsidies? Erkent de minister dat ANLb subsidies niet effectief zijn in het beschermen van de natuur en biodiversiteit? Erkent de minister dat de achteruitgang van de natuur en biodiversiteit een integraal natuur- en landbouwbeleid vraagt, gezien het belang van het boerenland voor het behalen van instandhoudingsdoelen en gezien het feit dat het agrarisch natuurbeleid heeft gefaald?

Visserij

De leden van de Partij voor de Dieren-fractie hebben kennisgenomen van de overeenkomst die gesloten is tussen het Verenigd Koningrijk en Europa betreffende Brexit en de visserij. Uit de stukken blijkt dat de minister zich inzet om concrete getallen vast te stellen voor een aantal visbestanden die voor Nederland belangrijk zijn, zoals zeebaars. De minister stelt voor om voor deze bestanden de Maximum Sustainable Yield of wetenschappelijk advies op basis van de voorzorgsbenadering te volgen. De leden vragen zich af of dit betekent dat voor andere soorten, die de minister niet noemt, het voorstel is om het wetenschappelijke advies niet te volgen. Kan de minister aangeven wat de inzet van Nederland zal zijn bij visbestanden die niet belangrijk zijn voor de Nederlandse visserij? Ook blijkt dat Nederland met betrekking tot de visserijsector recht heeft op 138 miljoen vanuit de Brexit Adjustment Reserve. De leden van de Partij voor de Dieren-fractie lijkt het een goed idee om dit geld te gebruiken om vissers warm te saneren, om zo overbevissing tegen te gaan. Is de minister het ermee eens om het geld in te zetten voor warm saneren, aangezien het beleid zich onder andere richt op een kleinere kottervisserij en een verkleining van de vloot? Zo nee, waarom niet? Kan de minister aangeven waar dit geld dan voor ingezet zal worden?

[1] https://www.pnas.org/cc/the-global-decline-of-insects-in-the-anthropocene-special-feature

[2] https://www.wur.nl/nl/Onderzoe...,daarmee%20honderdduizenden%20tot%20miljoenen%20euro%27s

[3] Motie nr. 35570-XIV-50

[4] Motie nr. 21501-32-1175

[5] https://www.europarl.europa.eu/news/en/press-room/20191017IPR64573/meps-block-member-states-move-to-weaken-bee-protection-from-pesticides

[6] Kamerstuk 28 286, nr. 1166

[7] Kamerstuk 21 501-32, nr. 1270

[8] https://www.eyesonanimals.com/...

[9] https://eur-lex.europa.eu/lega...

[10] Deloitte, 2020, Onderzoek of de capaciteit van de NVWA toereikend is voor het actuele en toekomstige takenpakket

[11] https://research.wur.nl/en/publications/agri-environment-schemes-do-not-effectively-protect-biodiversity-

https://www.rli.nl/sites/defau...

[12] https://www.vogelbescherming.n...