Schrif­te­lijke inbreng over de oprichting van de 100% beleids­deel­neming Bonaire Brandstof Terminals B.V.

Schriftelijke inbreng van de Partij voor de Dieren op Oprichting van de 100% beleidsdeelneming Bonaire Brandstof Terminals B.V.

De leden van de Partij voor de Dierenfractie hebben kennisgenomen van de oprichting van een fossiele beleidsdeelming op Bonaire, die volgens de minister opgericht wordt “om het publieke belang van leveringszekerheid van brandstoffen en de veilige opslag daarvan op Bonaire structureel te borgen”. De leden vragen zich af in hoeverre een brandstofopslag van belang is in het leveren van energie aan Bonairianen en waarom de regering een onrendabele business case steunt.

Bovendien merken de leden op dat het hier om een fossiele subsidie gaat van meer dan 10 miljoen euro in het Caribische deel van het Nederlands koninkrijk. Een staatsdeelneming is volgens de definitie van de World Trade Organization (WTO) immers een subsidie als een investering wordt gedaan of krediet wordt verleend op basis van gunstigere voorwaarden dan geldende marktvoorwaarden[1]. En dit lijkt hier het geval te zijn. Kan de minister bevestigen dat het hier om een subsidie gaat?

De leden van de Partij voor de Dieren merken op dat de beleidsdeelneming lange termijn-klimaatvernietiging faciliteert en geen enkel duurzaam perspectief biedt, noch in het publiek belang van Bonaire is. Zij zijn van mening dat het tijdperk van fossiele subsidies voorbij is.

Hoe verhoudt deze deelneming zich tot Bonaire Petroleum Corporation (BOPEC)?

De leden van de Partij voor de Dieren krijgen graag meer inzicht in de problematiek rondom de huidige brandstofopslag- en overslagvoorzieningen. Daarvoor willen ze eerst beter begrijpen hoe de deelneming zich verhoudt tot Bonaire Petroleum Corporation N.V. (BOPEC), dochterbedrijf van de Venezolaanse staatsoliemaatschappij PdVSA, nu zij begrijpen dat er onduidelijkheid is over het voortbestaan van BOPEC op het eiland?[2] Klopt het dat het hier gaat om de problematiek m.b.t. de brandstofopslag- en overslagvoorzieningen van BOPEC? Zo ja, waarom is het BOPEC niet gelukt om de problematiek zelfstandig op te lossen? Welke private partijen, incl. financiële instellingen, zijn er betrokken bij BOPEC en waarom hebben zij het zo ver laten komen? Wat is de rol van de autoriteiten, zowel de Bonairiaanse als de Europees-Nederlandse, om private partijen aan hun verantwoordelijkheden te houden? Wat gebeurt er nu met BOPEC? Welke rol spelen BOPEC en de daaraan verbonden partijen in de deelneming die wordt aangegaan? Of bestaan BOPEC en de deelneming straks naast elkaar?

Welke impact heeft de huidige brandstofopslag- en overslagvoorzieningen op het milieu en wie is aansprakelijk?

Kan de minister ook inzicht geven in de huidige problemen en de problemen van de afgelopen jaren rondom de brandstofopslag- en overslagvoorzieningen op Bonaire? Kan de minister aangeven hoeveel lekkages en andere incidenten er zijn geweest in de afgelopen 15 jaar en wat de gevolgen waren voor het milieu en de bevolking? Kan de minister aangeven wat de milieuschade was na de grote brand in de opslag in 2010 en hoe deze schade is opgelost of gecompenseerd? Wat zijn de gevolgen van de brandstofopslag in het algemeen en wat waren de gevolgen van de brand op het nabijgelegen Gotomeer, waar flamingo’s foerageren? Klopt het dat het laatste onderzoek over de gevolgen van de brand door RIVM dateert uit 2012[3]? Toen werd gesteld dat de aanwezigheid van 'Perfluor Octaan Sulonaat (PFOS)' een stof die voorkomt in brandblusschuim nog steeds de milieunormen overschreed. Kan de minister een update geven over de situatie in en rondom het Gotomeer met betrekking tot de flora en fauna en de gevolgen van de brand?

De leden van de Partij voor de Dieren merken hierbij op dat er momenteel een wetswijziging in de Kamer voorligt met betrekking tot het reguleren van milieubelastende activiteiten van bedrijven en het stellen van aanvullende kwaliteitseisen. De wetwijziging stelt voor om Bonaire een instrument te geven om milieukwaliteitseisen te stellen, die zijn afgestemd op de lokale situatie en waarvan het idee is dat die ook zoveel mogelijk lokaal zullen worden uitgevoerd.

Kan de minister aangeven wie er nu verantwoordelijk en aansprakelijk is voor schade door verontreiniging van benzine, diesel, kerosine en stookolie afkomstig uit de brandstofopslag op Bonaire? Kan de minister aangeven wie na de oprichting van de 100% beleidsdeelneming verantwoordelijk en aansprakelijk is voor schade door verontreiniging van benzine, diesel, kerosine en stookolie afkomstig uit de brandstofopslag? Kan de minister ook aangeven of de eigenaar van de brandstofopslag momenteel tegen schade door verontreiniging van benzine, diesel, kerosine en stookolie afkomstig uit de brandstofopslag verzekerd is? En of de nieuwe eigenaar verplicht een verzekering zal moeten afsluiten tegen schade door verontreiniging van benzine, diesel, kerosine en stookolie afkomstig uit de brandstofopslag?

Hoe zullen de Bonairianen ondersteund worden om uitvoering te geven aan het opstellen van milieukwaliteitseisen die aangepast zijn op de lokale situatie? Uit het Rapport Raad voor de rechtshandhaving over Handhaving natuur- en milieuwetgeving in Caribisch Nederland blijkt dat er veel werk verricht moet worden om de natuur-, en milieuhandhaving op de Bonaire op orde te krijgen. De Raad constateert dat het ministerie van IenW noch de openbare lichamen overeenkomstig genoemde wetten plannen of programma’s hebben vastgesteld. De Raad adviseert daarom dat er begonnen moet worden met het maken van regelgeving tot het maken van afspraken met betrekking tot toezicht en handhaving. Momenteel wordt er door LNV en I&W gewerkt aan het opstellen van zulke natuur-en milieubeleidsplannen. Hoe gaat de beleidsdeelneming en de wetswijziging bovenstaande problemen oplossen en wat zullen de juridische consequenties zijn voor de Nederlandse staat na overname van de opslag? Beseft de minister dat er milieurisico’s zitten aan het bouwen en exploiteren van een brandstofopslag en dat de Staat verantwoordelijk en aansprakelijk zal zijn? Of is het kabinet van plan met deze beleidsdeelneming iets te veranderen aan de inzet voor natuur- en milieubeleid, gezien het verhoogde risico dat een fossiele deelneming met zich meebrengt en gezien de wetswijziging?

Naast bovengenoemde wetswijziging, ligt er tevens een wetswijziging voor in de Kamer met betrekking tot de aansprakelijkheid voor schade veroorzaakt door bunkerolie gelekt uit schepen. De schade veroorzaakt door bunkerolie is internationaal geregeld via het Verdrag inzake de wettelijke aansprakelijkheid voor schade door verontreiniging door bunkerolie, 2001. De wetswijziging bewerkstelligt dat Bonaire schepen aansprakelijk kan stellen, met uitzondering van vlaggenstaten. Daarnaast kunnen schepen gecontroleerd worden op verplichte verzekeringen tegen schade door bunkerolie.

De leden van de Partij voor de Dieren vinden het tekenend dat tien jaar na dato (Europees Nederland was op 23 maart 2010 al toegetreden tot het verdrag) Bonaire, Sint-Eustatius en Saba (BES-eilanden) nu toetreden tot dit verdrag. De leden vragen zich af wie er momenteel verantwoordelijk en aansprakelijk is voor schade door de toe- en afvoer van olie naar en van Bonaire’s brandstofopslag? Neemt Bonaire ook deel aan het Aansprakelijkheidsverdrag of zal dat nog komen? Hoe kunnen de vlaggenstaten ook aansprakelijk worden gesteld voor schade door verontreiniging door bunkerolie en wie is er momenteel aansprakelijk voor schade door vlaggenstaten? Wat zijn de gevolgen van de wetswijziging voor de 100% beleidsdeelneming?

Hoe groot is het probleem met leveringszekerheid zonder deze deelneming?

De leden van de Partij voor de dieren vragen zich af hoe ernstig de leveringszekerheid van energie op Bonaire in gevaar zou komen zonder de deelneming van het Rijk? Op welke manier zou dit leveringszekerheidsprobleem tot uiting komen? Valt dan bijvoorbeeld een energiecentrale uit en hoe werkt dit door in de stroomvoorziening? Of zou er bijvoorbeeld geen schoon drinkwater meer zijn? Welke problemen en risico’s zouden er ontstaan voor veiligheid en milieu wanneer de leveringszekerheid in gevaar komt?

De leden van de Partij voor de Dieren zijn van mening dat Bonaire gegarandeerd toegang moet hebben tot energie. Tegelijkertijd dringt de vraag zich op in welke mate Bonaire –een eiland waar slechts 20.000 mensen wonen en dat volop kansen biedt voor schone energie – werkelijk deze fossiele beleidsdeelneming met een beoogd startkapitaal van in totaal ca. 20 mln., nodig heeft voor de eigen energievoorziening. Wat is precies het effect van de fossiele beleidsdeelneming op de leveringszekerheid? Hoeveel olie bereikt het eiland per jaar? Hoeveel van deze olie blijft er per jaar op Bonaire voor eigen gebruik op het eiland, hoeveel van deze olie wordt er per jaar door getransporteerd naar andere eilanden binnen het Koninkrijk voor eigen gebruik aldaar en hoeveel olie per jaar die opgeslagen is geweest op Bonaire verlaat het koninkrijk? Voor hoeveel olie bieden de opslagterminals van de staat straks plaats op enig moment? Wie zullen de toeleveranciers en afnemers zijn van de opslagterminals? Gaat de deelneming ook olie opslaan die bedoeld is voor doorvoer? In welke mate wordt deze deelneming dus aangegaan voor zuivere leveringszekerheid?

Waarom wil niemand anders dit probleem oplossen?

Bonaire is al decennia heel interessant voor multinationals. Het is een ideale op- en overslagplaats in het Caribisch gebied voor olie, o.a. door de geografische ligging van het eiland en door de haven. De haven is diep genoeg om de grootste schepen die in de olie-industrie worden gebruikt, zoals supermammoettankers, te kunnen ontvangen. Er zijn maar een paar havens die voldoende uitgediept zijn om dit soort schepen te kunnen ontvangen. Vanaf Bonaire kan olie verder over de wereld worden verdeeld.[4]

Ondanks het belang van Bonaire voor de olie-industrie en oliemultinationals is het niet gelukt om nieuwe brandstofopslagterminals door particuliere investeerders te financieren. Het rendement is daarvoor te onzeker.[5] Kan dit ermee te maken hebben dat het door de jarenlange opeenstapeling van problemen commercieel niet interessant meer is? Kan de door KPMG doorgerekende business case van het kabinet met de Kamer gedeeld worden? Hoe keken commerciële partijen tegen de business case aan? Waarom vonden zij deze niet levensvatbaar en waarom gaan zij het risico niet aan? Waarom vindt de minister dat de businesscase wel levensvatbaar is? En waarom gaat de Nederlandse overheid het risico wel aan? Voldoet de business case aan het deelnemingenbeleid? Waarom wel of waarom niet? Denkt de minister van Financiën er net zo over? Wat vindt de minister van Financiën van de oprichting van de fossiele beleidsdeelneming? Hoe heeft de minister van Financiën de businesscase beoordeeld?

De leden van de Partij voor de Dieren lezen dat, ondanks dat de olie-industrie geen toekomst heeft, de minister gelooft dat de beleidsdeelneming gezond en financieel zelfredzaam kan zijn. De minister heeft daarnaast ook verklaard dat hij zijn eigen bijdrage mogelijk gaat verhogen als het niet lukt om in de toekomst wel vreemd vermogen aan te trekken. Het lijkt er dus op dat de minister er sterk rekening mee houdt dat het risico eigenlijk te groot is. Hoe lang is de minister van plan om de beleidsdeelneming voort te laten bestaan, gezien zijn bereidheid om de eigen bijdrage te verhogen? Wat zijn redenen om te stoppen en wat gebeurt er dan met de mensen op het eiland die voor hun inkomen afhankelijk zijn geworden van de beleidsdeelneming? De minister schrijft dat de noodmaatregelen niet voldoende betrouwbaar zijn als oplossing op de lange termijn en dat met het oprichten van de fossiele beleidsdeelneming wordt voorkomen dat de energie- en brandstofvoorziening op Bonaire – ook op de lange termijn – in gevaar komt. Over welke lange termijn heeft de minister het precies? Heeft de minister bij het komen tot deze conclusie, ook meegewogen dat olie niet de toekomst is en dat de handel vroeg of laat definitief instort, en dat fossiel zeker op de lange termijn niet de oplossing is maar een probleem?

Welke alternatieven zijn er overwogen?

Dit brengt de leden van de Partij voor de Dieren op de vraag hoe het kabinet de afweging heeft gemaakt tussen de verschillende alternatieven die uit doelmatig- en doeltreffendheidsoverwegingen overwogen moeten worden, conform artikel 3.1 van de Comptabiliteitswet. Welke mogelijkheden heeft de minister onderzocht en kunnen stukken hieromtrent met de Kamer worden gedeeld? Maakte beëindigen van grootschalige op- en overslag daar onderdeel vanuit? Welke alternatieven heeft de minister overwogen om de energie- en drinkwatervoorziening te garanderen? Is hierbij rekening gehouden met de wereldwijde klimaatcrisis die om een wereldwijde energietransitie vraagt en de klimaatdoelen waar het kabinet zich aan gecommitteerd heeft? Is hierbij ook rekening gehouden met de gunstige mogelijkheden op het gebied van schone energie die het eiland van nature te bieden heeft (zon, wind)?

Door het gunstige klimaat biedt Bonaire zeer goede mogelijkheden voor duurzame energie (met name wind en zon)[6], zoals ook in de ontwerpbegroting EZK voor 2021 staat.[7] In deze begroting staat ook dat EZK inzet op kostprijsverlaging door introductie van duurzame elektriciteitsproductie en andere ondersteuning van elektriciteitsbedrijven op Carbisich Nederland. In het rapport uit 2017 van het ministerie van EZK, ‘Duurzame en betaalbare energie in Caribisch Nederland’, staat ook dat betaalbare energie en verduurzaming van de energievoorziening in Caribisch Nederland hand in hand gaan, en dat er perspectief is om nog verder te verduurzamen.[8] In de toekomstvisie op de energievoorziening in Caribisch Nederland uit 2017 werd invulling gegeven aan de motie-Mulder en Van Laar waarin de regering werd verzocht om een plan voor betaalbare en maximaal duurzame energievoorziening, zo mogelijk 100%, in Caribisch Nederland.[9] Waarom is er niet besloten om verder in te zetten op het verduurzamen van de energievoorziening op Bonaire, terwijl hier perspectief voor is en er bovendien nog een wereld te winnen[10] valt? Wat waren de voors en tegens? Met welke indicatoren is er precies rekening gehouden? Is hier ook rekening gehouden met de brede welvaart van Bonairianen, incl. die van volgende generaties?

Past de huidige keuze wel in het klimaatbeleid van dit kabinet en het beleid t.a.v. CN?[11]

Het kabinet zou in 2020 gestopt zijn met het verstrekken van fossiele subsidies, maar de oprichting van een fossiele beleidsdeelneming is, ook al komt deze elders in het Koninkrijk, ook een fossiele subsidie. De klimaatcrisis is zeer ernstig, wereldwijd moet een versnelde energietransitie gaande zijn, het kabinet heeft zich gecommitteerd aan het Klimaatakkoord van Parijs, de Urgendazaak dwingt de overheid om burgers beter te beschermen tegen klimaatverandering, op Bonaire valt nog klimaatwinst te behalen en juist Bonaire is, bijv. doordat het vlak en laaggelegen is, zeer kwetsbaar voor de gevolgen van klimaatverandering zoals bijv. de stijging van de zeespiegel.

Hoe past de keuze voor de oprichting van een fossiele beleidsdeelneming in de klimaatambities van het kabinet en de wereldwijde energietransitie die in de kinderschoenen staat en in een stroomversnelling moet zien te geraken gezien de toenemende ernst van de klimaatcrisis?

Blijkbaar vindt het kabinet dat de klimaatdoelen die gelden voor Europees Nederland en verduurzamingsambities voor Europees Nederland niet nodig zijn voor Bonaire. Waarom gelden de klimaatdoelen niet voor Caribisch Nederland, waaronder Bonaire? Is de minister het met ons eens dat het net zo belangrijk is om de inwoners van Caribisch Nederland te beschermen tegen klimaatverandering als om de inwoners van Europees Nederland te beschermen? Hoe kijkt de minister in dit licht aan tegen zijn besluit om de fossiele industrie met belastinggeld in stand te houden op het eiland? Hoe is deze investering/staatsdeelneming te verenigen met de afspraken die NL heeft gemaakt met het ondertekenen van het klimaatakkoord van Parijs? Onderzoek[12] wijst uit dat de uitstoot die zal worden veroorzaakt door de bestaande energieinfrastructuur het koolstofbudget voor 1.5C al overschrijden. Het gister verschenen rapport van de UN Environment Programme (UNEP) laat zien dat overheden werelwijd 120% meer olie, gas en steenkool produceren dan verenigbaar met het 1.5C doel, en die productie zou tussen 2020 en 2030 jaarlijks met 6% omlaag gebracht moeten worden. Hoe verenigt de minister staatsdeelname in fossiele infrastructuur met deze cijfers?

De staatssecretaris van BZK wilde juist het liefste duurzame energie. Dit was ook iets wat Bonaire, als onderdeel van Caribisch Nederland, zelf ook heeft aangegeven te willen. ‘Betrouwbare, betaalbare en schone energie’ was een doel uit het meerjarenprogramma 2015-2018 van het kabinet en de bestuurscolleges van Caribisch Nederland. In een verzameloverleg Koninkrijksaangelegenheden deze zomer zei staatssecretaris Knops in reactie op vragen van het lid Bosman (VVD), dat het de bedoeling was om tot “een veilige en vooral op de toekomst gerichte duurzame energievoorziening” te komen. Hij gaf ook aan: “Het allerbelangrijkste is dat het eiland verzekerd kan zijn van energie, en liefst ook nog op een duurzame manier.”

Hoe sluit de oprichting van een fossiele beleidsdeelneming aan bij de ambities die de bestuurscolleges samen met het kabinet jaren geleden in hun meerjarenprogramma[13] hadden neergelegd? Wat vindt staatssecretaris Knops van de oprichting van deze fossiele beleidsdeelneming, gezien het feit dat hij heeft aangegeven dat hij een duurzame toekomst voor de eilanden voor ogen heeft? En wat vindt het bestuurscollege van de fossiele beleidsdeelneming? Welke afweging heeft het bestuurscollege gemaakt en hebben zij, gelet op de ambitie van 100% duurzame energie, hierin duurzame alternatieven meegenomen?

Zijn de risico's dat deze investering vanwege klimaatbeleid of toenemende competitie van duurzame alternatieven stranded assets worden in kaart gebracht? Zo ja, kan deze analyse met de kamer gedeeld worden? Wanneer zal deze terminal weer gesloten moeten worden om te voldoen aan de klimaatafspraken van Parijs? Zijn de duurzame alternatieven voor deze opslag terminal in kaart gebracht, o.a. investeringen in hernieuwbare energie, OV of elektrische voertuigen? Zo ja, zou deze analyse beschikbaar gemaakt kunnen worden? Is er als onderdeel van eerder genoemde analyse ook gekeken naar rapporten die concluderen dat hernieuwbare energie nu in veel delen van de wereld de meest goedkope en aantrekkelijke optie is voor het voorzien in energiebehoeften[14]?

Klopt het dat Bonaire voor wat betreft de elektriciteitsvoorziening de afgelopen jaren zowel absoluut als relatief alleen maar afhankelijker is geworden van fossiele brandstoffen, in plaats van onafhankelijker?[15] Is de minister het met ons eens dat Bonaire beter minder afhankelijk kan worden van de olie-industrie?

De leden van de Partij voor de Dieren vragen zich af hoeveel procent van de werkzame beroepsbevolking momenteel afhankelijk is van BOPEC en van de gehele oliesector.[16] Hoeveel banen levert de beleidsdeelneming op? Zal er sprake zijn van een toename van de werkgelegenheid in de oliesector? Hoeveel Bonairiaanse gezinnen zullen voor hun inkomen afhankelijk blijven van de oliesector, na oprichting van de beleidsdeelneming? Is de minister het met ons eens dat de bestaanszekerheid van mensen beter niet kan afhangen van zeer vervuilende industrie die geen toekomst heeft? Ziet hij, net als de Partij voor de Dieren, dat er een probleem is dat met de beleidsdeelneming vooruit wordt geschoven, nl. het verlies van banen door het instorten van de oliehandel, dat vroeg of laat definitief gaat gebeuren? Waarom wel of niet? Wat is het plan van de minister om werkeloosheid in de toekomst te voorkomen of om hierop te anticiperen? Of is dit meer iets voor een toekomstig kabinet of voor Bonaire zelf?

Slotwoord

De leden van de Partij voor de Dieren zijn van mening dat het kabinet moet afzien van de voorgenomen privaatrechtelijke rechtshandeling. De beleidsdeelneming voor het bouwen en exploiteren van fossiele opslagterminals houdt Bonaire afhankelijk van olie, draagt juist bij aan klimaatvernietiging in plaats van maximale duurzame energievoorziening wat ooit de ambitie was, zal geen duurzame banen met zich meebrengen en niet voor een toekomstbestendige economie zorgen. De leden van de Partij voor de Dieren achten de beleidsdeelneming daarmee niet in het publiek belang.

[1] https://wedocs.unep.org/bitstr...

[2] Op 1 november 2020 staat er een bericht in het Antilliaans Dagblad over dat het voortbestaan van BOPEC onduidelijk is: https://antilliaansdagblad.com/bonaire/22547-onduidelijkheid-voortbestaan-bopec-op-bonaire-blijft

[3] https://www.rivm.nl/bibliothee...

[4] https://www.beautiful-bonaire.nl/column/olie_industrie_op_bonaire.php

[5] https://antilliaansdagblad.com/bonaire/22595-brandstofopslag-bonaire-financieel-zwak

[6] Dit verklaart ook de Rijksdienst Caribisch Nederland: https://www.rijksdienstcn.com/economie-klimaat/energie

[7] Begroting EZK 2021 blz. 116

[8] Rapport EZK uit 2017 ‘Duurzame en betaalbare energie in Caribisch Nederland’: https://www.tweedekamer.nl/kamerstukken/detail?id=2017D05306&did=2017D05306

[9] Brief regering, 2 februari 2017, Regels met betrekking tot de productie en de distributie van elektriciteit en drinkwater op Bonaire, Sint Eustatius en Saba (Wet elektriciteit en drinkwater BES); Brief regering; Plan voor een betaalbare en duurzame energievoorziening in Caribisch Nederland: https://www.parlementairemonitor.nl/9353000/1/j9vvij5epmj1ey0/vkbtm4a89wzw

[10] Dit blijkt uit het rapport ‘Duurzame ontwikkeling Bonaire, Sint Eustatius en Saba’ van Ecorys uit 2019 in opdracht van de Rli.

[11] Beleid t.a.v. van Bonaire, Sint Eustatius en Saba

[12] https://www.nature.com/article...

[13] Meerjarenprogramma Caribisch Nederland 2015-2018

[14] https://learn.tearfund.org/~/media/files/tilz/climate_and_energy/2020-tearfund-consortium-powering-past-oil-and-gas-en.pdf?la=en

[15] https://opendata.cbs.nl/#/CBS/nl/dataset/81154ned/table?ts=1606765607942

[16] Volgens de directeur van BOPEC zijn 350 mensen voor hun baan direct afhankelijk van BOPEC: https://caribischnetwerk.ntr.nl/2017/12/13/renovatie-olieterminal-bonaire-kost-tientallen-miljoenen/. Volgens het CBS behoren 11.240 mensen op Bonaire tot de werkzame beroepsbevolking.