Opinie: Btw als middel om het klimaat te redden

Gepubliceerd op Joop op 2 juni 2016

Waarom zou je belasting heffen op het toevoegen van waarde? De btw is aan een drastische herziening toe. Als belasting op alcohol, tabak en brandstof de bedoeling hebben het gebruik ervan te verminderen, waarom zou de overheid dan goederen en diensten die kunnen bijdragen aan een betere samenleving onder het hoogste btw-tarief belasten? Daarin schuilt iets zeer tegenstrijdigs dat dringend vraagt om een andere aanpak.

Hoe houden we de aarde leefbaar? Dat is de grootste uitdaging voor onze generatie. Klimaatverandering, biodiversiteitsverlies en het schaarser worden van hulpbronnen zoals schoon water vormen een reële bedreiging voor toekomstige generaties. Er is een Europees klimaat- en energiepakket met doelstellingen voor de vermindering van de uitstoot van broeikasgassen en voor het aandeel energie dat op een duurzame manier is opgewekt. Er is een Europees actieplan Circulaire economie om ervoor te zorgen dat materialen zo veel mogelijk worden hergebruikt.

En nu is er een Europees actieplan btw, dat deze week besproken wordt in de Tweede Kamer. Dat lijkt een heel slim plan. Immers, consumenten kiezen nu eenmaal vaak met hun portemonnee in plaats van met hun duurzame geweten. Belastingen zijn, naast een belangrijke inkomstenbron voor de overheid, ook een goede manier om gedrag te sturen. Kijk maar naar de run op de plug-in-hybrides en soortgelijke iets schonere auto’s om het succes van fiscale prikkels op aankoopbedrag te zien.

Jarenlange pleidooien om de btw-tarieven op verschillende producten zo vast te stellen dat vervuilende producten duurder zijn dan schone producten en om gezonde producten zoals groente en fruit vrij te stellen van btw, liepen vast in de grindbak van Brussel. Mocht niet, kon niet. De Europese btw-richtlijn schrijft voor dat er alleen een hoog en een laag tarief mag worden vastgesteld, geen 0-tarief. En die richtlijn schrijft ook heel precies voor over welke producten dat lage tarief geheven mag worden. Huisartsen zijn vrijgesteld van btw, dierenartsen moeten hun zorg met 21% btw belasten. Waarom? Deze EU-richtlijn is een enorme sta-in-de-weg voor echte vergroening, verduurzaming en vereenvoudiging van het belastingstelsel.

Hoog tijd dat deze richtlijn herzien wordt. Maar wat blijkt? In het Europese actieplan betreffende de btw komt het woord ‘klimaat’ slechts één keer voor, en niet eens in relatie tot de opwarming van de aarde, maar met betrekking tot een gunstig klimaat voor grensoverschrijdende handel. Geen enkele van de aangekondigde veranderingen in de btw-richtlijn zorgt ervoor dat het handigste instrument om consumenten bij hun aankoop tot keuzes te verleiden wordt ingezet voor een duurzamere en gezondere samenleving.

Tegengaan van klimaatverandering zou bij alle beleidskeuzes, Europees en nationaal, leidend moeten zijn. Dat vindt zelfs de rechter, in de door Urgenda aangespannen en gewonnen Klimaatzaak. Zonder extra inspanningen van ons allemaal stevenen we af op mogelijk 4 graden of meer opwarming van de aarde aan het einde van deze eeuw. Wanneer zich voor beleidsmakers een kans aandoet om de opwarming van de aarde tegen te gaan dan moet deze met beide handen worden aangegrepen. Elke oplossing voor elk probleem, moet langs de klimaatmeetlat gelegd worden.

In het Europees actieplan btw staat dat er behoefte is aan politiek leiderschap om een einde te maken aan deze diepgewortelde belemmeringen die de vooruitgang in het verleden hebben geblokkeerd. Dit politiek leiderschap mag zich niet beperken tot het aanpakken van fraude, maar moet natuurlijk ingezet worden om de aarde leefbaar te houden.

Breng vervuilende producten zoals vlees, zuivel en eieren onder het hoge btw-tarief om de maatschappelijke kosten die gepaard gaan met de productie maar niet terugkomen in de kostprijs te verrekenen. En breng aardappelen, groenten en fruit, in elk geval wanneer ze van biologische teelt afkomstig zijn, onder het btw-nultarief.

Zo kunnen goede aankopen gestimuleerd worden en aankopen van producten die negatieve neveneffecten met zich meebrengen worden afgeremd.

Wat let ons, er is een wereld te winnen!

Marianne Thieme