Opinie: De volks­ver­te­gen­woor­diging zit in de oppositie

Gepubliceerd op Binnenlands Bestuur, 17 maart 2015

Provinciale staten vertegenwoordigen de gehele bevolking van de provincie, zo luidt artikel 7 van de Provinciewet. Maar in de praktijk wordt de evenredige volksvertegenwoordiging verstoord door de politieke cultuur om idealen uit te ruilen: men stemt mee met de fractie, wil de eigen bestuurder niet afvallen, en bedrijft politiek op basis van coalitie- of gedoogafspraken. Matchfixing van het ergste soort, die zelfs in het voetbal niet gedoogd zou worden. Deze ondermijning van de democratie kan alleen door de kiezer worden bestraft, door te stemmen op partijen die wars zijn van gedoogcoalities.

Het ideaal van de evenredige volksvertegenwoordiging met meerdere partijen is dat de maatschappelijke diversiteit aan visies op de samenleving doorklinken in het parlement. De regering doet voorstellen voor wet- en regelgeving en probeert daarvoor een meerderheid te krijgen in de volksvertegenwoordiging. Die houden in het openbaar een debat, zodat iedereen kan zien hoe de meningen verdeeld zijn en welke afwegingen door de verschillende partijen worden gemaakt. Op basis van dat debat kan eenieder zijn of haar keuze maken bij de volgende verkiezingen.

Dit ideaal wordt echter doorkruist door het verlangen om onderdeel uit te maken van de coalitie. De bestuurspartijen wisselen in politieke achterkamertjes hun belangen uit en treden vervolgens en bloc naar buiten. Het werkelijke debat speelt zich dus achter gesloten deuren af tussen de coalitiepartijen onderling, in plaats van in de gehele volksvertegenwoordiging. Het daar gevoerde debat is een debat met schijnbewegingen, gevoerd tussen coalitie en oppositie, waarvan de uitkomst op voorhand vaststaat.

Deze politieke cultuur maakt dat de kiezers moeite hebben het verschil te zien tussen de individuele coalitiepartijen. Ook draait het nu niet om wat partijen werkelijk willen, maar wat partijen bereid zijn op te geven voor een rol in de regering. De schijngevechten tussen Rutte en Samsom in 2012 en tussen Pechtold en Samsom in de huidige campagne, zijn louter voor de bühne, VVD en PvdA stemmen in de Tweede kamer in 88% van de gevallen gelijk en D66 steunt 93% van de wetsvoorstellen van het kabinet. De recente ophef over de zorgverzekeringswet illustreert hoe zeldzaam het is dat leden van coalitiepartijen volgens hun eigen idealen stemmen.

Fractievoorzitters van coalitie- of gedoogpartijen schuiven daarnaast aan bij informele overleggen met de regering en lijken op de bestuurszetel te zitten in plaats van onderdeel uit te maken van de volksvertegenwoordiging. In de provincie schuiven bestuurders aan bij fractievergaderingen en bepalen de mening van de volksvertegenwoordiging, in plaats van dat zij de wens van de meerderheid uitvoeren. Het gevolg is dat alleen de echte oppositiepartijen hun eigen geluid laten horen.

Als alle volksvertegenwoordigers trouw blijven aan hun geweten en hun eigen idealen volgen, klinkt de grote maatschappelijk diversiteit aan meningen door in Provinciale Staten. Kiezers zullen zich herkennen in hun partij, omdat die stemt volgens het eigen verkiezingsprogramma en niet volgens het programma van de coalitiegenoot. Het politieke debat vindt dan plaats waar het thuis hoort: in de volksvertegenwoordiging. Met minder politieke machtsspelletjes. En meer idealen. Kiezers die strategisch willen stemmen, kunnen dat het best doen door de weg van hun eigen idealen te volgen.

Bram van Liere, Statenlid Partij voor de Dieren Noord-Holland
Niko Koffeman, Senator Partij voor de Dieren