Opinie: Gentech: het paard van Troje met enthou­siasme onthaald

Gepubliceerd in het Agrarisch Dagblad 17 februari 2009

Landbouwminister Verburg wil genetische modificatie uit de taboesfeer halen stelde zij in het debat over biotechnologie in de Eerste Kamer. Wat zij eigenlijk bedoelt is dat het verzet van verontruste burgers tegen de import en teelt van gentech gewassen maar eens afgelopen moet zijn. Achter de schermen zijn de keuzes namelijk al lang gemaakt. Concurrentiekracht telt in de landbouw zwaarder dan het voorzorgsprincipe en ethische afwegingen leggen het af tegen economische belangen. Dat wisten we al van de aanpak van de MKZ uitbraak in 2001 waarbij miljoenen gezonde dieren werden geruimd omdat een non vaccinatiebeleid met af en toe een uitbraak goedkoper was dan vaccineren. Ook bij genetische manipulatie, transgenese en cisgenese spelen de ethische bezwaren en lange termijn risico’s nauwelijks een rol in de uiteindelijke besluitvorming. De sector wordt verblind door het perspectief van goedkoper veevoer en ziektevrije aardappelen. Terwijl er nu al levensgrote risico’s opdoemen en een genencrisis niet uit te sluiten valt.

Uit onderzoek van de Royal Society in Engeland blijkt dat de teelt van gentech koolzaad en de teelt gentech suikerbieten schadelijke effecten hebben op de natuur. Onderzoekers in Oostenrijk toonden onlangs aan dat muizen ziek en minder vruchtbaar worden na het eten van gemanipuleerd voedsel. In de besluitvorming van het ministerie van LNV wordt ondanks deze alarmerende resultaten nog steeds blind gevaren op de beoordeling van gentech gewassen door de EFSA. Terwijl de lange effecten op het ecosysteem niet zijn meegenomen in die beoordeling. Ook zijn de risicobeoordelingen van de EFSA vooral gebaseerd op de testgegevens die de gentechbedrijven zelf aan leveren.

Ook wordt er nauwelijks gekeken naar de monopolistische machtspositie van multinationals als Monsanto en de gevolgen daarvan voor de agrarische familiebedrijven. De dominante positie van multinationals en hun patenten op zaaigoed is nu al zichtbaar buiten Europa. Het kwekersrecht is ten dode opgeschreven. Traditionele gewassen kunnen niet meer worden verbouwd omdat ze besmet worden met gentech uit de omgeving. Boeren waarvan de velden besmet zijn met gentech worden zelfs door Monsanto aangeklaagd omdat zij niet hebben betaald voor het patent. In Duitsland besliste de rechter dat bijenhouders moeten wijken omdat hun honing besmet kan raken met pollen van de gentech maïs van Monsanto en daardoor onverkoopbaar wordt. Co-existentie, de teelt van gengewassen naast gentechvrije gewassen is dus niet realistisch. Het toestaan van de teelt van gengewassen zal het einde betekenen voor de biologische landbouw in Nederland, door uitkruising van gewassen en doordat bijen zich niet laten beperken tot een bepaalde akker.

De taboesfeer rondom biotechnologie blijft bestaan zolang de minister alleen de positieve kanten van gentech uitvergroot en de bezwaren afdoet als emotie. Een open en eerlijke discussie over de ethische aspecten en de risico’s van genetische manipulatie wordt nu structureel onmogelijk gemaakt. De vrije markt is leidend in de besluitvorming en we weten inmiddels van de bancaire sector wat dat voor een gevolgen kan hebben. Dat we met gentech een paard van Troje binnenhalen, lijkt de sector en het ministerie nauwelijks te deren. Agrarische bedrijven die vaak van generatie op generatie zijn overgegaan, zouden juist volop moeten inzetten op continuïteit en het voorzorgsprincipe. Als alle zaaigoed in handen komt van een handvol multinationals is dat een ramp voor alle boeren; zowel in ons deel van de wereld als in ontwikkelingslanden. Die ontwikkeling moet nú een halt worden toegeroepen. Wanneer de genetische geest eenmaal uit de fles is en de grenzen van moeder natuur geforceerd zijn, is er geen weg terug meer.

Natasja Oerlemans, landbouwadviseur Partij voor de Dieren Tweede Kamerfractie
Niko Koffeman, senator Partij voor de Dieren