Opinie: Laat het CDA nu buiten de formatie

Hoe sterk er ook gesuggereerd werd dat de formateur en de onderhandelaars van VVD, CDA, D66 en GroenLinks werkten aan de totstandkoming van 'het groenste kabinet ooit', van aanvang af was duidelijk dat GL en CDA het nooit eens zouden worden over de beperking van aantallen gehouden dieren, megastallen, klimaatdoelen en de overgang naar een plantaardiger en diervriendelijker samenleving, kortom over het groene deel van het GroenLinks-verkiezingsprogramma.

Wanneer het CDA erbuiten gelaten wordt, kan over een werkelijk groene koers onderhandeld worden

Oud-informateur en CDA-prominent Herman Wijffels liet daarover geen enkel misverstand bestaan, evenmin als Sybrand Buma: een groene stelselherziening zit er wat het CDA betreft niet in, integendeel. De warming-up voor de mislukte formatiepoging kwam meteen in de beginfase al op gespannen voet met de opwarming van de aarde. De Klimaatwet, ingediend door GL, PvdA, D66, SP en ChristenUnie, werd in de Tweede Kamer controversieel verklaard op verzoek van de VVD.

Bijzonder, omdat doorgaans alleen wetsvoorstellen die vanuit het kabinet komen controversieel verklaard kunnen worden, en wetsvoorstellen die zijn ingediend vanuit de Kamer meestal slechts door de indieners zelf. De controversieelverklaring van de klimaatwet deed al het ergste vrezen voor het vervolg. Moest het nakomen van de verplichtingen van het klimaatakkoord van Parijs in de koelkast omdat progressieve partijen nu al bang zijn voor de klimaatagenda van VVD en CDA?

In kringen van de onderhandelende partijen viel te beluisteren dat tijdens de formatie geen door hen ingediende wetsvoorstellen zouden worden behandeld. Hoewel een politiek omstreden onderwerp als de nieuwe orgaandonatiewet gewoon wel behandeld wordt.

Stagnatie klimaatwet

Het is een gotspe dat GL en D66 en ook mede-indieners PvdA, SP en ChristenUnie niet of nauwelijks protesteerden tegen de stagnatie rond de door hen ingediende klimaatwet. Ook het feit dat de onderhandelende partijen zich hadden vastgelegd op een afspraak om gedurende de formatie geen enkel voorstel in de Kamer te steunen dat geld kost, geeft aan dat de ambities tot regeren al vanaf het begin de idealen van deze partijen overvleugelden. Dat duidde op een dreigende ontgroening die de kiezers niet hebben gewild en die aan de urgentie van het klimaatprobleem geen recht deed.

Er was voor GroenLinks en D66 geen enkele noodzaak om te willen regeren met CDA en VVD

Er was overigens geen enkele noodzaak voor GL en D66 om te willen regeren met VVD en CDA. Sterker, de combinatie zou alleen al uiterst onverstandig zijn, omdat CDA en VVD kunnen rekenen op de gedoogsteun van partijen als PVV, SGP en FvD als het gaat om het torpederen van groen beleid.

Nu de formatie is afgebroken op onoverbrugbare tegenstellingen, is het vooral verstandig het CDA niet bij een nieuwe poging te betrekken. De VVD heeft sinds 1998 met grote regelmaat aangegeven open te staan voor wat een 'groenrechts' beleid genoemd wordt, inclusief sanering van de intensieve veehouderij. Voeg daarbij de expliciete voorkeur van werkgeversorganisatie VNO-NCW, de vaste bondgenoot van de VVD, voor een groene koers, en het is duidelijk dat andere combinaties dan die met het CDA veel meer voor de hand liggen.

Wanneer het CDA erbuiten gelaten wordt, kan er over een werkelijk groene koers onderhandeld worden met partijen als ChristenUnie, Partij voor de Dieren en eventueel PvdA. De SP sluit vooralsnog de VVD uit, anders is een nog bredere coalitie mogelijk. Een dergelijk groen kabinet zou kunnen bogen op een meerderheid in beide kamers.

Groen mag in een nieuw kabinet geen vrije kwestie blijven, maar zal diepgeworteld moeten zijn in de kern van het regeerakkoord. Nu het CDA het groen links laat liggen, is het tijd voor Plan B. Zonder het CDA.

Door Marianne Thieme

Gepubliceerd op Trouw.nl