Opinie: Landbouw zelf schiep dit muizen­pa­radijs

Gepubliceerd in Trouw op 30 januari 2016

Als de akkerbouw zo eentonig blijft en de koeien niet uit de stal mogen, kun je rekenen op een nieuwe muizenplaag, constateert Marianne Thieme.

De uitzonderlijk grote muizenplaag in 2014-2015 zorgde voor een schade van 73 miljoen euro. Menigeen had te doen met de boeren. Maar de intensieve landbouw blijkt niet alleen gedupeerde, maar ook veroorzaker van deze explosieve muizengroei, leert het recente rapport van adviesbureau Altenburg & Wymenga. De muizenplaag illustreert de noodzaak van een omslag naar ecocentrische landbouw; samenwerken met de natuur in plaats van de natuur bestrijden.

De impact van de intensieve landbouw op de natuur is nergens zo zichtbaar als op het platteland zelf. Wat oogt als grazige weilanden, is in termen van biodiversiteit een landbouwwoestijn; steeds eentoniger, steeds grootschaliger, met steeds meer raaigras. Oorspronkelijke bewoners zoals weidevogels slaan er letterlijk voor op de vlucht. Het zijn vooral de soorten die leven achter gesloten deuren, zoals koeien, kippen en varkens, die in aantal toenemen op het platteland.

De veldmuis heeft een grote voorkeur voor grote open landbouwvlaktes. Immers, waar geen bosjes of bomen zijn, zijn doorgaans ook weinig roofvogels. Vossen worden intensief bejaagd. De afwezigheid van roofdieren blijkt een van de belangrijkste factoren in het ontstaan van muizenuitbraken.

Naast roofdieren verdwijnen ook steeds meer koeien uit de weide. Het gebrek aan weidegang blijkt ook een belangrijke oorzaak voor het ontstaan van muizenplagen. Zonder koeien is er meer gras voor de muizen en zijn er geen koeienpoten om hun holletjes te vertrappen.

De explosieve toename van muizen is een duidelijk signaal dat het in de intensieve landbouw aan elke vorm van natuurlijk evenwicht ontbreekt. De vele ganzen die afkomen op het eentonige, maar zeer eiwitrijke raaigras geven hetzelfde signaal.

Toch kiest de landbouw steevast voor kortetermijnbeleid om ervoor te zorgen dat de Homo economicus geen last heeft van de natuur. Ineffectieve en wrede methoden worden vol ingezet, zoals het stelselmatig vergassen van ganzen en muizen. De staatssecretaris lobbyde in Brussel zelfs voor een dure en ineffectieve vergassingsmethode. Ook mochten verboden rodenticiden (rattengif) worden ingezet, die ervoor zorgen dat muizen een akelige dood sterven aan inwendige bloedingen. De muizenplaag bestrijden op het moment dat de schade zich voordoet, is weinig effectief, stellen de onderzoekers.

Kortzichtig
De muizenplaag benadrukt de noodzaak van een fundamentele verandering in de landbouw. De kortzichtige focus op grootschalig en intensief, daarbij strijdend tegen de omringende natuur, heeft er in belangrijke mate toe geleid dat nog maar 15 procent van de planten en dieren die in Nederland voorkwamen, is overgebleven.

'Er moet een einde komen aan de regeling die duizenden boeren van natuursubsidies voorziet, terwijl zij door gebruik van mest en landbouwgif datzelfde landschap juist aantasten', was in 2013 het belangrijkste advies van de Raad voor de leefomgeving en infrastructuur. Toch blijven er miljoenen geïnvesteerd worden in schadeloosstellingen en subsidies aan boeren.

We hebben meer maatregelen nodig die het natuurlijk evenwicht herstellen en de biodiversiteit laten toenemen. Zoals meer diversiteit in de landbouw, gesloten kringlopen, weidegang voor koeien en een einde aan de jacht. Zo ontstaan een landbouw en een natuur die tegen een stootje kunnen.

Marianne Thieme