Opinie: Mantel­zorg­woning kan bouw­crisis oplossen

Gepubliceerd in het Reformatorisch Dagblad 08 april 2009

In de bouw dreigen komend jaar tienduizenden ontslagen te vallen als gevolg van de krimpende vraag onder invloed van de kredietcrisis. Is dat logisch voor een land waar een dramatisch tekort heerst in een aantal woningsectoren en ook zonder overheidsbemoeienis gebouwd zou kunnen worden? Sterker nog, de overheidsbemoeienis frustreert in veel gevallen de bouw, waar tal van bouwopdrachten mogelijk zouden zijn, gefinancierd uit ontpotting. Het ‘oma woont in de tuin’ (Trouw 04-02-09) strandt in veel gevallen nog op starre regelgeving. Alle reden om via een creatieve ingreep de bouw en het aanbod van woonruimte een forse impuls te geven in plaats van dramatische kapitaalvernietiging te laten ontstaan.

De woningnood in Nederland wordt steeds nijpender en de overheid lijkt vooral te volstaan met de stelling dat onvoldoende geld beschikbaar is om de problemen op te lossen. Komende kabinetsperiode bestaat behoefte aan 255.000 extra seniorenwoningen en in 2015 dreigt dat tekort op te lopen tot vierhonderdduizend. Staatssecretaris Bussemaker wil 80 miljoen uittrekken voor kleinschalige verpleegeenheden in de wijk, maar dat is een druppel op een gloeiende plaat.

We moeten dus op een creatievere wijze omgaan met de woningmarkt en het platteland revitaliseren, door mensen de kans te bieden vrijwillig in te schikken op het eigen erf en ze daartoe te stimuleren. Iedereen met een erf van meer dan zeshonderd vierkante meter zou een schuur, garage of stal moeten kunnen afstaan om op die plaats een extra woning te bouwen. Voorbeelden daarvan zijn al te vinden bij de kangoeroewoningen in Zwijndrecht en de aanleunwoningen in Boekel. Ouders kunnen zo op het erf van hun kinderen wonen, kinderen kunnen een starterswoning op het erf van hun ouders krijgen.

Als het bijbouwen op het eigen erf wordt toegestaan zonder dat het bouwvolume toeneemt, is dat niet schadelijk voor de groene ruimte, wordt dat gefinancierd door burgers zelf en bevordert dat de mantelzorg, de leefbaarheid en een evenwichtige bevolkingsopbouw op het platteland.

Het betekent verder de enorme impuls voor economie en werkgelegenheid die op dit moment zo hard nodig is. Als honderdduizend burgers gebruikmaken van deze mogelijkheid op eigen erf een extra woning te bouwen, bijvoorbeeld ter waarde van twee ton, levert dat een economische impuls op van twintig miljard euro, plus honderdduizend woningen op het platteland voor jongeren en ouderen.

Eenzelfde regeling moet worden ontwikkeld voor het saneren van bedrijven in de intensieve veehouderij. Bij het slopen van stalruimte en schuren moet het bouwen van appartementen met een zelfde oppervlakte worden toegestaan. Dat biedt meteen mogelijkheden tot warme sanering van een dieronvriendelijke sector en extra woonruimte in de mooiste delen van ons land zonder het groen aan te tasten. Daarmee wordt de druk op de stedelijke woningvoorraad kleiner, omdat minder jongeren én ouderen naar de stad hoeven te trekken voor huisvesting.

De huidige ruimte-voor-ruimteregelingen gaan uit van de illusie dat de bestaande verstening van de groene ruimte terug te dringen is. Het zou van meer realiteitszin getuigen uit te gaan van het huidige bouwvolume en dat te benutten op een wijze die ten goede komt aan mens, dier, leefbaarheid én economie. Spontaan zullen bouwvolumes op het platteland niet snel verdwijnen en de woningbouw zit al jaren op slot. Juist door mensen die nu een groot beslag leggen op die ruimte, te stimuleren hun grond en bouwvolume met anderen te delen, kan de beschikbare ruimte beter worden benut en kan het met meer generaties bijeen wonen een impuls krijgen. Als in de steden het splitsen van grote woningen tot kleinere wooneenheden simpeler wordt gemaakt, kan dat een soortgelijk effect hebben.

We zullen constructief moeten werken aan een duurzamer samenleving. De gedachte dat de groene ruimte kan worden 'ontsteend' door een bouwstop af te kondigen, lijkt niet de gewenste resultaten op te leveren. Er wordt ontmoedigd in plaats van gestimuleerd. Dus zullen we nieuwe oplossingen moeten bedenken, gericht op duurzaamheid. Een samenleving die gericht is op een aangenamer leven nu en voor toekomstige generaties. Waarin niet alleen de dieren een beter leven krijgen, maar ook boeren, burgers en buitenlui.

Waar veel beleidsmakers blijven zoeken naar triviale oplossingen als varkensflats en schaalvergroting, zouden we ons moeten richten op een terugkeer naar de menselijke maat op alle niveaus: in de landbouw, de zorg, het onderwijs, bij het inzetten van politie en het opvangen van onze ouderen. De kredietcrisis is een door mensen gecreëerd monstrum. ‘De onzichtbare hand’ van Adam Smith gaat de problemen niet oplossen, zo constateren deskundigen als Herman Wijffels en Alan Greenspan. Stimuleer bouw vanuit ontpotting nu, en voorkom massa-ontslag van uitmuntende vakmensen in de bouw, die het slachtoffer worden van de hebzucht van een geperverteerde bovenlaag. Het geld is er wel degelijk, maar zit vast op laagrentende deposito’s uit angst voor nieuwe financiële rampen. Een wet die meergeneratiewonen op het platteland vergemakkelijkt zal de economie, de duurzaamheid , de ouderenzorg en de woonvoorraad zeer goede diensten kunnen bewijzen.

Marianne Thieme, fractievoorzitter Partij voor de Dieren in de Tweede kamer.