Opinie: Mijn idee voor Nederland (korte versie)

Dit is de verkorte versie van de lezing 'Mijn idee voor Nederland', gepubliceerd in de Volkskrant, 1 februari 2013

Bio-industrie geeft niks.

Maar neemt veel.

Wanneer ons consumptiepatroon wereldwijd zou worden overgenomen, hebben we vier aardbollen nodig .Zegt Daan van Doorn die de toekomst van de veehouderij onderzocht.

En vervolgens: ”om de wereld te kunnen voeden zijn megastallen nodig, een verdere intensivering van de landbouw”. Dat betoog krijgt navolging bij vertegenwoordigers van Rabobank en Wageningen Universiteit, zoals Fresco en Dijkhuizen. Meer vlees, vis, melk, eieren om de wereld te voeden, en daarom grotere stallen, grotere kotters, meer van hetzelfde. We bouwen megastallen in de Oekraïne, we exporteren varkens naar China, en we hebben de Chinese premier ervan overtuigd dat alle Chinese schoolkinderen een halve liter melk per dag zouden moeten drinken, ondanks het feit dat ze lactose-intolerant zijn. Onze liefde voor groei, of eigenlijk geld, maakt ons blind voor het feit dat we wonen op een krimpende planeet, met snel afnemende grond- en hulpstoffen. We hebben nog een beetje aardgas, we hebben nog een beetje drinkwater. Het Wereld Water Forum waarschuwt dat in 2017 70% van de wereldbevolking geen toegang meer heeft tot schoon drinkwater. 2017, da’s nog 4 jaar te gaan! Visserijbiologen verwachten dat de oceanen nog in onze generatie zullen zijn leeggevist met desastreuze gevolgen voorklimaat, milieu en voedselvoorziening.

In 2025 wordt het omslagpunt verwacht waarop we de schade die wij aan de aarde toebrengen niet meer zullen kunnen herstellen.

Bij wijze van spreken dan, denken veel mensen. Zo’n vaart zal het toch niet echt lopen? De supermarkten puilen nog steeds uit, we hebben het goed! Wanneer we geconfronteerd worden met voedselschandalen zoals de paardenvleesfraude is, spreken we daar geen vooralsnog geen schande van, maar roepen we: hoe zou dat smaken, paardenvlees?

De traditionele politieke partijen die de problemen waaronder onze planeet zucht hebben laten ontstaan, roepen dat er behoefte is aan vernieuwing. Niet omdat ze daar ideeën over hebben, maar als vlucht naar voren. Maar hun voorwaarts is wel het meest onverstandige advies dat je kunt opvolgen, wanneer je aan de rand van de afgrond staat. Einstein zei al dat het niet voor de hand ligt problemen op te lossen vanuit dezelfde instelling als waarmee ze veroorzaakt zijn, er is dringend behoefte aan nieuwe inzichten. Niet vanuit de oude politieke zuilen, maar vanuit een overstijgend belang dat zicht biedt op een duurzame toekomst.

Economische groei vormt niet de oplossing, maar het probleem. Het is de logica van een piramidespel om te stellen dat alleen groei ervoor kan zorgen dat we niet krimpen.

Earth Overshoot Day, de dag waarop we de natuurlijke reproductiecapaciteit van de aarde overschrijden viel in 1980 op 14 december, dat was de dag waarop de reproduceerbare grondstoffen voor dat jaar op waren. Inmiddels is EOD verschoven naar 22 augustus.
We weten dat de biodiversiteit ernstig gevaar loopt en dat 30% van de achteruitgang wordt veroorzaakt door de veehouderij. Zonder biodiversiteit geen landbouw en dus geen voedsel. Zonder natuur en biodiversteit stopt de stroom van grondstoffen voor ons dagelijks leven.
Econoom Pavan Sukhdev van Deutsche Bank berekende dat de kredietcrisis eenmalig €700 mrd kost, terwijl het kappen van het tropisch regenwoud leidt tot een jaarlijks terugkerende kostenpost tussen de €1500 mrd en €4000 mrd .

Het lijkt een somber verhaal, toch ben ik optimistisch. Het diepe dal waarin de traditionele politiek ons gebracht heeft, kan mensen tot het besef brengen dat er radicale maatregelen noodzakelijk zijn om het tij te keren.

We zien wat er niet werkt. We zijn het vieste jongetje van de Europese klas met 70 miljard kilo mest, 14x het lichaamsgewicht van elke Nederlander in poep. Voor de paar dubbeltjes die een kippenfokker verdient per dier is geen fatsoenlijke bedrijfsvoering mogelijk. Elke dag stoppen zeven agrariërs met hun bedrijf omdat ze de ratrace niet meer bij kunnen benen.

We zullen toe moeten naar een veel kleinere veehouderij. In ons land lijden en sterven jaarlijks meer dan 500 miljoen dieren in de bio-industrie. Dat brengt ons geen voorspoed, zoals wel beweerd wordt, maar rampspoed in de vorm van een kwijnende en verdwijnende natuur, dierziektencrises, onveilig voedsel, gezondheidsproblemen en een afkalvende beschaving. Gandhi zei al dat de mate van beschaving van een land het best kan worden afgemeten aan hoe het met zijn dieren omgaat.

Alleen drastische vermindering van het aantal dieren in Nederland vormt een oplossing. We kunnen in een kwetsbaar landje niet produceren voor 70% export, we moeten produceren voor de regio, hoogkwalitatief en tegen fatsoenlijke prijzen.

Het LEI heeft becijferd dat de Nederlandse landbouw prima biologisch zou kunnen en dat de meerprijs beperkt zou blijven, als we maar allemaal meedoen, niet als biologisch de dure voorkeur blijft van een relatief kleine avantgarde.
Dat kan bereikt worden door strikte doorvoering van het beginsel dat de vervuiler moet betalen.

Onderzoek van de VU leert dat voor elke kilo varkensvlees die verkocht wordt, tenminste 50% van de kosten niet betaald wordt door de consument, maar voor rekening van de samenleving komen. 4 sateetjes voor 28 cent of een hamburger van 15 cent is niets anders dan heling, het kan niet en het zou niet moeten mogen. Het is met vlees zoals met eurocenten: het produceren ervan kost meer dan de waarde ervan.

De kosten van de bedrijfsvoering die afgewenteld worden op de samenleving, zullen direct in rekening gebracht moeten worden aan de eindgebruiker. Vorige week stelde ook professor Richard Tol voor om CO2 per product te belasten. Geen emissiehandel, maar direct betalen simpel, helder en effectief.

Vervuilende producten worden duurder, schone producten worden per saldo goedkoper.

Veehouderij is wereldwijd verantwoordelijk voor meer uitstoot van broeikasgassen dan alle auto’s, vliegtuigen, trucks, treinen en schepen samen. Zet dat de vervuiler betaald!

We kunnen heel goed leven met veel minder dieren. Het is een primitieve gedachte dat we het leven van andere dieren zouden moeten nemen om zelf in leven te blijven.

Daarom moeten we af van de grootschalige consumptie van dierlijke producten. Overstappen op een meer plantaardig dieet , liefst biologisch geproduceerd, zonder chemische bestrijdingsmiddelen, zonder genetische manipulatie en zonder roofbouw.
Biologisch gehouden slachtdieren zullen geen soelaas kunnen bieden bij een gelijkblijvende vraag naar vlees of melk, louter op basis van het ruimtebeslag dat vrije uitloop met zich meebrengt. Minder én beter is het devies.

Een eeuw geleden waren er tientallen miljoenen trekpaarden in de VS, nu nog een handjevol. Landbouwmechanisatie heeft ervoor gezorgd dat er slimmere manieren zijn om het land te bewerken dan met een paard voor de ploeg. Zo moeten we ook de slachtdieren kunnen bevrijden uit de voedselketens.

In een tijdperk met hoogtechnologische kennis hebben, is onzin om nuttige plantaardige eiwitten eerst langs het maag/darmkanaal van een dier te leiden, waardoor maar 10% nuttige eiwitten resteert.

Het beëindigen van de bio-industrie zou volgens sommigen schadelijk zijn voor de economie. Een dooddoener die ook werd gebruikt als argument waarom slavernij en kinderarbeid niet afgeschaft zouden kunnen worden en vrouwen niet toegelaten op de arbeidsmarkt. Dat is erg meegevallen. De agrarische sector schermt graag met het feit dat ze een bijdrage van 10% aan het BNP zou leveren maar wie goed kijkt ziet dat de primaire productie slechts 1.2% bedraagt, van de intensieve veehouderij, kippen en varkens, nog veel minder n.l. 0.3.% En de melkveesector ook 0,3%.

De emotie dat vlees of melk nodig is voor onze gezondheid of voor onze lekkere trek is zo achterhaald dat het nauwelijks bespreking behoeft.

Op dit moment wordt 80% van het wereldlandbouwareaal gebruikt voor de veehouderij. Bijna de helft van de wereldgraanvoorraad wordt opgeslokt door de koeien, kippen en varkens. Zouden we het bestaande landbouwareaal benutten voor hoogwaardige plantaardige voeding voor mensen dan zouden we minstens 30 miljard monden kunnen voeden.

We kunnen het ons niet veroorloven om 1 miljard mensen elke avond met honger naar bed te laten gaan, om kinderen te laten sterven van de honger, met onze lekkere trek als enige legitimatie. Alsof je bij een buffet 4 borden voor jezelf opschept vanuit de mentaliteit dat mensen achterin de rij ( i.c. in de Derde wereld) letterlijk kunnen doodvallen. Inhaligheid is geen alternatief voor kleinschaligheid. De aarde biedt genoeg voor ieders behoefte, maar niet voor ieders hebzucht.

Daarom is revolutie meer noodzakelijk dan ooit.

Zullen we in opstand komen tegen de politici en financiële dienstverleners die ons hebben wijsgemaakt dat geld het hoogste goed is? Zullen we weer gaan genieten van alles wat echt waarde vertegenwoordigt, de natuur, ons gezinsleven, de biodiversiteit, een stabiel klimaat, onze vrienden, onze familie?

Alleen opstand tegen de traditionele politiek biedt kansen. Wanneer we die opstand niet laten ontsporen in frustratie, maar er nieuwe hoop uit putten.

We zullen de grenzen van de aarde als uitgangspunt moeten kiezen. Eckart Wintzen stelde al in 1994 voor om niet het goede gedrag van mensen te belasten, maar het slechte gedrag. Waarom belasting heffen op activiteiten die waarde toevoegen, 21% BTWboete op vrijwel alles wat we ondernemen of aanschaffen? Waarom stellen we de arbeid niet vrij van belasting, en belasten we gebruik van alles wat schaars kwetsbaar is? Een Belasting Onttrokken Waarde, op alles wat druk legt op de natuur, het milieu en de grondstoffenvoorraad. Zo stimuleren we hergebruik van grondstoffen en tegelijk ook de werkgelegenheid.

Laten we ons niet focussen op economische groei, maar op economische én persoonlijke ontwikkeling. De Partij voor de Dieren is de enige politieke partij die dat bepleit. Die niet de korte termijn mensenbelangen centraal stelt, maar de belangen van de planeet en daaruit afgeleid de belangen van al haar bewoners.

You may say that I’m a dreamer, but I’m not the only one!

Marianne Thieme