Opinie: Ot & Sien: de tijd van boter, kaas, eieren en vlees

Met haar pleidooi voor intensivering van de landbouw en tegen de biologische houderij toont Louise Fresco zich in haar boek ‘Hamburgers in het paradijs’ niet de vooruitgangsoptimist die ze graag wil zijn. Ze vindt dat een mens moet leren van z’n fouten, maar verdedigt tegelijkertijd tradities uit de tijd van Ot & Sien als noodzakelijk en voor uitbreiding vatbaar. Wie pleit voor plofkippen en megastallen, probeert een achterhaalde manier van voedselproductie op te schalen via moderne techniek. Dat is geen vooruitgangsoptimisme, maar het blijven hangen in de traditie van Ot & Sien. Het ‘met melk meer mans’ denken en de emoties die horen bij de vermeende onvermijdelijkheid van dieren eten.

De schijntegenstelling die Fresco zoekt tussen biologische kippen en plofkippen is nauwelijks relevant wanneer we inzetten op een wereld die gevoed wordt met plantaardige eiwitten. Haar eigen stelling dat de wereld voldoende landbouwareaal zou kunnen bieden om veertig tot vijftig miljard monden te voeden, geeft tevens de overbodigheid en de ongewenstheid van megastallen met plofkippen aan.

In een wereld waarin bijna de helft van de graanoogst wordt opgeslokt door de veehouderij en het verbouwen van veevoer via verdringing zorgt voor het platbranden van regenwouden, is geen ruimte voor megastallen en plofkippen. Er zijn nu al vleesvervangers die qua smaak en structuur net zo smakelijk of smakelijker zijn dan het origineel. Het wordt een achterhaald idee om menselijke voeding te afhankelijk te maken van de primitieve methode om plantaardige eiwitten eerst langs het maag-darmkanaal van een dier te geleiden, daarvan negentig procent te laten omzetten in lichaamswarmte en mest van dat dier en slechts tien procent tot eiwitten. Eiwitten waarvan we lang dachten dat die nuttig waren voor de mens, maar die wetenschappers meer en meer afraden.

Wageningse ondernemers hebben een machine ontwikkeld waarmee één kilo sojaconcentraat kan worden omgezet in drie kilo kipidentieke vleesvervanger. Met een machine die in een doorsnee huiskamer past, kunnen ze jaarlijks één miljoen kilo van dit product produceren. Voor eenzelfde hoeveelheid plofkippenvlees is een veelvoud aan veevoer en water noodzakelijk, en een staloppervlak zo groot als een voetbalveld met honderdduizend plofkippen, elke zes weken opnieuw.

Als we meer monden te voeden hebben, laten dat dan niet de monden zijn van dieren in de bio-industrie die na een kort en ellendig leven sterven voor onze lekkere trek, maar de monden van de mensen die nu honger lijden. Moderne techniek kan het dier bevrijden uit de voedselketen. Louise Fresco verwijst terecht naar een bericht in The Times uit 1894 dat voorspelde dat in 1950 de straten van Londen onder drie meter paardenmest zouden liggen. Toen kon nog niemand bedenken dat er een heel andere oplossing voorhanden was, namelijk de auto (met z’n eigen problemen). Hetzelfde deed zich voor in de Verenigde Staten waar binnen een eeuw vijfentwintig miljoen trekpaarden vervangen werden door aanzienlijk efficiëntere tractoren.

Als we werkelijk willen leren van onze fouten in het verleden, zou Nederland tijdens een handelsmissie de Chinese premier Wen Jibao nooit moeten willen inspireren om alle Chinese schoolkinderen dagelijks verplicht een halve liter melk te laten drinken. Wij zijn gelukkig zelf lang verlost van de dwaasheid die verplichte schoolmelk heet, maar recent werd de Nederlandse proefboerderij Siddair in Henan opgezet waardoor het aantal Chinese melkkoeien groeide van twintigduizend naar driehonderdduizend in de laatste tien jaar. We exporteren levende en dode varkens naar China, subsidiëren de bouw van megastallen in het voormalig oostblok, kortom we doen er alles aan om onze fouten uit te vergroten in exportlanden.

Wanneer we mensen in ontwikkelingslanden de kans bieden zelfredzaam te worden, de opbrengst van hun akkers te vergroten en duidelijk maken dat vlees het minst aantrekkelijke statussymbool is dat er bestaat, kan dat zeer ten goede komen aan mens, dier, natuur en milieu binnen de grenzen van wat onze planeet aankan.

Het argument dat veel landbouwgrond voor niet meer geschikt zou zijn dan de productie van gras – en mensen eten nu eenmaal geen gras- zal binnenkort ook achterhaald kunnen zijn via het Grassa project waarin de eiwitten, de vezels en het sap van gras gescheiden worden en geschikt gemaakt voor menselijke consumptie.

Plantaardige eiwitten kunnen de wereld voeden op een duurzame wijze , zonder dat er sprake is van roofbouw en dierenleed. En zonder dat iemand daar minder lekker door hoeft te eten dan nu het geval is. Einstein gaf al aan dat niets de leefbaarheid van onze planeet zo zou kunnen bevorderen als een plantaardig menu voor mensen.

Als Louise Fresco zegt dat het niet uitmaakt dat de bijen sterven en dat plofkip de wereld kan voeden kan dat best provocatief bedoeld zijn, maar ze zal zich moeten realiseren dat ze als opinieleider mensen op het verkeerde been zet, de biologische sector ten onrechte beschadigt en de vlees- en zuivellobby in de kaart speelt . Dat is jammer, onnodig en contraproductief.

Het vooruitgangsoptimisme zou opkomende economieën moeten behoeden voor onze fouten uit het verleden. De plofkip is één zo’n kapitale fout, de megastal een andere. Fresco zegt dat we de wereld kunnen voeden, tenzij er een gigantische epidemie uitbreekt.
Intensieve veehouderij vormt één van de grootste risico’s op zo’n pandemie. De beste manier om Vogelpest, MKZ, MRSA, BSE, ESBL, varkensgriep en alle andere volksgezondheidsgevaren die samenhangen met de bio-industrie een halt toe te roepen is omschakelen naar beter plantaardig voedsel. En sterke inkrimping van de veehouderij. Het zou Louise Fresco aan moeten spreken, het kan de wereld zoveel mooier en duurzamer maken en de honger succesvol bestrijden.

Marianne Thieme, fractievoorzitter van de Partij voor de Dieren in de Tweede Kamer