Opinie: Stop uit principe met Commissie Stiekem!

Gepubliceed op de Volkskrant op 13 november 2015

De ophef over het lekken uit de Commissie Stiekem is aanleiding om na te denken over opheffing van de commissie die het kabinet de gelegenheid geeft te bepalen waarover Kamerleden wel en niet mogen spreken. Het stiekeme karakter van de Tweede Kamercommissie voor de Inlichtingen- en veiligheidsdiensten paste mogelijk bij de naoorlogse jaren waarin de commissie in het leven werd geroepen. Maar zo’n commissie kent ook grote praktische bezwaren die niet passen bij democratische controle van regering door parlement en bij scheiding der machten.

Aanvankelijk werden alleen de fractievoorzitters van de 4 grote partijen vertrouwelijk geïnformeerd over dat wat de regering belangrijk vond om te delen. Op dit moment nemen vrijwel alle fractievoorzitters deel aan de Commissie Stiekem, waarvan de inhoud van mededelingen die daar gedaan worden stelselmatig verzwegen moet worden op straffe van een gevangenisstraf van een jaar of een geldboete van de vierde categorie.

Nadat de SP in 2009 besloot de commissiebijeenkomsten voortaan alsnog te gaan bezoeken na aanvankelijke jarenlange weigering, bleef ik als enige fractievoorzitter over die de commissie niet bezoekt. Voor mij is dat een principiële keuze. Het stelselmatig in vertrouwen worden genomen door de regering over onderwerpen die door het kabinet van belang geacht worden, maar waarover vervolgens niet mag worden gesproken, laat staan gedebatteerd, compromitteert volksvertegenwoordigers per definitie.

In augustus nog toonde Geert Wilders zich “dermate geschokt over een mededeling in de commissie” dat hij besloot daarover een raadselachtige motie in te dienen met het oog op een belangrijke beleidswijziging waarvan hij aard en karakter niet mocht duiden vanwege de geheimhoudingsplicht. Ook nu er uit de commissie gelekt is, is duidelijk hoe oncomfortabel de omgang met onwelgevallige geheimen moet zijn.

Natuurlijk mag de Kamer bij uitzondering en op verzoek van haar leden incidenteel vertrouwelijk geïnformeerd worden als de omstandigheden daarom vragen. Maar de stelselmatige geheimzinnigheid tussen kabinet en Kamer ondermijnt niet alleen het vertrouwen in de parlementaire democratie, maar ook de handelingsvrijheid van de Kamer als hoogste gezag. Het kabinet kan op belangrijke thema’s de Kamer monddood maken via het belast verklaren van onderwerpen die op haar initiatief in de Commissie Stiekem worden besproken.

Het is de taak van een volksvertegenwoordiger om in alle vrijheid informatie te vergaren en waar nodig te delen. Een Kamerlid moet het kabinet te allen tijde om informatie kunnen vragen, ook om die informatie die ze eigenlijk niet wil delen. Alleen zo kan een volksvertegenwoordiger ten volle de controlerende taak uitoefenen. De zwijgplicht rond door het Kabinet verstrekte ‘geheime’ informatie, staat dat in de weg.

Meer dan de vraag waar het lek zit in de nu actuele kwestie, moet de vraag besproken worden hoelang de Kamer zich nog monddood laat maken via een structurele zwijgplicht die in de jaren ’50 werd opgelegd en op geen enkele wijze te rijmen valt met het mandaat van de volksvertegenwoordiging.

Marianne Thieme, fractievoorzitter van de Partij voor de Dieren en lid van de Tweede Kamercommissie voor Inlichtingen- en veiligheidsdiensten, die ze niet bezoekt vanwege de daar heersende zwijgplicht