Opinie: Struc­turele lucra­tieve crimi­na­liteit in veesector bedreigt bestuur­lijke inte­griteit

Een onderzoeksteam van De Correspondent publiceerde eind september een onthutsend artikel over besmet veevoer en volksgezondheid. Het schandaal van de MPA-affaire van 2002 over met gevaarlijke hormonen besmette varkens, blijkt veel groter dan de regering de Kamer en de bevolking destijds wilde doen geloven.

Het RIVM en de Keuringsdienst van Waren hebben welbewust de gevaren van besmette producten in de voedselketen gebagatelliseerd. De verantwoordelijke ministers Brinkhorst en Borst (D66) en Veerman (CDA) deden alles om de Kamer te sussen. Op alle niveaus kregen economische belangen voorrang boven Volksgezondheid, geheel in lijn met de bevindingen van Floor Haalboom die vorige week promoveerde op de overheidsweging van belangen tussen veehouderij en volksgezondheid. Zelfs het actief belemmeren van democratische controle blijkt door de regering niet geschuwd te worden.

Uit een door oud-minister Donner (CDA) geheim gehouden rapport ‘Inventarisatie Milieucriminaliteit’ van de Landelijke Recherche (KLPD) bleek in 2003 dat de georganiseerde milieucriminaliteit, met name in de vlees- en veesector, groot is en de aandacht van politiek en politie hiervoor gering. Wakker Dier, waarvan ik destijds directeur was, kreeg het vertrouwelijke rapport in handen en maakte het openbaar. Om de discussie, die de minister kennelijk niet publiekelijk wilde voeren, toch gevoerd te krijgen.

De vlees- en veesector brengt mens, dier en milieu keer op keer in gevaar met zoönose en met verboden hormonen, BSE en schadelijke antibiotica. Al meer dan 10 jaar geleden stelde de Algemene Inspectiedienst vast dat “de varkenssector de grootste afvalverwerkende industrie in Nederland is”. Slachtafval, extracten uit dierhuiden, visafval en afvalstoffen uit de chemische en farmaceutische industrie werden op grote schaal in het veevoeder gemengd. Illegale menging in veevoer van gevaarlijke en giftige afvalstoffen lijken op grote schaal een “structureel” en “georganiseerd” karakter te hebben dat tot op de dag van vandaag doorgaat.

In het KLPD-rapport, constateert de Recherche dat de bestuurlijke integriteit structureel gevaar loopt waarbij corrumperende handelingen voortvloeien uit “de verwevenheid van de veehouderijsector met de politiek”. Adequate bestrijding van de illegale handel in besmet veevoer wordt tegengewerkt door een “zeer summiere handhaving, geringe pakkans en lage strafmaat.” In meer dan de helft van de onderzochte milieumisdrijven is er sprake van corrumperende handelingen. De uitgelekte voedselschandalen in de veehouderij waren volgens het rapport slechts het topje van de ijsberg.

De klokkenluider die het KLPD rapport aan Wakker Dier gaf, werd intensief vervolgd door de overheid, de veevoerschandalen worden met de mantel der (geld)liefde bedekt. Wakker Dier en ik persoonlijk werden voor de rechter gedaagd door de productschappen van vee en vlees. De rechter oordeelde dat Wakker Dier terecht met het rapport naar buiten was gekomen in het belang van de volksgezondheid.

Wanneer de politie de noodklok moet luiden over mensen die de volksgezondheid in gevaar brengen, maar de regering de daders actief blijft beschermen, daarin gedoogd door een Kamermeerderheid, zal er niet snel iets kunnen veranderen.

Recent bagatelliseerde minister Schippers (VVD) de gevaren van de Fipronil-crisis en zei staatssecretaris van Dam (PvdA) letterlijk dat er “geen acuut gevaar was voor de volksgezondheid”.

Er is een duidelijk patroon waarneembaar in de wijze waarop de overheid de economische belangen van de veehouderij de hand boven het hoofd houdt ten koste van volksgezondheid. Wanneer de Algemene Inspectie Dienst vaststelde dat ons voedsel geproduceerd wordt in “ de grootste afvalverwerkende Industrie” en tegelijkertijd de opsporings- en handhavingscapaciteit van de NVWA kapotbezuinigd wordt (de incidentele fooi in de miljoenennota van 25 miljoen kan dat onmogelijk goedmaken) , wordt duidelijk dat het motto “Je Maintiendrai” niet geldt voor de toezichthouders in de vee-industrie

Alleen al in de varkenssector vinden 2,7 miljard wetsovertredingen per jaar plaats, bleek uit onderzoek door Varkens in Nood uit 2014. Maar er wordt nauwelijks verbaliserend opgetreden. Staatssecretaris Sharon Dijksma (PvdA) zei daarover: “Vooropgesteld moet worden dat veehouders primair zelf verantwoordelijk zijn voor naleving van de regels”. Een wegkijkende overheid en een overmaat aan zelfregulering vormen niet alleen een groot gevaar voor dierenwelzijn, natuur en milieu, maar ook voor de volksgezondheid.

Tijdens de grote Q-koorts uitbraak werden reizigers naar Nederland vanuit landen als de VS en Brazilië door hun overheden gewaarschuwd niet op het Brabantse platteland te gaan fietsen of wandelen wegens de daar rondwarende Coxiella burnetii bacteriën vanuit de geitenhouderij. De Nederlandse overheid weigerde de locaties van besmette bedrijven openbaar te maken (om economische redenen) en verzuimde zelfs risicogroepen zoals zwangeren en hartpatiënten actief te informeren. Inmiddels is duidelijk dat zeker meer dan 100.000 mensen besmet zijn geraakt door Q-koorts. Tenminste 75 mensen overleden door de besmetting.

Lector Emile Kolthoff van Avans Hogeschool en het Centrum voor Criminaliteitspreventie en Veiligheid (CCV) waarschuwde vorige week dat politieke partijen zich bij het samenstellen van hun kieslijsten voor de gemeenteraad moeten wapenen tegen “criminele infiltratie”. Het zou goed zijn daarbij ook de bevindingen van de KLPD uit 2003 serieus te betrekken. Ook in de kabinetsformatie zou de verweving van politiek en veesector in het licht van de telkens onder het kleed geveegde schandalen niet onbesproken mogen blijven.

Marianne Thieme