Opinie: Vlees, het maat­schap­pelijk probleem op ons bord

Vlees is emotie. Er zijn veel argumenten voor het verduurzamen van je consumptiepatroon, namelijk verbetering van het welzijn van miljarden dieren, hulp aan de 850 miljoen hongerende mensen in ontwikkelingslanden en behoud van biodiversiteit, de drinkwatervoorraad en het klimaat. Er bestaat maar één tegenwerping: vlees is zo lekker. En om die emotie te rechtvaardigen bedenkt de vlees etende mens tal van urban legends die hem in slaap kunnen sussen.

Zoals de legende dat biobrandstoffen voor honger zouden zorgen. ‘We moeten voor de mond produceren, niet voor de motor’ zei onze landbouwminister en wetenschappers en opinieleiders haastten zich om de productie van suikerriet en maïs voor biobrandstoffen als onethisch te bestempelen. Volgens prof. Louise Fresco wordt echter nog geen 2% van het wereldlandbouwareaal ingezet voor biobrandstoffen. Maar liefst 80% van het landbouwareaal wordt gebruikt voor de veehouderij. Niet alleen voor de productie van vlees, ook voor zuivel en eieren. Vlees, bestemd voor de westerse consument, vormt daarin ontegenzeggelijk het grootste aandeel. Onze biefstuk concurreert met tien borden graan. Op dit moment bereikt slechts 15% van de plantaardige eiwitten uit graan en soja de maag van de vleeseter, 85% gaat verloren, of erger, wordt goeddeels omgezet in mestoverschotten. Alleen al in Nederland een mesthoop van meer dan 4.000 kg per Nederlander per jaar!

en andere mythe is dat dieren, vooral varkens, kampioen afvalverwerkers zouden zijn. Landbouwdieren zouden de afvalproducten uit de voedingsmiddelenindustrie omzetten in vlees. Zonder dieren zou onze afvalberg alleen maar groeien. Ook de graslanden, zo’n tweederde van het totale landbouwareaal in de wereld, kunnen alleen dieren voeden, zo wordt gezegd. Wat voor het gemak wordt vergeten is dat dieren ook krachtvoer krijgen: bijna de helft van de wereldgraanoogst aan dieren wordt gevoerd. Dr. Aiking van de Vrije Universiteit heeft berekend dat zelfs driekwart van de sojaproductie naar de veehouderij gaat. Bovendien zijn grote delen grasland wel geschikt voor akkerbouwgewassen. Het huidige landbouwareaal is toereikend miljarden mensen extra te voeden met graan en peulvruchten, mits we die plantaardige eiwitten niet eerst laten opslokken door onze veestapel.

Maar is het dan uit oogpunt van gezondheid dat we vlees eten? Per jaar wordt in Nederland gemiddeld 82 kilo vlees per persoon gegeten. Zo’n vijftig jaar geleden was dat nog de helft. Sinds vorig jaar gaan er wereldwijd meer mensen dood aan overgewicht dan aan honger. Dr. Powles van Cambridge University stelt dat overmatige consumptie van dierlijke eiwitten een belangrijke oorzaak is van overgewicht en andere ziekten zoals kanker en hart- en vaatziekten. In Nederland wordt gemiddeld dertig procent teveel aan dierlijke eiwitten gegeten. Volgens het Voedingscentrum is een vegetarische levensstijl een gezond alternatief.

Inmiddels is duidelijk dat de huidige vleesconsumptie in Westerse landen en de voorziene groei van de vleesconsumptie in China en India zal leiden tot een humanitaire en ecologische ramp. De Wereldvoedselorganisatie heeft becijferd dat met de huidige trend de vleesconsumptie zal verdubbelen van 230 miljard kilo per jaar nu tot 450 miljard kilo in 2050, terwijl de bevolking met de helft toeneemt van 6 naar 9 miljard.

Vleesproductie pleegt een steeds grotere aanslag op de zoetwatervoorraden, het tropisch regenwoud en andere natuurlijke hulpbronnen. De rek is er uit. Het Wereld Natuur Fonds heeft becijferd dat we nog deze eeuw drie aardbollen nodig hebben als elke wereldburger op dezelfde schaal zou consumeren als wij. Bovendien is de veehouderij een van de grootste veroorzakers van broeikasgassen, met een aandeel van 18%. Dat is 40% meer dan alle auto’s, trucks, vliegtuigen, schepen en treinen die slechts 13% voor hun rekening nemen in de wereldwijde uitstoot. Een Nederlandse koe stoot jaarlijks net zoveel broeikasgassen uit als 70.000 autokilometers, dat zijn 4,5 personenauto’s bij gemiddeld gebruik.

Is de lekkere trek ons dat waard? Dat kan niet waar zijn voor mensen die streven naar een duurzame toekomst voor onze kinderen en voor onze planeet. Lekkere trek laten zegevieren boven mededogen met hulpbehoevenden, dieren, klimaat, natuur en de volgende generaties getuigt van groot egoïsme, waarmee we onderstrepen dat de mens de enige levende soort op aarde is die welbewust zijn eigen leefomgeving vernietigt.

Het minderen van de vleesconsumptie is een individuele keuze, maar de overheid kan die keuze aanmoedigen. Wanneer alle Nederlanders één dag minder vlees zouden eten dan ze nu doen, zouden daarmee alle klimaatdoelstellingen van het kabinet voor huishoudens in één klap gerealiseerd worden. Inmiddels worden door het Kabinet voorzichtige stappen gezet om de transitie van dierlijke naar plantaardige eiwitconsumptie te bevorderen. Toch subsidieert de overheid nog steeds vleesreclames en het dumpen van vlees in ontwikkelingslanden. Dat is op zijn zachtst gezegd onethisch en getuigt niet van een coherent regeringsbeleid.

Inmiddels telt Nederland 750.000 vegetariërs en 3,5 miljoen vleesverlaters. Vlees staat in de top 3 van oorzaken van tal van maatschappelijke problemen zoals klimaatcrisis, landdegradatie, wereldvoedselcrisis, obesitas, dierenleed, vernietiging van het regenwoud, dierziektencrises, watervervuiling, bodemvervuiling en luchtvervuiling. Mes en vork zijn de machtigste wapens om deze problemen te bestrijden.

Marianne Thieme, fractievoorzitter Partij voor de Dieren

Geplaatst in de Volkskrant van 22 juni 2008.