Opinie: Woensdag besluit het Consti­tu­ti­onele Hof in Karlsruhe over het ESM. En de Neder­landse kiezer?

Het was te voorzien bij de introductie van de Euro. Ofwel de munt zou geen lang leven beschoren zijn, ofwel de soevereiniteit van de lidstaten zou spoedig ingeleverd moeten worden. Economen zoals Arjo Klamer maakten begin 2002 al duidelijk dat de introductie van de gezamenlijke munt geen monetair doel diende, maar vooral een politiek doel.

De Euro moest de wegbereider worden van een politieke unie, met een centraal gezag en met zeer beperkte zeggenschap van de lidstaten. Die politieke unie wordt nu, 10 jaar later, gepresenteerd als de enige oplossing om het Europroject niet te laten kapseizen, waarbij ons huiveringwekkende rampscenario’s worden voorgespiegeld als we niet akkoord gaan. De rampen die Lauren Jan Brinkhorst ons voorspelde wanneer we Nee zouden zeggen tegen de Europese grondwet vallen daarbij in het niet.

Toen Duitsland in 1989 herenigd werd en daarmee te machtig in de ogen van Frankrijk, moest er iets gedaan worden die autonome machtspositie te doorbreken. De federalisering van Europa leek onvoldoende draagvlak te hebben bij de bevolking van de diverse Europese lidstaten, waarmee de Euro werd gelanceerd als vooruitgeschoven post.

Een gezamenlijke munt was absoluut niet nodig voor de samenwerking tussen Europese landen, het EMS van gekoppelde wisselkoersen functioneerde naar behoren en gaf elk Europees land de mogelijkheid van een eigen monetair beleid binnen afgesproken en zorgvuldig bewaakte grenzen.
Het voeren van een gezamenlijke munt met 15, later 17 landen die elk een ander economisch temperament hadden, was op geen enkele wijze kansrijk te noemen. Dat zou het alleen kunnen worden wanneer er later besloten zou worden over te gaan tot de facto één gezamenlijke financiële en politieke huishouding, onder centrale regie.

Zover zijn we nu. Als we af willen van de tekorten van de Zuidelijke lidstaten, de renteverschillen binnen de Eurozone en het verschil in begrotingsdiscipline kan dat alleen met draconische maatregelen, waarbij gebruik gemaakt wordt van een ondemocratische nivelleringsoperatie die zijn gelijke niet kent.
Zelfs nu we weten dat de landen als Spanje, Griekenland, Ierland en Cyprus beter af waren zonder de Euro, en de Euro zonder die landen, wordt de Euro als onomkeerbaar gepresenteerd. Koste wat het kost moet de munt gered worden, c.q. de bankenunie en politieke unie worden doorgezet.
Partijen die vraagtekens plaatsen bij het democratisch gehalte van deze operatie worden weggezet als populistisch of in elk geval als onrealistisch.

Als er iets niet realistisch is, is het de veronderstelling dat de diverse Europese landen zonder problemen en op korte termijn tot een politieke en economische eenheid te smeden zouden zijn.

De besluiteloosheid van de Europese leiders heeft nu al geleid tot een ongekende kapitaalvlucht vanuit zwakke lidstaten naar veilig geachte havens buiten de Eurozone , zoals Zwitserland. Zakenblad Quote dreigde met een soortgelijk scenario als Nederland ‘niet goed’ zou stemmen. De Griekse minister van defensie Frangoulis Fragos dreigde met een staatsgreep als de Griekse bevolking zich niet zou gedragen in het stemhokje. Helmut Kohl en Nicholas Sarkozy stelden dat de keuze vooral ‘Euro of oorlog zou zijn’.

In die dreigende situatie gaat Nederland naar de stembus en er is tijdens de campagne nog geen genuanceerd geluid te horen geweest. Vrijwel alle partijen scharen zich achter de ‘En nu vooruit’ oproep van D66, de SP heeft haar toon gematigd en de PVV voert een rabiate anti-Europa campagne waarin het Terug-Naar-de-Gulden niet realistisch is.

Er zal serieus werk gemaakt moeten worden van een plan B. Met de mogelijkheid voor zwakke lidstaten om de Euro tijdelijk c.q. voorwaardelijk te verlaten. De Duitse hoogleraar Hans Werner Sinn ontwikkelde een model om zwakke Eurolanden tijdelijk de status van geassocieerd lid te geven met een eigen munt, de concurrentiekracht te herstellen door de valuta te devalueren en dan in ‘rustig vaarwater’ de noodzakelijke hervormingen door te voeren, om later weer tot het europact toe te treden.

Een ander alternatief is de parallelle munt zoals geopperd door Thomas Mayer van de Deutsche Bank. Hij stelt voor een eigen nationale valuta te introduceren naast de Euro waarmee lokale prijzen en lonen wordt vastgesteld en afgerekend. Mayer wil een fysieke parallelle munt. Een andere mogelijkheid is een parallelle munt als papieren rekeneenheid. In beide gevallen wordt het gevaar van kapitaalvlucht uitgesloten,bestaande schuldvorderingen blijven gewaardeerd in euro’s.

En in beide gevallen krijgen landen een deel van hun monetaire autonomie terug en daarmee hun zelfredzaamheid en minder sterke afhankelijkheid van het Europese centraal gezag.

De Partij voor de Dieren pleit als één van de weinige partijen voor een studie naar de invoering van parallelle munten. Het is te betreuren dat de voldongen feitenpolitiek zoals gepresenteerd door Nout Wellink – denk niet dat er iets te kiezen is op 12 september- door de meeste partijen kritiekloos of zelfs in dank is overgenomen.

Het Constitutionele Hof in Karlsruhe besluit woensdag over de legitimiteit van het ESM noodfonds, dat de soevereiniteit van de lidstaten sterk inperkt. De Nederlandse kiezer hoeft zich eveneens niet neer te leggen bij een onomkeerbaar, onfeilbaar Europees beleid als voldongen feit. We hebben nu nog een vrije keuze, benut die!

Marianne Thieme