Kamer­vragen aan de ministers van VWS en LNV over de explo­sieve stijging van het aantal Q-koorts gevallen in Brabant

Indiendatum: jul. 2008
Antwoorddatum: 8 sep. 2008

Antwoorden op kamervragen van het Kamerlid Thieme over de explosieve stijging van het aantal Q-koorts gevallen in Brabant

1. Kunt u uiteenzetten hoeveel gevallen van Q-koorts er tot op heden zijn gemeld, hoeveel dieren besmet zijn met het virus, hoeveel mensen besmet zijn, hoeveel mensen chronische klachten hebben, hoeveel mensen in het ziekenhuis zijn opgenomen ter behandeling en hoeveel mensen zijn gestorven aan de gevolgen van Q-koorts?
   
   
   Sinds 1 januari 2008 zijn er (tot 13 augustus 2008) 808 humane gevallen van Q-koorts gemeld bij de GGD'en in Nederland. Informatie over het aantal mensen dat chronische klachten heeft als gevolg van Q-koorts is niet voorhanden. In de regio Oss/Den Bosch worden patiënten wel langdurig gevolgd om chronisch verloop en complicaties te signaleren, maar daar zijn nog geen resultaten van bekend. Van de patiënten die sinds 1 januari 2008 gemeld zijn, zijn er 156 in het ziekenhuis opgenomen. Eén patiënt is overleden, waarbij overigens niet is aangetoond dat het overlijden een gevolg was van het doormaken van Q-koorts.
   Het is niet precies aan te geven hoeveel dieren er besmet zijn met Q-koorts. De bacterie Coxiella burnetii, de veroorzaker van Q-koorts, kan bij alle landbouwhuisdieren, gezelschapsdieren en vele wilde dieren, inclusief vogels, voorkomen. Er loopt nu een onderzoek om in beeld te brengen hoeveel schapen en geiten in Nederland besmet zijn met de bacterie. Bij runderen is reeds onderzoek gedaan naar de prevalentie van Q-koorts, bij 50% van de melkveebedrijven werden antistoffen tegen de bacterie aangetroffen.
2. Kunt u uiteenzetten welke kosten er tot nu toe zijn gemaakt om Q-koorts patiënten te behandelen en welke kosten daarvan door de overheid worden gedragen, welke door de zorgverzekeraars en welke direct door de patiënten zelf (bv eigen risico).
   
   Nee, deze informatie is op dit moment niet beschikbaar. De GGD Hart voor Brabant zal in samenwerking met het RIVM in de komende maanden de kosten van Q-koorts nader in kaart brengen.
3. Is het duidelijk door welke oorzaken mensen besmet zijn geraakt met de Coxiella Burnetii bacterie?
   
   Nee, in de meeste gevallen is niet duidelijk hoe de mensen besmet zijn. Zoals in vraag 1 is aangegeven, kan de bacterie bij alle landbouwhuisdieren, gezelschapsdieren en vele wilde dieren, inclusief vogels voorkomen. Onderzoek naar verspreiding van de bacterie in 2007 heeft zich beperkt tot de concentratie van zieken in Herpen en omstreken. Dit onderzoek heeft aangetoond dat besmetting via lucht en via indirect contact met geïnfecteerde dieren (via mest, hooi en stro) de meest waarschijnlijke routes waren voor de verspreiding tijdens de epidemie in 2007. De verspreiding via de lucht werd waarschijnlijk door uitzonderlijke weersomstandigheden (uitzonderlijk hoge temperatuur en uitzonderlijk weinig neerslag) vergemakkelijkt. In 2008 werd de toename in zieken initieel ook waargenomen volgend op een zeer warme en droge periode, wat opnieuw suggereert dat verspreiding via lucht een belangrijke rol speelt.
4. Is sinds de invoering van de meldplicht voor veehouders een beter inzicht ontstaan in het aantal dieren dat is besmet met de Q-koorts en zijn daardoor ook aanvullende maatregelen genomen? Zo ja, welke?
   
   De meldplicht draagt bij aan het in kaart brengen van schapen- en geitenbedrijven die klinische problemen bij hun dieren hebben ten gevolge van Q-koorts. Sinds de invoering van de meldplicht hebben 5 bedrijven een melding gedaan van meer dan 5% abortus. Op de besmette bedrijven mag de mest 90 dagen niet uit de betreffende stallen verwijderd worden en is het gedurende die periode voor bezoekers niet toegestaan de stal te betreden.
5. Kunt u uiteenzetten of het vaccin inmiddels geschikt is voor experimentele toepassing in Nederland en zo ja, op welke termijn en wijze zal vaccinatie plaatsvinden?
   
   Op dit moment wordt onderzocht of vaccineren van geiten tegen Q-koorts zinvol en mogelijk is. Daarbij is met name de effectiviteit, veiligheid en beschikbaarheid van vaccins van belang. Als dit is afgerond kan er bekeken worden op welke termijn en welke wijze vaccinatie ingezet zou kunnen worden.
6. Kunt u uiteenzetten welke maatregelen mensen zelf kunnen nemen om besmetting te voorkomen in de gebieden waar Q-koorts heerst en op welke wijze u mensen ondersteunt in het nemen van preventieve maatregelen?
   
   Voor mensen die beroepsmatig in direct contact komen met kleine herkauwers is er eerder dit jaar door de Gezondheidsdienst voor Dieren (GD), in opdracht van Ministerie van LNV, een folder gemaakt. Deze folder geeft richtlijnen en adviezen over hoe om te gaan met verwerpen bij kleine herkauwers, om risico’s op besmetting met voor de mens besmettelijke ziektekiemen te beperken. In het advies is ook opgenomen dat bezoekers bedrijven waar abortusproblemen zijn, waarvan de oorzaak nog niet bekend is, beter kunnen mijden. Overigens geldt voor bedrijven waar abortus ten gevolge van Q-koorts is vastgesteld een verbod op toelaten van bezoekers (zie antwoord vraag 4). Verder wordt consumptie van rauwe melk en rauwmelkse producten van bedrijven met abortusproblemen afgeraden.
7. Bent u bereid om een voorziening te treffen dat zwangere vrouwen in risicogebieden zich regulier en gratis kunnen laten testen op de aanwezigheid van de Coxiella Burnetii-bacterie?
   
   Nee, een internationale conferentie op 22 juli jl. over onder andere de wenselijkheid van het screenen van zwangere vrouwen op Q-koorts en aansluitend behandeling van geïnfecteerden, heeft geconcludeerd dat niet wordt voldaan aan de voorwaarden voor verantwoorde screening van alle zwangeren in de getroffen regio's. Er is onvoldoende wetenschappelijke informatie over complicaties ten gevolge van een infectie tijdens de zwangerschap, vooral voor zwangeren die Q-koorts doormaken zonder daarvan klachten te ondervinden, over de effectiviteit van antibioticabehandeling, en over de eventuele bijwerkingen van langdurig antibioticumgebruik tijdens de zwangerschap. Ook zijn de beschikbare laboratoriumtesten niet betrouwbaar genoeg voor screenen van grote groepen.
8. Kunt u uiteenzetten waarom patiënten die zijn besmet met het Q-koortsvirus geen extra begeleiding en/of financiële ondersteuning krijgen om de kosten die verbonden zijn aan de gevolgen van de ziekte op te vangen? ¹⁾
   
   Ik zie niet in waarom patiënten die besmet raken met de Q-koortsbacterie anders behandeld zouden moeten worden dan patiënten met een andere ziekte.
9. Kunt u uiteenzetten of patiënten die zijn besmet met het Q-koortsvirus de kosten die verbonden zijn aan de gevolgen van de ziekte kunnen verhalen op de veehouders die verantwoordelijk zijn voor de verspreiding van het virus?
   Zo ja, op welke wijze en worden de patiënten daarover geïnformeerd? Zo neen, waarom niet?
   
   Kleine herkauwers zijn waarschijnlijk niet de enige bron van infectie en er is zeer weinig bekend over de precieze besmettingsroute van de mens. De meest waarschijnlijke besmettinsgroute, namelijk via de lucht, maakt het aantonen van de besmettingsbron ook erg moeilijk. Omdat er zo weinig bekend is kunnen schapen- en geitenhouders niet veel meer doen dan het nemen van hygiënemaatregelen. Juridisch gezien kan van aansprakelijkstelling van een gehele sector als zodanig geen sprake zijn. Voor het overige geldt dat op de verhoudingen tussen individuele houders van dieren en andere burgers de reguliere aansprakelijkheidsregelgeving van toepassing is. Indien een burger daartoe gronden aanwezig acht, kan hij een veehouder aansprakelijk stellen.
10. Is het waar dat de patiënten zelf de kosten moeten dragen voor een ziekte die zij hebben opgelopen doordat zij wonen in een omgeving waar op intensieve wijze dieren worden gehouden? Zo ja, hoe beoordeelt u deze gang van zaken? Zo neen, op welke wijze kunnen mensen een schadeloosstelling ontvangen voor geleden schade?
    
    Zie mijn antwoorden op de vragen 8 en 9.
11. Bent u bereid om in het licht van de gevaren die de veehouderij kan veroorzaken voor de gezondheid van mensen die in de naaste omgeving wonen (Q-koorts, MRSA, vogelpest) te bezien of het aantal (intensieve) veehouderijbedrijven in de buurt van dorpen en steden drastisch naar beneden moet worden gebracht om het besmettingsgevaar te verkleinen? Zo ja, op welke wijze en binnen welke termijn? Zo neen, waarom niet? Op welke wijze bent u voornemens de gevaren van de (intensieve) veehouderij voor de volksgezondheid te reduceren?
    
    Er is geen direct verband te leggen tussen de vorm van veehouderij en uitbraken van dierziekten. Dierziekten en zoönosen zijn van alle tijden en zullen ook altijd blijven voorkomen. Juist door de goed georganiseerde veehouderij en strenge hygiënemaatregelen zijn in Nederland veel dierziekten (waaronder zoönosen) uitgeroeid. Daarnaast verwijs ik u naar de nationale agenda diergezondheid (2007-2008, 29683, nr. 79) en de toekomstvisie op de veehouderij (2007-2008, 28973, nr. 18) die mijn collega van LNV in oktober vorig jaar respectievelijk in januari van dit jaar naar uw kamer heeft gestuurd. Daarin zijn de uitdagingen voor de veehouderij en de beleidsinzet van de Minister van LNV neergelegd.
    
    ¹⁾ Aanhangsel Handelingen nr. 2852, vergaderjaar 2007-2008